Nie chcemy Żydów u siebie

"Cywilizacja żydowska" to rozwinięcie rozważań zarysowanych w książce "O wielości cywilizacji", w której autor przedstawia swoje teorie i metody badawcze. To szczegółowa charakterystyka społeczności sakralnej, zbudowanej wokół religii rozwijanej przez komentarze do pierwotnych tekstów religijnych. Jest jedną z najdokładniej opisanych przez Konecznego cywilizacji (obok bizantyjskiej i łacińskiej). Dzieła tego nie opublikowano za życia autora. Pozostawione w rękopisie po raz pierwszy wydano drukiem w 1974 roku w Londynie.

Prof. Feliks Karol Koneczny - wybitny historyk i historiozof, krytyk teatralny, a także bibliotekarz dziennikarz, twórca oryginalnej koncepcji cywilizacji. Badał archiwa watykańskie, pracował w Archiwum Akademii Umiejętności, bibliotekach Akademii Umiejętności oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przez szereg lat był wykładowcą Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, gdzie uzyskał tytuł profesora. Był autorem niezliczonych publikacji naukowych, artykułów, oraz książek z zakresu historii, historiozofii, historii i teorii prawa, administracji i samorządu.

Jedna z najważniejszych książek XX wieku napisana przez nastolatkę. Trwa druga wojna światowa. W centrum Amsterdamu, w niewielkim mieszkaniu ukrywają się Żydzi. Wśród nich trzynastoletnia Anne Frank, która pisze dziennik. O codziennym życiu swojej rodziny i znajomych opowiada wyimaginowanej przyjaciółce Kitty. Z pozoru niewiele znaczące notatki dziewczynki stają się przejmującym zapisem ponad dwóch lat życia w ukryciu. Strach przed ujawnieniem kryjówki przeplata się z próbą prowadzenia normalnego życia, w którym nie brakuje sporów, ale i drobnych radości. Ostatni list do Kitty został opatrzony datą 1 sierpnia 1944 roku. Trzy dni później mieszkańcy kryjówki zostają aresztowani, a następnie przetransportowani do obozu koncentracyjnego. Powyższy opis pochodzi od wydawcy.

Dziennik Anne Frank należy do ścisłego kanonu literatury światowej. Został spisany w latach wojny w formie pamiętnika przez nastoletnią Holenderkę pochodzenia żydowskiego. Dziennik żyjącej w ukryciu dziewczynki uważany jest dzisiaj za najbardziej przemawiające do naszej wyobraźni i do naszych uczuć świadectwo o tym, czym była hitlerowska okupacja podczas II wojny światowej. Jak to się stało, że to właśnie relację z przerwanego życia Anne Frank historia wybrała na symbol okaleczonego wojną pokolenia czy wręcz na symbol czasów, w których horror stał się normą dla ludzkiego życia? Inni młodzi ludzie, rówieśnicy Anne Frank, opisywali, co widzieli i czego doświadczyli w gettach na terenie Polski czy innych krajów okupowanych przez Niemców. Dlaczego właśnie ta relacja chwyciła za serca i zawładnęła wyobraźnią czytelników na całym świecie? Odpowiedź znajduje się w tej książce.

Dziennik Anne Frank został wpisany na sławną listę 100 książek XX wieku pisma „Le Monde”, a także na listę UNESCO najbardziej wartościowych dokumentów świata. Był przedmiotem inscenizacji filmowych i teatralnych.

Wybitna izraelska badaczka w sposób kompetentny analizuje narodziny syjonizmu w Europie. Ukazuje ten proces na tle złożonych relacji Żydów z Arabami i Turkami we wczesnej fazie osadnictwa w Palestynie.

Umiejętnie łącząc wątki dotyczące rozwoju sytuacji politycznej, społecznej i kulturalnej, Anita Shapira tworzy wielobarwny obraz, który umożliwia czytelnikowi zrozumienie procesu tworzenia się narodu w Izraelu i roli w tym procesie masowej imigracji z wielu krajów. Równocześnie objaśnia łączące się z tym problemy polityki i dyplomacji światowej.
Profesor Anita Shapira (ur. w 1940 r. w Warszawie) zajmuje się historią społeczności żydowskiej oraz Państwa Izrael, związana z Uniwersytetem w Tel Awiwie. Autorka cenionych na świecie publikacji naukowych i laureatka wielu nagród (w tym The Israel Prize for History w 2008 r.). Za pracę Historia Izraela otrzymała prestiżowe National Jewish Book Award oraz Azrieli Award for Best Book in Israeli Studies in English or French.

Antony Polonsky i Anna Jarmusiewicz ponownie włączają się do dialogu o stosunkach polsko-żydowskich, kładąc nacisk na dyskusję o wspólnym dziedzictwie. Profesor Antony Polonsky już w drugiej połowie lat 80. swoimi rocznikami „Polin” zainicjował tego typu światową debatę. Dyskusja taka może sprzyjać poszerzeniu wiedzy oraz pokazać z innej strony prawdziwe, pełniejsze dzieje Polski – kraju przez wieki wielonarodowego i wielokulturowego, który swoją historię i kulturę dzielił z historią i kulturą innych narodów.
Książka przybliża polsko-żydowskie dziedzictwo w wielu aspektach życia: począwszy od spraw polityczno-prawnych, przez gospodarcze, duchowe, kulturowe, na obyczajowych skończywszy. Pokazuje, że tolerancja w Polsce, w pewnych okresach większa niż w innych krajach europejskich, sprzyjała rozwojowi różnych nacji – a szczególnie ważna była dla historii i tożsamości Żydów. Autorzy podkreślają, jak bogate i często komplementarne były nasze kontakty gospodarcze czy kulturowe oraz duchowe – oryginalne także w skali europejskiej. Pokazują również, że rzeczywistość wspólnych dziejów, również w dawnych wiekach, nie była w żadnej mierze statyczna, choć pozostała po niej różna pamięć.
Książka ma cele poznawcze i edukacyjne, odpowiada na rosnące zainteresowanie tematyką stosunków polsko-żydowskich w różnych generacjach i środowiskach. Po publikację może ią sięgnąć zarówno czytelnik, który chce pogłębić swoją wiedzę, jak i ten, który chciałby tę wiedzę ewentualnie skorygować w świetle kompleksowych analiz prof. Polonsky’ego, opartych na nowych badaniach. Książka pomaga pełniej przedstawić dzieje Polski, jak również wyjaśnić rozbieżności w ocenach naszych tożsamości, autostereotypów i mitów historycznych.
Partnerem projektu jest Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.

Bilder aus meiner Knabenzeit [Obrazki z moich lat chłopięcych] wydane w 1872 roku to zbiór esejów autobiograficznych, w których Ludwig Kalisch ukazuje różne aspekty życia gminy żydowskiej w Lesznie – w owym czasie największej gminy żydowskiej w Wielkopolsce. Autor szczegółowo opisuje zwłaszcza żydowską edukację religijną, życie rodzinne i gospodarcze, ale również trendy emancypacyjne i akulturacyjne. Bilder… to jedno z najciekawszych świadectw tożsamościowych i politycznych przeobrażeń społeczności żydowskiej Wielkopolski w pierwszej połowie XIX wieku.
Prezentowany tekst pamiętnika Ludwiga Kalischa stanowi ciekawe źródło pozwalające wniknąć w kilka niezwykle interesujących dla współczesnych badań historycznych aspektów przeszłości.
Po pierwsze z pewnością będzie interesujący dla badań lokalnych – południowej Wielkopolski oraz Leszna – sposobu kształcenia i przygotowania do narzucanych ówczesnym Żydom ról społecznych. Stanowi także ciekawą informację o żydowskim systemie edukacyjnym w ogóle oraz przyczynek do badań nad kulturą. Dodatkowo stanowi przykład niejakiej „globalizacji”, swoistego „kosmopolityzmu” ujednolicającego rozproszone grupy żydowskie pod różnymi względami.
Wstęp został napisany niezwykle ciekawym językiem, w sposób lekki, interesujący, a jednocześnie w pełni profesjonalny. Sięgnięto w nim zarówno do starszej jak i najnowszej literatury. Świetnie się go czyta i - co najważniejsze - jest on zwyczajnie wciągający. Podobnie ma się rzecz z samym tekstem pamiętnika, choć niekiedy wydaje się, że aparat objaśniający wręcz „ubezwłasnowolnia” czytelnika swoją szczegółowością, jak gdyby zakładając brak u niego jakiejkolwiek wiedzy ogólnej.
Prezentowana publikacja składa się z dwóch części. Obszernego wstępu (56 stron) zawierającego wszystkie informacje niezbędne dla zrozumienia zasadniczego tekstu pamiętnika oraz wspomnianego tekstu pamiętnika, przetłumaczonego z pierwodruku. Niestety do tej pory nie natrafiono na zachowane rękopisy ani samego pamiętnika, ani innych prac L. Kalischa.
Wstęp został podzielony na dziewięć podrozdziałów, z których trzy pierwsze (Dzieciństwo i młodość, W Moguncji oraz Na emigracji) stanowią próbę nakreślenia biografii autora pamiętnika. Kolejne trzy podrozdziały omawiają sam pamiętnik oraz próbują umiejscowić go wśród innych dokonań memuarystyki żydowsko-niemieckiej początkowych dziesięcioleci XIX w. Ostanie zaś trzy fragmenty „Wstępu” (Styl i gatunek, Nota edytorska i Bibliografia) przynoszą informacje na temat zasad samej edycji oraz materiałów niezbędnych do jej prawidłowego przygotowania.
Treść pamiętnika podzielono, zgodnie z pierwotnym tekstem Ludwiga Kalischa, na jedenaście części (Mój pradziadek, Szkoła, Synagoga, Demonologia, Historia Golema, Odrodzenie, Różne osobistości, Kobiety, Zwyczaje i obchody, Przechadzka, Zakończenie). Całość zaopatrzona została w przypisy, głównie odnoszące się do słabiej znanych elementów kultury, religii i życia codziennego Żydów.