„Nowa Biblioteka. New Library. Usługi, technologie informacyjne i media” 2016, nr 2 (21): Współczesne biblioteki na świecie

Praca stanowi dwudziesty czwarty numer ukazującego się od 1998 roku czasopisma „Nowa Biblioteka. Zeszyty Monograficzne Koła Naukowego Bibliotekoznawców Uniwersytetu Śląskiego” (aktualny tytuł: „Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media”). Periodyk to recenzowany kwartalnik naukowy, o którego wysokim poziomie i znaczeniu dla środowiska bibliologów i informatologów, świadczy jego pozycja w wykazie czasopism punktowanych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego – Część B.



Publikowany numer czasopisma „Nowa Biblioteka” poświęcony jest problematyce ochrony dziedzictwa kulturowego. Z dziedzictwem kulturowym stykamy się w każdym prawie elemencie życia, gdyż stanowi ono spuściznę materialną i duchową poprzednich pokoleń, jak również dorobek naszych czasów, oznaczając wartości określające kulturę i tożsamość Polaków w kraju i za granicą. Problematyka dziedzictwa, mając wyjątkowo szeroki zakres znaczeniowy, staje się powszechnie obiektem badań humanistycznych. Przygotowany numer periodyku naukowego poświęcony został wybranym aspektom związanym z dziedzictwem materialnym (zabytkami, muzeami czy bibliotekami) oraz niematerialnym (tradycjami czy przekazami ustnymi).

W przygotowanym tomie autorzy podejmują próbę refleksji nad różnymi aspektami funkcjonowania instytucji – bibliotek, muzeów i stowarzyszeń – mającymi w swej optyce dbałość dziedzictwo materialne. Pośród omawianych jednostek znalazły się: Biblioteka Teologiczna Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (artykuł Marty Gawlik i Anny Gawinek); Górnołużycka Biblioteka Naukowa w Görlitz (artykuł Michała Żytomirskiego); Stowarzyszenie im. Jana Karskiego w Kielcach (artykuł Szymona Króla). Wymienione teksty ukazują, jak ważną częścią misji instytucji jest ochrona i dbałość o dziedzictwo narodowe. Na ten istotny aspekt zwróciła także uwagę Agnieszka Kotwica. Omówiła wybrane muzea książki oraz podjęła rozważania na temat wyzwań, z którymi mierzyć muszą się instytucje muzealne w Polsce. Książka jest bowiem jednym z podstawowych nośników dziedzictwa kulturowego. Ta część materialnego dziedzictwa zainteresowała Irenę Moreino. Autorka przygotowała studium poświęcone mało znanemu w Polsce dziełu – Terra Mariana. Stanowi ono świadectwo wspólnego dziedzictwa kulturowego Polski i Łotwy. Podobnie – na spuściźnie wielonarodowej Rzeczypospolitej – skupiła się w swym tekście Izabela Zlot, przypominając zasłużoną dla Polaków, Litwinów i Białorusinów, znamienitą szlachecką rodzinę Pusłowskich. Autorka ukazała – przez pryzmat znajdującego się dziś w rękach trzech krajów dziedzictwa Pusłowskich – jak istotnym aspektem jest kultywowanie wspólnej historii Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Bardzo ważny, współczesny aspekt działań związanych z zachowaniem dorobku kulturalnego stanowią prace omawiające prawne aspekty ochrony dziedzictwa. Problemy te zgłębiła w swym artykule Magdalena Gomułka. Dotyczy on funkcjonowania Narodowego Zasobu Bibliotecznego w świetle nowelizowanego ustawodawstwa.

W numerze opublikowana została także kolejna część obszernego materiału, opracowanego przez Katarzynę Janczulewicz, zatytułowana Polska bibliologia i informatologia w polonikach zagranicznych wydanych w latach 2001–2014 w krajach sąsiadujących z Polską. Materiały do bibliografii. Cz. 3: Litwa i Rosja.

Każde z wydań „Nowej Biblioteki” zamyka przegląd recenzyjny i sprawozdania. W numerze 1/2017 opublikowanych zostało dziesięć sprawozdań oraz jedna recenzja.

Publikacja Biblioteki i archiwa na jednolitym rynku cyfrowym powstała we współpracy z Filmoteką Narodową – Instytutem Audiowizualnym

Spis treści

Rafał T. Prinke, Krzysztof Wisłocki
Cyfryzacja bibliotek: początki i teraźniejszość . 7
Grzegorz Gmiterek
Biblioteka w środowisku społecznościowego internetu
i interaktywnych technologii (w 2017 r.) . 27
Marek Konstankiewicz
Status prawny narodowego zasobu archiwalnego . 45
Katarzyna Chałubińska-Jentkiewicz
Depozyt filmowy jako realizacja interesu publicznego w kinematografii 57
Aneta Januszko-Szakiel
Długoterminowa archiwizacja polskich zasobów cyfrowych
w teorii i praktyce . 75
Jacek Sobczak
Otwarte zasoby. Miraże wolności wobec gorsetu prawa . 101
Ksenia Kakareko
Biblioteki wobec restytucji dóbr kultury. Wyzwania i dylematy . 131
Katarzyna Błeszyńska
Wynagrodzenie z tytułu użyczania utworów przez biblioteki publiczne 169

Michał Urbańczyk
Tomasz Jefferson jako duchowy ojciec Biblioteki Kongresu USA . 187
Paweł Trojanek
Problemy podatkowe w funkcjonowaniu bibliotek i archiwów . 201
Robert Kaczmarczyk
Czy działalność bibliotek i archiwów podlega kontroli? . 223
Paweł Janicki
Biblioteki w Szwecji . 239

Dzieje prasy zawsze cieszyły się – i nadal cieszą – zainteresowaniem badaczy, ponieważ jej rozwój i zawartość są świadectwem wszelkich zmian zachodzących w życiu społecznym, kulturalnym i politycznym państwa i narodu. Prasa, jako najstarsze medium, nieustannie bierze udział w procesie komunikowania masowego, zgodnie z celami wynikającymi z przyjętego w danym czasie systemu wartości, istniejącymi uwarunkowaniami społeczno-ekonomicznymi oraz występującymi potrzebami i interesami społecznymi. Prasa jest więc częścią systemu medialnego, na który składają się wszelkie relacje komunikacyjne, czyli tworzenie, gromadzenie, przekazywanie i odbieranie informacji, oparte na technicznych środkach komunikowania, zdolnych tworzyć regularne przekazy adresowane do masowego audytorium.

Niezwykle dynamiczny rozwój komputerowych technologii informacyjnych i ich upowszechnienie na wielką skalę implikują ciągłe i szybko następujące zmiany zarówno w polu badawczym nauk o informacji, jak i w praktyce działalności informacyjnej, prowadzonej w różnych obszarach życia społecznego: nauce, biznesie, administracji, kulturze, edukacji, ochronie zdrowia i wielu innych. Monitorowanie i analiza tych przemian stanowią przedmiot prezentacji i dyskusji prowadzonych na międzynarodowej konferencji „Nauka o informacji w okresie zmian”, cyklicznie organizowanej przez Zakład Systemów Informacyjnych Instytutu Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego.

Na prezentowany, 20. tom „Rocznika Bibliologiczno-Prasoznawczego” składają się artykuły podejmujące zagadnienia polskiego czasopiśmiennictwa postrzeganego przez pryzmat nauk bibliologicznych oraz nauk o mediach. Autorzy zaprezentowali wyniki badań syntetyczno- -przekrojowych i analitycznych, koncentrując się niekiedy na jednostkowych przykładach pism upowszechnianych w niewielkich środowiskach lub społecznościach lokalnych. Dzięki takim charakterystykom można także formułować opinie o zjawiskach właściwych dla całych grup typologicznych polskiego – współczesnego i historycznego czasopiśmiennictwa. W kolejnej części publikowane są recenzje kilku tytułów prasowych oraz in memoriam.

Na kolejny tom Studiów bibliologicznych składa się dwanaście artykułów napisanych przez doświadczonych autorów oraz debiutantów. W pierwszej części w czterech rozprawach zostały przedstawione: wydawnicze inicjatywy synów szesnastowiecznych pisarzy, edytorskie problemy związane z publikowaniem literatury okolicznościowej – staropolskiej oraz powstałej w następnych stuleciach, opinie oświeceniowych twórców na temat czytelniczych preferencji ówczesnych odbiorców i zabiegi, których celem było zniechęcenie do lektur uznanych za bezwartościowe, oraz dzieje polemiki dziewiętnastowiecznych uczonych, utrwalonej w drukowanych listach dedykacyjnych. W drugiej części tomu cztery artykuły poświęcono problemom związanym z dziejami bibliotek i prasy w dwudziestoleciu międzywojennym oraz z podejmowanymi w tym czasie inicjatywami kulturalnymi. Następne teksty prezentują: ikonografię książki w twórczości więźniów KL Auschwitz, działalność bibliotek dla polskich displaced person w Niemczech Zachodnich po II wojnie światowej oraz funkcjonowanie Działu Integracyjno- Biblioterapeutycznego Biblioteki Śląskiej w Katowicach. Publikacja adresowana jest do bibliologów i filologów, zainteresowanych problemami historii książki, prasy, bibliotek oraz instytucji kultury literackiej.