"Nowa Biblioteka. Usługi, technologie informacyjne i media" 2017, nr 2 (25): Książka dla młodego odbiorcy: autorzy, ilustratorzy, wydawcy

W niniejszej publikacji czytelnik znajdzie rozważania uniwersyteckich badaczy na temat publikowania w modelu open access, ukraińskich encyklopedii elektronicznych, stanu otwartych zasobów edukacyjnych w języku polskim oraz instytucjonalnych repozytoriów naukowych, transformacji systemu mediów, plagiatów w oczach studentów, roli Internetu w dystrybucji książek elektronicznych i handlu antykwarycznym oraz najnowszych zainteresowań badaczy ujawnianych na konferencjach naukowych. W publikacji ważne miejsce zajmują prezentacje przemian w bibliotekach i w zawodzie bibliotekarza, związanych z wykorzystywaniem Internetu i książki elektronicznej.

Celem niniejszej publikacji jest przedstawienie czasopism fachowych, których twórcami i wydawcami są polskie biblioteki pedagogiczne w XXI wieku. To periodyki tworzone dla nauczycieli bibliotekarzy, bibliotekarzy, nauczycieli i pracowników oświaty. Zamierzeniem autorki jest pokazanie różnorodności czasopism wydawanych przez biblioteki pedagogiczne oraz podkreślenie funkcji, jakie pełniły one w środowisku lokalnym.
Monografia stanowi próbę omówienia specyfiki tworzenia i funkcjonowania czasopism fachowych wydawanych przez bibliotekarzy bibliotek pedagogicznych. Udało się przedstawić m.in.: organizację pracy w redakcjach, aktywność i strukturę autorów, cechy formalno-wydawnicze pism, poruszaną w tekstach tematykę oraz trudności z jakimi borykają się twórcy periodyków. Problematyka tekstów, ze względu na obszerność materiału i różnorodność podejmowanych tematów, została omówiona pod kątem zawartości rubryk, które twórcy wykorzystywali tworząc strukturę pism. Ciekawsze tematy, uchwycone prawidłowości zostały przedstawione na wybranych przykładach. Starano się także pokazać najczęściej występujące formy tekstów, stąd wyodrębnienie m.in. zestawień bibliograficznych – tak charakterystycznych dla pism tworzonych przez biblioteki pedagogiczne. Analizując poszczególne tytuły można dostrzec, jak pisma rozwijały się pod względem graficznym, treściowym, redakcyjnym, wykorzystywania nowych form rozpowszechniania. Niektóre z nich posiadały profesjonalnie zorganizowane redakcje, ustalone wytyczne dla autorów, regulaminy dotyczące publikowania w piśmie, przygotowane oświadczenia dla autorów.
Monografia dotyczy tylko czasopism ukazujących się w XXI wieku. Analiza została zakończona na roku 2018, co umożliwiło dokonanie pełnych obliczeń dla zamkniętych roczników. Wprowadzono jednak kilka informacji dotyczących roku 2019 i 2020, np. omawiając termin ukazania się ostatniego numeru, długość funkcjonowania pisma na rynku.

Szósty w serii (przedostatni) tom cyklicznego wydawnictwa, przygotowywanego przez pracowników Gabinetu Starych Druków BUW, obejmuje litery P – Ska. Publikacja przydatna historykom tego okresu, badaczom historii książki, stanowi także bezcenną listę materiałów źródłowych dla miłośników starych druków oraz historyków sztuki pragnących zapoznać się z klejnotami XVI-wiecznej sztuki drukarskiej i introligatorskiej. Kolejna (36) pozycja z serii Acta Bibliothecae Universitatis Varsoviensis.

Praca liczy ponad 800 stron opisów najcenniejszych druków zdeponowanych w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie, zawiera liczne indeksy i konkordancje oraz 12 dwustronnych tablic z kolorowymi ilustracjami prezentującymi wybrane oprawy i najpiękniejsze karty starych woluminów.

W ostatnich latach media i technologie cyfrowe znacząco wpłynęły na kształt rynku wydawniczo-księgarskiego, procesy produkcji i dystrybucji książki, jej formę edytorską oraz społeczny obieg i praktyki lekturowe czytelników/konsumentów. Z jednej strony stały się otoczeniem konkurencyjnym dla branży książkowej, zmuszając instytucje działające w tym sektorze rynku do nieustannego pozycjonowania się pośród innych podmiotów medialnych, warunkujących społeczne uczestnictwo w kulturze. Z drugiej natomiast stanowią jej immanentną część: są narzędziami wykorzystywanymi przez tradycyjne podmioty rynku książki w procesie projektowania i produkcji, autonomicznymi instrumentami rozpowszechniania i promocji publikacji, a wreszcie przestrzeniami społecznego życia książki.
Wraz z pojawieniem się i ewolucją nowych mediów i narzędzi technologicznych […] zasadne stało się spoglądanie na ewolucję form książki (i przestrzeni jej społecznego obiegu) przez pryzmat medium udostępnienia, czyli kanału ko-munikacji. Problem mediów na obecnym rynku książki oraz zmian zachodzących w komunikacji poprzez książkę to nie tylko sprawa obiektywnej rzeczywistości, rozwijającej się technologii oraz innowacyjnych trendów produkcyjnych, dystrybucyjnych i konsumpcyjnych, ale też nowych praktyk i potrzeb lekturowych, związanych z przemianami społeczno-kulturowymi, w tym m.in. z dokonującą się zmianą pokoleniową w czytelnictwie. Przeobrażenia te rodzą rozliczne pytania:o nową sytuację książki, jej status i rolę w środowisku cyfrowej technologii oraz miejsce we współczesnej kulturze zmediatyzowanej, o przekształcenia procesu komunikacji poprzez książkę, a także charakter relacji pomiędzy tekstem drukowanym a innymi mediami. […]
Kwestie te stały się kluczowymi dla Autorów artykułów zebranych w niniejszym tomie, proponujących spojrzenie na sferę książki właśnie w aspekcie jej medialności. Taka perspektywa jest szansą na przywrócenie refleksji nad kulturą książki, statusu dyskursu istotnego, który od dłuższego już czasu tracił na rzecz sztuk audiowizualnych i multimedialnych.

[ze Wstępu]

W ostatnich kilku latach zagadnienie prywatności w Sieci pojawia się ze wzrastającą częstotliwością. Wszystkie strony w dyskusji, niezależnie od zajmowanego stanowiska, zgadzają się, że zbieranie i przetwarzanie danych o użytkownikach Internetu jest coraz powszechniejsze, łatwiejsze, tańsze i stwarza coraz większe możliwości dla podmiotów zarządzających tymi danymi. Zjawisko to jest pogłębiane przez zachowanie użytkowników, którzy dobrowolnie zamieszczają informacje prywatne w Internecie, często nie zdając sobie sprawy ze wszystkich możliwych konsekwencji. W rezultacie zainteresowane osoby mogą często odnaleźć z pomocą wyszukiwarki internetowej takie informacje jak imię i nazwisko, fotografie, ukończone szkoły, adres zamieszkania czy numer telefonu komórkowego. Osoby, które bardzo aktywnie korzystają z różnych narzędzi w Internecie pozostawiają po sobie ślady pozwalające wręcz na odtworzenie ich aktywności na przestrzeni wielu miesięcy, zainteresowań, poglądów – praktycznie kompletnego profilu psychologicznego.

Wielu internautów nie zdaje sobie sprawy z zachodzących procesów, a nawet jeśli tak jest – to nie potrafi tego procesu kontrolować. Rezygnacja z części własnej prywatności jest w wielu przypadkach korzystna – ludzie korzystają z mediów społecznych po to, żeby się socjalizować i wzbogacać komunikację ze swoimi znajomymi; dane prywatne są wykorzystywane przez firmy internetowe, aby oferować doskonalsze i lepiej spersonalizowane produkty. Dwaj giganci branży internetowej, firmy Google i Facebook, zbudowały całą swoją potęgę na danych zdobytych od użytkowników. Praktyki tych firm związane z zarządzaniem danymi prywatnymi były wielokrotnie krytykowane w mediach, przez organizacje broniące praw konsumenckich i obywatelskich, a także samych użytkowników.

Aktualność oraz dynamika zagadnienia, niewielka liczba opracowań w języku polskim przy niemal całkowitym braku badań na polskim gruncie stały się główną motywacją Autora do podjęcia tematu prywatności w mediach społecznych.

Książka stanowi reedycję klasycznej już publikacji J. Dunina z 1982 r., która wpłynęła na dalszy rozwój badań historycznoliterackich i historycznobibliologicznych w Polsce, w opracowaniu i ze wstępem Jacka Ladoruckiego. Jest odpowiedzią na głosy środowiska naukowego mówiące o jej roli w XX-wiecznym dorobku dyscypliny oraz o potrzebie jej funkcjonowania w dydaktyce badaniach, zwłaszcza w czasach „przełomu cyfrowego”.
„Opracowanie weszło do kanonów lekturowych na studiach bibliologicznych w większości uniwersytetów w Polsce. Opisana w publikacji morfologia udokumentowana charakterystyką ewolucji poszczególnych elementów składowych druków, wzbogacona uwagami o historii czytelnictwa i instytucji wydawniczych, daje obraz przemian form edytorskich i odbioru tekstów w przeszłości. Parateksty opisane przez Dunina tworzą system i odgrywają ważną rolę w społecznym funkcjonowaniu literatury”.
Ze Wstępu Jacka Ladoruckiego