Nowe państwo

Piętnaście artykułów będących efektem badawczych prac politologów z katowickiego ośrodka naukowego i przedstawicieli innych krajowych jednostek naukowo-badawczych to zawartość 17. tomu wydawnictwa ciągłego „Studia Politicae Universitatis Silesiensis” autoryzowanego przez Instytut Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Śląskiego. Teksty – jak zawsze – pomieszczono w działach tematycznych. Tym razem są to: „Teoria polityki”, „Systemy polityczne”, „Partie polityczne i systemy partyjne”, „Polityka społeczna i regionalna”, „Prawo międzynarodowe”, „Komunikowanie społeczne”.

W pierwszym z działów znalazły się dwa teksty. A. Chodubski rozważa problem autorytaryzmu w kontekście współczesnego życia politycznego, a A. Hołub podejmuje kwestię rozwoju terroryzmu któremu sprzyja środowisko radykalne i ekstremistyczne. W dziale drugim J. Iwanek analizuje temat systemów wyborczych przez pryzmat ich aspektów metodologicznych (j. ang.), S. Grabowska zajmuje się kwestią odpowiedzialności konstytucyjnej w odniesieniu do prezydenta Słowenii (j. ang.), a pytanie o Hiszpanię jako państwo federalne stawia M. Domagała. W kolejnym dziale A. Rudowski przedstawia stosunek partii politycznych do modernizacji państwa jako kryterium różnicowania aktorów sceny politycznej. M. Dobrowolski na przykładzie J. Kaczyńskiego rozważa problem przywództwa politycznego w opozycji. Nad rolą partii Jedna Rosja na rosyjskiej scenie politycznej zastanawia się J. Jendrysko, a Ł. Wilkoń analizuje (j. ang.) przypadek włoskiej partii Lega Nord pod kątem jej ideologii. W następnym dziale skalą i dynamiką zagrożenia ubóstwem ekonomicznym polskich rodzin wielodzietnych w latach 2006–2015 zajmuje się B. Zasępa. B. Jewartowski przybliża zagadnienie oszustw metoda „na wnuczka”, a B. Toszek – kwestię uwarunkowań dynamiki rozwoju organizacji pozarządowych w Polsce. B. Pieruszek zaś analizuje (j. ang.) zagadnienia rozwoju regionalnego na przykładzie regionów Śląska. Kolejny dział to artykuł J. Iwanka (j. ang.) o językowym ujęciu definicji przestępstw w międzynarodowym prawie karnym. W dziale następnym tekst (j. ang.) autorek M. Antón Crespo i M.Y. Fernández Ramos, które omawiają teorię opartą na empirycznym podejściu do wizerunku osób starszych w prasie cyfrowej w Kastylii y León. Całości dopełnia – z dwiema recenzjami – dział „Recenzje i omówienia”.

Świat pozimnowojenny charakteryzuje się dużą dynamiką ról i pozycji międzynarodowych poszczególnych państw oraz grup państw w ramach istniejącego ładu międzynarodowego. Procesy przemian zachodzą także na kontynencie afrykańskim, dotychczas postrzeganym przede wszystkim przez pryzmat dystansów rozwojowych, tendencji autorytarnych w ramach systemów politycznych poszczególnych państw czy też konfliktów etnicznych i międzynarodowych. Reformy przeprowadzane zarówno w wymiarze wewnątrzpaństwowym, jak i w ramach instytucji powołanych dla pogłębiania współpracy międzynarodowej, które symbolizuje ukuty przez byłego prezydenta RPA Thabo Mbekiego termin „afrykański renesans”, stwarzają szanse na stopniową zmianę sytuacji mieszkańców kontynentu.
Wiesław Lizak swą książkę poświęcił właśnie analizie działań państw afrykańskich na rzecz stworzenia skutecznych i efektywnych środków reagowania w sytuacjach kryzysowych. Autor przedstawił w niej genezę, ewolucję i funkcjonowanie najważniejszych instytucji bezpieczeństwa i współpracy – począwszy od Organizacji Jedności Afrykańskiej, po prezentację Unii Afrykańskiej jako organizacji, której zadania i kompetencje mają być odpowiedzią na wyzwania rozwojowe i modernizacyjne, przed którymi stoi współczesna Afryka.
W literaturze polskiej nie było dotychczas monografii tak wszechstronnie przedstawiającej afrykańskie instytucje bezpieczeństwa.

W tym momencie za oknami rozległ się wielki hałas. Wyjrzeliśmy, zauważyliśmy, że zajeżdżają dziesiątki samochodów ZOMO i wysypują się setki ZOMO-wców. Został stworzony kordon. W te pędy włączyliśmy syreny alarmowe, które mieliśmy w otwartych oknach. Na całą ulicę Grunwaldzką rozległo się wielkie wycie syren. Przez megafony zaczęliśmy nawoływać pomocy (…). Zatrzasnęliśmy kratę metalową, która była w BIPS-ie zainstalowana, będąc przekonani, że takiej kraty nikt nie będzie w stanie sforsować. Ale po schodach tupot dziesiątek butów, wszyscy do tej kraty – szczęk i krata rozwalona. Wpada kapitan Wasilewski z pistoletem w ręku. I za nim setki ZOMO-wców i tajniaków. Całe pomieszczenie wypełnione. Uzbrojeni w kałasznikowy i łomy, nastawieni na walkę, a tutaj ekipa z tego BIPS-u nieuzbrojona, kobieta w ciąży.

Monografia dotyczy podstawowych aspektów bezpieczeństwa. Zaprezentowano w niej bezpieczeństwo jako naukę, a problemy bezpieczeństwa narodowego w odniesieniu do teorii stosunków międzynarodowych. Szczegółowo omówiono warunki bezpieczeństwa narodowego i jego kryteria, zagrożenia bezpieczeństwa narodowego naszego kraju oraz system strategii rozwoju Rzeczypospolitej Polskiej do 2030 roku.

Tytułowy problem recenzowanej monografii nabiera szczególnego znaczenia – zarówno naukowego jak i praktycznego. Wynika to z dynamiki przemian w stosunkach międzynarodowych opisywanego obszaru oraz eskalacji trwających sporów i konfliktów mających wymiar ponadregionalny. (…) Autorzy tej niewątpliwie wartościowej pracy, poświęcili uwagę przede wszystkim analizie interdyscyplinarnej bezpieczeństwa Azji, zwłaszcza w ujęciu regionalnym. (…)

Praca wnosi nowe, istotne wartości do analiz bezpieczeństwa Azji. Można dostrzec walory metodologiczne i merytoryczne istotne z punktu widzenia nauk o bezpieczeństwie.
Z recenzji wydawniczej prof WAT dr. hab. Jerzego Zalewskiego
Praca poświęcona jest wybranym, aktualnym problemom bezpieczeństwa Azji, postrzeganego z perspektywy zarówno narodowej jak i międzynarodowej. (…) Nadrzędność bezpieczeństwa nad innymi dziedzinami życia i funkcjonowania państw, jest dość szczególna – bowiem jest wartością, której osiągnięcie stanowi powinność elementarną, stojącą ponad różnorakimi ekonomicznymi, historycznymi i kulturowymi przejawami aktywności społecznej. Autorzy tej niewątpliwie wartościowej pracy, uwagę swoją poświęcili różnym aspektom bezpieczeństwa Azji, akcentując wymiar polityczny, militarny, ekonomiczny i ekologiczny.
Z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Józefa Tymanowskiego

Bezpieczeństwo oznacza stan niezagrożenia, pokoju, pewności. We współczesnych czasach termin ten jest bardzo często używany w wielu dyscyplinach naukowych, w szczególności w naukach o polityce. Zwyczajowo bezpieczeństwo było ograniczane do wojskowej sfery
polityki, postrzegano je głównie przez pryzmat zagrożenia militarnego państwa. Obecnie znacznie rozszerzono zakres rozumienia tego pojęcia; badacze zajmujący się tą tematyką rozróżniają, między innymi,
bezpieczeństwo: militarne, gospodarcze, kulturowe, społeczne, demograficzne, ekologiczne, co pokazuje, że podejście do kwestii bezpieczeństwa państwa stało się wieloaspektowe. Jak już wspomniano, tradycyjnie rozumiane bezpieczeństwo kojarzone było głównie z państwem, jego granicami, instytucjami, jego mieszkańcami i ich dobrem. Rozwój technologii wojskowej doprowadził do sytuacji, w której, jak
pisał już w 1957 roku politolog John Hertz, „państwo terytorialne jest w coraz mniejszym stopniu zdolne do zrealizowania swego podstawowego zadania, jakim jest zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom, dlatego państwa, by skuteczniej bronić swojego terytorium, powinny łączyć się w bloki militarne itd.”1. Nie mniej ważna dla integracji państw okazała się nabierająca tempa współpraca gospodarcza, co zaowocowało między innymi powstaniem takiego podmiotu jak Unia Europejska. Zmieniło to spojrzenie na problem bezpieczeństwa państw wchodzących w skład struktur unijnych. Od momentu przyjęcia Polski
do Unii Europejskiej (2004) zaczęto rozpatrywać problem bezpieczeństwa naszego kraju właśnie w kontekście jego członkostwa w UE.
Niniejsza monografia jest dokładnie takim spojrzeniem na sprawę bezpieczeństwa Polski w nowych warunkach. Autorzy przeanalizowali kwestie bezpieczeństwa, biorąc pod uwagę bezpieczeństwo wewnętrzne,
polityczne, militarne, gospodarcze, kulturowe i cybernetyczne.
Ze Wstępu