Nowe perspektywy rynku pracy

W niniejszym numerze czasopisma „Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych” (1/2015, tom 20) zebrane i zaprezentowane zostały teksty podejmujące i uszczegóławiające jego temat przewodni – "Osoba niepełnosprawna w środowisku lokalnym i instytucjonalnym".

Środowisko lokalne jest naturalnym obszarem funkcjonowania osób z niepełnosprawnością i ich rodzin. Zachodzą w nim znaczące interakcje między ważnymi aktorami życia rodzinnego, sąsiedzkiego i towarzyskiego, w szkole, w miejscu pracy, w instytucjach.

Przez lata zmieniało się społeczne postrzeganie osób z niepełnosprawnością. Dziś mamy świadomość, że niepełnosprawność może dotyczyć każdego z nas. Jednak nie każdy rodzaj niepełnosprawności spotyka się z pozytywnymi postawami wobec osób jej doświadczających. Niepełnosprawność intelektualna, zaburzenia psychiczne, znaczna widoczna niepełnosprawność wciąż wywołują niepożądane reakcje innych osób.

Normalizacja życia osób z niepełnosprawnością jest procesem powolnym i napotykającym wiele barier. Dlatego rolą środowisk naukowych, instytucjonalnych i społecznych jest badanie tych mechanizmów i wdrażanie odpowiednich rozwiązań.

W numerze zamieszczono artykuły badaczy, praktyków, rzeczników osób z niepełnosprawnościami, którzy prezentują własne koncepcje, wyniki badań środowisk lokalnych, instytucjonalnych i rodzinnych oraz przykłady dobrych praktyk.

(z "Wprowadzenia")

„Czarny piątek” 22/7/2011 w Norwegii, kraju uznawanym za najszczęśliwszy na świecie, stał się niebywałym wstrząsem. Tym bardziej, że sprawcą nie był – jak początkowo sądzono –skrajny islamski terrorysta, ale rdzenny Norweg, „one of us”.
W czasach odżywających tendencji skrajnie nacjonalistycznych i brunatnoprawicowych pojawienie się epigonów Breivika jest bolesnym faktem.
Dla jednych ABB to postać budząca odrazę i pogardę. Są jednak tacy, dla których został bohaterem i współczesnym herosem. W tym kontekście warto uczynić ważkie zastrzeżenie: Breivika skazano i odsiaduje karę w więzieniu nie za poglądy, które wielu skłonnych jest podzielać, ale za odebranie życia 77 osobom.
Elżbieta Czykwin, analizując casus Breivika, odpowiada na pytanie: jakie cechy współczesności sprzyjają pojawieniu się postaci tego rodzaju? Niektóre były już przywoływane w podobnych kontekstach: dysfunkcjonalna rodzina, powszechny narcyzm oraz rola i znaczenie internetu. Autorka wskazuje jeszcze inne cechy Breivika i osobowości jemu podobnych: załamanie naturalnego oporu przed zabijaniem, status incela (odrzuconego przez kobiety mizogina). Na plan pierwszy wysuwają się kluczowe kwestie wstydu i poniżenia jako decydujące w genezie agresji.

Elżbieta Czykwin – prof. dr hab. nauk społecznych. Profesor zwyczajna w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie. Dwukrotna stypendystka Robinson College Uniwersytetu w Cambridge. Autorka książek: Samoświadomość nauczyciela (1995); Stygmat społeczny (2007, 2008, 2013, 2018); Białoruska mniejszość narodowa jako grupa stygmatyzowana (2000); Wstyd (2013). Współautorka, redaktorka i tłumaczka monografii zbiorowych: Teaching the mother tongue in multilingual Europe (Londyn 1998, 2005); Dwujęzyczność i dwukulturowość (1998, wspólnie z D. Misiejuk); Gorsi inni (2008, redakcja wspólnie z M. Rusaczyk); Stygmatyzacja, tolerancja, naprawa. Integracyjna analiza psychologiczna reakcji na dewiację (2009, tłumaczenie książki A.J.M. Dijkera i W. Koomena, wspólnie z M. Rusaczyk) oraz licznych artykułów.
Książka Stygmat społeczny, wydana przez Wydawnictwo Naukowe PWN i trzykrotnie wznawiana, w 2007 roku została wyróżniona Ogólnopolską Nagrodą im. Prof. Ireny Lepalczyk przyznawaną przez Łódzkie Towarzystwo Naukowe. Publikacja Wstyd w 2015 roku została uznana przez internautów „Najlepszą książką na lato”.

Kim są antyszczepionkowcy? Czy szczepionki rzeczywiście są groźne? Jakie znaczenie mają dla bezpieczeństwa ludzkości? Jonathan M. Berman ukazuje całe spektrum prawd, półprawd i mitów, jakimi posługują się ludzie, którzy nie chcą szczepić siebie i swoich dzieci. Bada korzenie ruchu antyszczepionkowego, analizując jego historię – od początku XIX wieku aż do czasów współczesnych. Omawia główne hasła i strategie antyszczepionkowców, a także ukazuje różne modele przeciwdziałania ich ruchom. Antyszczepionkowcy są niezwykle wnikliwą analizą ruchów antyszczepionkowych, a także stanowią źródło rzetelnych informacji na ich temat. To książka zarówno dla osób chcących poszerzyć swoją wiedzę, jak i dla tych, które nie potrafią zająć jasnego stanowiska w dyskusji na temat szczepień. Antyszczepionkowcy to publikacja, która bardzo szeroko omawia ten skomplikowany i dla niektórych kontrowersyjny problem.

Książka pt. Bezdomność i bezdomni w opinii społeczeństwa polskiego, autorstwa doktora Rolanda Dobrzenieckiego-Łukasiewicza, prezentuje bezdomność z punktu widzenia „zwykłego obywatela” stykającego się z tą problematyką jako obserwator zewnętrzny otrzymujący informacje z mediów, plotek i obrazów ulicy i na tej podstawie kształtujący swoje „widzenie problemu”. Przedstawiona publikacja prócz szerokiego spektrum analiz statystycznych, w swym zakresie metodycznym, ujmuje część teoretyczną, w której zostały przedstawione aspekty budowania postaw przez wpływ mediów i informacji w nich zawartych. Autor, za pośrednictwem przeprowadzonych badań, ukazuje wiedzę i postawy społeczeństwa polskiego w zakresie bezdomności – przyczyniając się pod tym względem do wytwarzania grupowej niechęci, stereotypów i etykietyzacji. W tym kontekście przedstawione zostało obrazowanie bezdomności i osób bezdomnych przez ogólnie pojęte media. Warunkując tym samym język mowy, który odpowiedzialny jest za działania, kształtowane przez świadomość określoną przez mity, stereotypy czy wręcz archaiczne wnioskowanie z pominięciem wiedzy a w konsekwencji, w skrajnych przypadkach, prowadzący do zachowań patologicznych i kryminalnych. Problem bezdomności i osób w kryzysie bezdomności ujęty został przez doktora Rolanda Dobrzenieckiego-Łukasiewicza w książce Bezdomność i bezdomni w opinii społeczeństwa polskiego zarówno w kontekście działań instytucjonalnych, jak i postaw indywidualnych. Ujęcie to w sposób trafny pokazuje kształtowanie się działań pomocowych w kontekście aprobaty społecznej i społecznej wrażliwości. W tym znaczeniu wrażliwość społeczna stanowi ważną zmienną, wprost odnosząca się do postaw społecznych. Autor ujmuje powyższe podając przykład realizacji projektu socjalnego pt. „Najpierw mieszkanie”. Stanowiący z jednej strony bardzo potrzebny projekt kierowany do osób bezdomnych w postaci oferowanych mieszkań mających być podstawowym narzędziem wyjścia z bezdomności. Z drugiej strony zderzamy się jako społeczeństwo z problemem braku mieszkań dla osób „niebezdomnych” czyli funkcjonujących w realiach swoich ról społecznych, ale których nie stać na własne mieszkanie. Autor opracowania wprost wskazuje na możliwość powstania niechęci jednej grupy do drugiej. Realizacja tegoż projektu może stworzyć antagonizmy społeczne i zwiększenie skali niechęci osób „domnych” wobec bezdomnych, które i tak w obecnej chwili – co potwierdza także przeprowadzone badanie doktora Dobrzenieckiego-Łukasiewicza nie ma charakteru pozytywnego, a wręcz oparte jest na stereotypach, uprzedzeniach i antagonizmach wywołanych często przez występujące kryzysy.

Monografia jest przeznaczona dla osób, które zajmują się naukowo i zawodowo edukacją w zakresie bezpieczeństwa i zdrowia w pracy. W pierwszym rozdziale zaprezentowano programy kształcenia na uczelniach wyższych, na kierunkach inżynieria bezpieczeństwa pracy oraz bez-pieczeństwo i higiena pracy, a także propozycje kształcenia na kierunku ergonomia. W dwóch następnych rozdziałach omówiono wyniki badań polegających na analizie i ocenie skuteczności szkoleń z zakresu bezpieczeństwa pracy: w rozdziale drugim przedstawiono analizę ich jakości, a w rozdziale trzecim – wyniki analizy skuteczności wprowadzenia do treści szkoleń wstępnych i instruktażu stanowiskowego elementów ergonomii układu człowiek–komputer. Rozdział czwarty zawiera przemyślenia na temat dydaktycznych problemów edukacji w zakresie bezpie-czeństwa i higieny pracy w ramach kształcenia zawodowego w Polsce. Problemy te przedsta-wiono na przykładzie podstawy programowej kształcenia w kilku zawodach. W rozdziale pią-tym scharakteryzowano zawód specjalisty ds. bezpieczeństwa i higieny pracy. Szósty rozdział zawiera wyniki przeprowadzonych przez autora badań, których celem było ustalenie obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego uczniów klas IV–VI na skutek noszenia plecaków z wyposa-żeniem szkolnym.

Książka poświęcona jest zagadnieniu budowania narodów w Europie Południowo-Wschodniej. Autor na przykładzie nacjonalizmu boszniackiego w Bośni i Hercegowinie pokazuje, że naród powstaje w trakcie nieustannej walki politycznej o treści symboliczne, które stanowią o jego istocie. Na podstawie reinterpretacji historycznego procesu wyłaniania się boszniackiego nacjonalizmu oraz systematycznej analizy współczesnej polityki pamięci odnoszącej się do wojny lat 1992–1995 Tomasz Rawski przedstawia specyfikę procesu budowania narodu – jego złożoną, wielowątkową dynamikę, pełną wewnętrznych napięć, tarć i sprzeczności.

Praca jest bogatym w warstwie empirycznej, oryginalnym teoretycznie wkładem w dyskusję o procesach narodowotwórczych i polityce pamięci na terenie byłej Jugosławii. (...) To dzieło dojrzałe, spójne, wciągające i bardzo potrzebne na polskim rynku wydawniczym.
dr hab. Marcin Lubaś, prof. UJ

Książka Tomasza Rawskiego to nie tylko wąskie studium przypadku przeznaczone dla niewielkiego grona specjalistów; ze względu na teoretyczne zaplecze powinna zainteresować szersze grono czytelników – wszystkich, którzy chcieliby pogłębić swoją wiedzę na temat współczesnej teorii narodu i nacjonalizmu.
dr hab. Krzysztof Jaskułowski, prof. SWPS

Tomasz Rawski – socjolog, bałkanista, adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, stypendysta m.in. University College London, University of Uppsala i University of Sarajevo. Zajmuje się problematyką nacjonalizmu, polityki symbolicznej, polityki pamięci oraz budowania państw i narodów w Europie Wschodniej.