O Platonie, Arystotyelesie i o sobie samym

A classic of postwar literature, a small masterpiece of humour, humanity and heroism from one of the best Czech writers For twenty-two-year-old Milos, bumbling apprentice at a sleepy Czech railway station, life is full of worries: his burdensome virginity, his love for the pretty conductor Masha, the scandalous goings-on in the station master’s office. Beside them, the part he will come to play against the occupying Germans seems a simple affair, in Bohumil Hrabal’s touching, absurd masterpiece of humour, humanity and heroism. Closely Watched Trains, which became the award-winning Jiri Menzel film of the ‘Prague Spring’, is a masterpiece that fully justifies Hrabal’s reputation as one of the best Czech writers of the twentieth century.

Spisane dzieje ludzkości sięgają zaledwie pięciu tysięcy lat wstecz, a historia tego, co dopiero przed nami, może objąć jeszcze całe milenia… albo zakończyć się jutro.
Od wyborów dokonanych przez nas zależy, czy nasze wnuki będą żyć w szczęściu i dobrobycie, a zasoby naszej planety nie wyczerpią się u kresu ich życia.

William MacAskill, oksfordzki filozof, zapoznaje czytelników z longtermizmem – koncepcją, zgodnie z którą priorytetem moralnym naszych czasów powinno być działanie na rzecz jak najlepszej przyszłości ludzi. Jednak jeśli chcemy, aby nasza cywilizacja przetrwała, nie wystarczy, że będziemy pracować nad cofnięciem zmian klimatycznych czy powstrzymaniem kolejnej pandemii.
Wyzwania, jakie stoją przed nami, to także przygotowanie przyszłych pokoleń do życia na planecie, na której będzie królować inteligencja sztuczna, a nie biologiczna, koroną stworzenia zaś będą byty cyfrowe, a nie ludzie. Musimy mieć pewność, że nasza cywilizacja podniesie się po każdym upadku i zadbać o jej technologiczny i moralny rozwój.

Napisana pięknym, wolnym od hermetyczności językiem książka o tym, w jaki sposób współcześnie żyjący polscy filozofowie podchodzą do najważniejszych tematów swojej profesji: świata, duszy i Boga oraz – szerzej – o pożytkach płynących z filozofowania. Gdyż, jak pisze Marek Dobrzeniecki, nawet jeśli filozofia nie jest cudownym eliksirem mogącym uleczyć wszystkie objawy kryzysu, to stanowi ekwiwalent mapy obcej krainy i jako taka pomaga odzyskać orientację na nieznanych i budzących grozę terytoriach, w które wkraczamy za sprawą cywilizacyjnego przyspieszenia.

Theodor Lessing (1872-1933) - niemiecki filozof pochodzenia żydowskiego, publicysta, kulturoznawca, autor kilkunastu książek, z których ostatnia to właśnie napisana w 1930 roku Europa i Azja. W 1933 roku po przejęciu władzy przez Hitlera emigrował do Czechosłowacji, ale i tam dopadło go Mordkomando nazistowskie. Lessing podobnie jak Oswald Spengler zaliczany jest do reprezentantów pesymistycznej filozofii kultury i historii. Jednak w odróżnieniu od niego zaprzecza każdej historycznej prawidłowości. Jako przedstawiciel filozofii historii negował szczególnie w książce Historia jako nadanie sensu bezsensowi (niem. Geschichte als Sinngebung des Sinnlosen, 1916) obiektywną przyczynowość, konieczność i prawidłowości historii i w nie do przezwyciężenia irracjonalności rzeczywistości widział ugruntowany idealizm historiografii. Dopiero człowiek nadaje według Lessinga bezsensownym i chaotycznym zdarzeniom pewien sensowny i uporządkowany przebieg. W Europie i Azji zajmuje się - po wstępnych rozważaniach ogólno-filozoficznych porównaniem cywilizacji europejskiej z różnymi cywilizacjami azjatyckimi (w tym światem muzulmańskim, cywilizacją Inddi czy Japonii)

Chodzenie zyskuje coraz więcej zwolenników, którzy zaznają jego dobroczynnego działania: uspokojenia, zjednoczenia z naturą, poczucia pełni. Chodzenie nie wymaga ani umiejętności, ani techniki, ani sprzętu, ani pieniędzy. Wystarczy ciało, przestrzeń i czas. Ale chodzenie jest też aktem filozoficznym i doświadczeniem duchowym. Włóczęgi i pielgrzymki, błądzenie i rytuały przejścia, natura i cywilizacja – autor czerpie z literatury, historii i filozofii: Rimbaud i jego wieczne ucieczki, Gandhi i polityka biernego oporu i oczywiście Kant i jego codzienne przechadzki po Królewcu. A jeśli tylko stopami dobrze się myśli? Co miał na myśli Nietzsche, kiedy pisał: „I wspinały się stopy, palce już słuchały”? Właśnie o tym jest ta książka, będąca zarazem traktatem filozoficznym i próbą zdefiniowania sztuki chodzenia. Ucieszy wszystkich, którzy nigdy nie myśleli o sobie jako o wędrujących myślicielach.

Biografia Giuseppe G. Mezzofantiego (1774-1849) to frapująca opowieść o największym poliglocie w historii. Mezzofanti był duchownym katolickim, profesorem języków starożytnych i kustoszem Biblioteki Watykańskiej. W 1838 r. otrzymał nominację kardynalską z rąk papieża Grzegorza XVI. Jako poliglota znał kilkadziesiąt języków i już za życia cieszył się sławą językowego geniusza. Poznał osobiście najważniejsze postaci swojej epoki: Byrona, Roselliniego, cesarza Austrii Frnaciszka I, króla Prus Fryderyka Wilhelma IV, cara Mikołaja I oraz księcia Siergieja Wołkonskiego - z wszystkimi rozmawiał w ich ojczystym języku.

Mezzofanti był niezwykle pracowitym człowiekiem; uwielbiał dyskusje z cudzoziemcami i wykorzystywał każdą okazję do nauki języków. Lektura jego biografii z pewnością umożliwi oddzielenie legend związanych z jego życiem od faktów, a także pozwoli ocenić ile w poliglotyzmie jest talentu, a ile ciężkiej pracy.