O tak zwanych prawdach względnych

Od początku XX w. dominujący dyskurs interpretacyjny utożsamia kultury modernizmu skandynawskiego z postępem, optymizmem, emancypacją, równouprawnieniem i spełnioną utopią społeczną. Książka A propos Inferno ukazuje inne oblicze literatury i kultury północy Europy. Miejsce centralne zajmują w niej figury zejścia, ruch ku dołowi wiodący od współczesności do tradycji literackiej i kulturowej, od oficjalnej religii do heretyckich wędrówek po sferach piekielnych, od antropologii logocentrycznej do poetyki cielesności, od porządku symbolicznego do semiotycznego. Książka ukazuje procesy formowania się kanonu literackiego, konstruowania i dekonstruowania prekursorów, dialogu intertekstualnego, translacji między kulturowej a wreszcie przekraczania granic między literaturą a innymi obszarami kultury na przykładzie tekstów Augusta Strindberga, Knuta Hamsuna, Oli Hanssona i Gunnara Ekelöfa.

Współcześnie nauka postaw obywatelskich utożsamiana jest głównie z zaangażowaniem w działalność społeczną oraz kształtowaniem społecznej tożsamości. [...] jako konieczne jawi się dzisiaj budowanie określonego etosu - zbioru normatywnych i poznawczych cech oraz dyspozycji jednostek przy jednoczesnym podkreśleniu aktywnego aspektu bycia obywatelem.
Autorzy podjęli się próby wykazania, że mimo zmieniającej się rzeczywistości zasadnicze wartości stanowiące o funkcjonowaniu społecznym człowieka są trwałe. Zagadnienie to ma szczególne znaczenie, kiedy analizie poddawane jest życie obywatelskie. [...] Cele wychowania obywatelskiego koncentrują się na wyposażaniu ucznia w wiadomości, wyrabianiu umiejętności i kształtowaniu postaw, natomiast sfera wartości jest w nich bagatelizowana. W konsekwencji tak przygotowany „młody obywatel” posiada wiedzę dotyczącą formalno – prawnych aspektów życia w społeczeństwie demokratycznym, natomiast nie czuje potrzeby zaangażowania w nie. Jednakże nawet rozległa wiedza zdobyta w procesie kształcenia szkolnego nie przekłada się wprost na wysoki stopień aktywności obywatelskiej uczniów.

Teoria trzech postaw autobiograficznych wyrosła ze studiów nad pograniczem powieści i prozy niefikcjonalnej. W postawie świadectwa autor przedstawia siebie na sposób epicki na tle środowiska. W wyznaniu skupia się jak w liryce na życiu wewnętrznym. W postawie trzeciej jak w dramacie wciąga czytelnika w dialog, grę, wyzywa na pojedynek. Uniwersalny charakter trzech postaw wynika z ugruntowania w trzech funkcjach mowy opisanych przez Karla Bühlera, znanych już antycznym podręcznikom retoryki, które rozróżniają przedstawianie rzeczywistości, wyrażanie nadawcy i apelowanie do odbiorcy. Wszystkie postawy są zawsze obecne w tekstach autobiograficznych, zwykle jednak dominuje jedna, decydując o charakterze utworu. Część pierwsza książki prezentuje teorię. Druga dotyczy obszaru, w którym przeważa wyznanie. Te niedoceniane wcześniej utwory zasługują na nazwę autobiografii duchowej. Trzecia część odnosi się do ważnej w polskiej tradycji postawy świadka. Masowe migracje wieku XX spowodowały powstawanie świadectw wpisywanych w konkretne autobiograficzne miejsca. Postawa świadka bywała też odnoszona do dylematów moralnych historii ujmowanych jako wyzwanie wobec czytelnika. O tym mowa jest w części czwartej.

Wszystkie teksty autobiograficzne można wpisać w trójkąt trzech postaw, ale nie każda interpretacja literatury dokumentu osobistego musi się do nich odnosić. Poza nimi funkcjonują inne możliwości, przedstawione w części piątej. Zwłaszcza rozdział ostatni, napisany po latach, zamieszczam w poczuciu, że otwiera się na inne rejony. Trójkąt trzyma się mocno (jak mam nadzieję), ale praca nad problematyką autobiografii pozostaje dziełem w toku.

Małgorzata Czermińska – absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego, całe życie zawodowe związana z Uniwersytetem Gdańskim. Wykładała też literaturę polską w University of Michigan w USA, University of Cambridge w Wielkiej Brytanii, na Uniwersytecie Grodzieńskim na Białorusi. Ważniejsze książki:Autobiograficzny trójkąt: świadectwo, wyznanie i wyzwanie (Kraków 2000, w nowej wersji The Autobiographical Triangle: Witness, Confession, Challenge, Berlin 2019); Gotyk i pisarze. Topika opisu katedry (Gdańsk 2005); redakcja i wstęp do zbioru przekładów: Autobiografia (Gdańsk 2009). Współredaktorka tomów: Czesława Miłosza „Północna strona” (Gdańsk 2011) i Miłosz na Żuławach. Epizod z biografii poety (Gdańsk 2013).

Autor analizuje zakres obowiązywania zasad sprawiedliwości w stosunkach międzynarodowych. Bada struktury argumentacyjne liberalnych koncepcji sprawiedliwości międzynarodowej, rekonstruując postulowany przez nie zakres praw i obowiązków, jakie powinny obowiązywać aktorów stosunków międzynarodowych. Teorie te zakładają odmienne ontologie i aksjologie (indywidualne lub grupowe) i udzielają różnych odpowiedzi w kwestii dystrybucji praw i obowiązków w stosunkach międzynarodowych.

The author analyzes the scope of the validity of principles of justice in international relations. He examines the argumentative structures of liberal concepts of international justice, reconstructing those rights and obligations presented, which should be imposed on actors of international relations. These theories assume different ontologies and axiologies (individual or group) and provide various answers in the matter of the distribution of rights and duties in international relations.

Publikacja traktuje o podstawach filozoficznych wychowania, o prawdzie, miłości, moralności. Książka ważna dla wykładowców, którzy czują potrzebę pogłębienia studium myśli pedagogicznej i wizji praktyki wychowawczej o aspekty filozoficzne.

Przedstawiony tom jest próbą ukazania kluczowego znaczenia wartości jako obiektu konstytuującego oraz kształtującego zarówno działania zbiorowe człowieka, jak i samą kondycję człowieka jako takiego. Wartości pojmowane są tu jako czynniki określające kierunek ludzkiej aktywności, związane z reguły z sytuacją wyboru. Tytuł tomu Człowiek w świecie wartości odzwierciedla podstawową charakterystykę ludzkiej kondycji – człowiek ujmowany nie abstrakcyjnie, ale uspołeczniony jest w swych działaniach, ukierunkowany ku wartościom i tylko w takim świetle może być właściwie odczytany sens jego działań i zamierzeń. Książka składa się z ośmiu artykułów przygotowanych przez pracowników naukowych, w większości związanych z Instytutem Komunikacji Społecznej i Mediów Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, którzy mają nadzieję, że przedstawione teksty staną się ważnym przyczynkiem do dyskusji o roli kategorii pojęciowej wartości w szeroko pojętej humanistyce.