Obcy u naszych drzwi

W niniejszym opracowaniu chcieliśmy ukazać skomplikowany świat relacji między kategorią empowerment a polityką społeczną, koncentrując się na aspektach teoretycznych (terminologicznych, koncepcyjnych itd.), głównie z obszaru socjologii i polityki społecznej, odnosząc je do niektórych wymiarów praktyki społecznej w Polsce, przede wszystkim dotyczących systemu pomocy społecznej i rynku pracy. Niezmiernie ważny jest także aspekt badawczy w postaci analizy wyników badań terenowych, dotyczących uwarunkowań i specyfiki aktywności kobiet w Polsce […].

Przedmiotem drugiej części książki jest koncepcja women’s empowerment, głównym celem zaś ukazanie przydatności tej koncepcji w analizach aktywności młodych kobiet w Polsce i próba określenia wskaźników women’s empowerment, które mogą okazać się niezbędne w dalszych analizach zjawiska. W szczególności zaś:

1. Ukazanie wyborów jako kluczowej kategorii analizy pozwalającej na opisanie dynamiki i złożoności czynników wpływających na mniejszą aktywność kobiet.
2. Opisanie wpływu otoczenia na decyzje, wartości za nimi stojące, cele i zadania stereotypowo przypisane mężczyznom i kobietom (w postrzeganiu kobiet).
3. Ukazanie spektrum możliwych zmiennych, które w postrzeganiu kobiet wpływają na możliwość podejmowania przez nie autonomicznych decyzji (subiektywnie postrzegana struktura możliwości).
4. Ukazanie dynamiki relacji zachodzących między czynnikami z poziomu podmiotowości a czynnikami z poziomu struktury możliwości podczas dokonywania przez kobiety ważnych wyborów życiowych.
5. Eksploracja postrzeganego przez kobiety zakresu posiadanej przez nie kontroli (władzy) nad własnym życiem i podejmowanymi decyzjami. Poziom empowerment młodych kobiet w Polsce:
– w wymiarze podmiotowości – zasoby, wskaźniki podmiotowości,
– w wymiarze struktury możliwości – instytucje: wskaźniki struktury możliwości.

Ze Wstępu

Trzeci tom rocznika nawiązuje tematyką do „Górnośląskich Studiów Socjologicznych”, wydawanych niegdyś przez nieistniejący już Śląski Instytut Naukowy, w tym bowiem numerze podjęto problem różnych konfliktów społecznych (etnicznych, związanych z ekologią i gospodarką).

Artykuły zostały zgrupowane w trzech częściach tematycznych. W części Konflikt etniczny: kontekst teoretyczny przedstawiono panoramę teoretyczną przestrzeni konfliktów społecznych oraz złożoną problematykę procesów kształtowania się reprezentacji politycznej w głównych regionach europejskich. W części zatytułowanej Śląski kontrapunkt empiryczny umieszczono artykuły przedstawiające wyniki socjologicznych badań empirycznych prowadzonych na Górnym Śląsku i województwie śląskim, w różny sposób dotykające przejawów konfliktów społecznych, traktowanych jako konflikty etniczne.

Przesłanki linii programowej pisma realizują też artykuły zamieszczone w części Varia. Znalazły się w niej tym razem cztery teksty, których tematami są: społeczno-ekonomiczne problemy podziałów społecznych w starych europejskich regionach przemysłowych, społeczne spory wokół energetyki wiatrowej, rewolucyjne przemiany w krajach Maghrebu oraz konflikty etniczne na Słowacji.

Zbiór artykułów dotyczących społecznych problemów i przeobrażeń Śląska – jego polskiej i czeskiej części – w okresie transformacji systemowej. Przedstawiono zarówno zmiany świadomościowe, jak i gospodarcze. Ukazano złożoność przemian przestrzennych regionu oraz społeczne aspekty rewitalizacji śląskich miast. Podjęto również istotną kwestię przeobrażeń w zakresie postaw obywatelskich. Uwagę badaczy zwrócił problem szkolnictwa, przemiany aspiracji edukacyjnych, a także procesy zachodzące na wojewódzkim rynku pracy. Dzięki omówieniu przestrzennych i politycznych zmian czeskiego Śląska i Moraw, specyfika procesów transformacji została ujęta w perspektywie międzynarodowej.
Publikacja adresowana jest do pracowników naukowych, studentów oraz praktyków zajmujących się problematyką śląską.

Auschwitz, Holokaust, antysemityzm...
Te trzy słowa symbole ewokują całą listę pytań badawczych. Czym jest dzisiaj dla nas - mieszkańców Polski - Auschwitz? Jaką wiedzę na temat obozu posiadamy, zwłaszcza czy wiemy, że Żydzi stanowili największą grupę ofiar? Czego symbolem jest dla nas – Polaków – Auschwitz, szczególnie czy jest raczej symbolem polskiego męczeństwa, czy żydowskiego Holokaustu? Jaki jest stosunek Polaków do Żydów? Jak szeroko rozpowszechniony i jak głęboki jest antysemityzm w Polsce, w jej różnych regionach i środowiskach? Czy mamy do czynienia z jednego rodzaju antysemityzmem czy z różnymi antysemityzmami? Co o Auschwitz, Zagładzie i Żydach wiedzą i sądzą młodzi Polacy? Jak efektywne są rozmaite działania edukacyjne i informacyjne dotyczące Zagłady i Auschwitz? Jaki skutek odniosły debaty o stosunkach polsko-żydowskich wywołane publikacją książek Jana Tomasza Grossa? Jakie doświadczenie wizyty w miejscach pamięci, takich jak Auschwitz, Majdanek czy Treblinka, zmienia myślenie młodych? Czy wzrost wiedzy o Zagładzie i Auschwitz zmienia postawy, zwłaszcza czy eliminuje antysemityzm?
Niniejszy tom zawiera artykuły, w których podjęto próbę udzielenia odpowiedzi na te pytania.
Ze Wstępu dr. hab. Marka Kuci

Autobiografizm jest zjawiskiem pogranicznym, oscylującym między sztuką a życiem, wzniosłością a trywialnością. Choć od kilku dekad podlega systematycznym badaniom oraz cieszy się zainteresowaniem czytelników, twórców i mediów, nie traci „dzikiego” charakteru: przyrasta, zarasta, zmienia się i multiplikuje. Na takim założeniu oparte zostały temat i kompozycja tej monografii, szóstej publikacji w serii Centrum Badań Dyskursów Postzależnościowych. W trzech częściach książki znalazły się artykuły ułożone według klucza pojęciowego, wykrystalizowanego podczas dyskusji, która odbyła się tym razem w Instytucie Polonistyki i Kulturoznawstwa Uniwersytetu Szczecińskiego, na wieloznacznym pograniczu. Przebieg debaty podyktował tytuły części: Na pograniczach, Sceny autobiografii, Tożsamość w Polsce. Pierwsza zawiera artykuły opisujące doświadczenie półperyferii i peryferii, prowincji i dawnych kolonii, które układają się w mity reinwencyjne. Druga skupia się na społecznych umiejscowieniach, relacjach międzyludzkich oraz kontekstach autobiografii. Trzecia zaś to opowieść o tożsamości odbitej w opowieściach – celowo lub w pewnej mierze przypadkiem, na marginesie, na zakładce włożonej między spisywane w innym celu narracje.

Książka dotyczy dwóch kwestii społecznych -starości i aborcji -omawianych z perspektywy artystycznej (filmowej) i socjologicznej. Autorka ukazała oba zjawiska, odwołując się do współczesnego kina amerykańskiego, europejskiego i polskiego, zwracając uwagę na subiektywny, kulturowo uwarunkowany przekaz filmowy w odniesieniu do rzeczywistości. Przedstawiła także wyniki badań własnych na temat recepcji wybranych filmów o starości i aborcji. Publikacja jest skierowana do szerokiego grona humanistów, miłośników kina, w tym szczególnie do studentów socjologii, kulturoznawstwa, dziennikarstwa i kierunków filmoznawczych.
„Oryginalność książki polega na łączeniu kompetencji socjologa z zainteresowaniami współczesnym filmem oraz wiedzą o filmie. Pojęcia socjologiczne i relacje o badaniach społecznych odnoszone są do materii artystycznej. Badanie ma charakter krytycznej analizy wybranych filmów z perspektywy socjologii. Kiedy filmoznawstwo uprawia socjolog, spotyka się z krytyką ze strony filmoznawców, a jeśli filmoznawcy analizują problemy społeczne w filmie, ujawnia się brak znajomości badań społecznych w danej kwestii. Praca jest oryginalna i – jak każde badanie z pogranicza dyscyplin – wiąże się z podjęciem pewnego ryzyka.”
Z recenzji prof. dr. hab. Bogusława Sułkowskiego