Obywatelska polityka edukacyjna. Koprodukcja i współtworzenie

Red. naczelna Ewa Syrek, redaktor części monograficznej Alicja Żywczok

Intencją redaktora części monograficznej ("Kierunki rozwoju etyki pedagogicznej i teorii wychowania moralnego", red. Alicja Żywczok) było włączenie się w dyskusję dotyczącą funkcji oraz przedmiotu badań etyki pedagogicznej i teorii wychowania moralnego w obecnych warunkach społecznych, kulturowych, cywilizacyjnych i ekonomicznych, z nadzieją, że dyskusja zainspiruje odbiorców kultury do refleksji nad tradycyjnymi i nowoczesnymi zasobami kultury etycznej, wzorcami postępowania, jakością życia moralnego i stylem wychowania moralnego. Część ta tworzona była z przekonaniem o istotnej funkcji etyki w konstruktywnej zmianie obyczajów, poprawie relacji międzyludzkich, samokontroli i samodoskonaleniu. Strukturę części tworzy siedem artykułów przedstawicieli różnych nauk (pedagogiki, psychologii, filozofii) i ośrodków uniwersyteckich, zarówno naukowców znanych w kraju, jak i młodszych pracowników naukowych, jednak mających już w swej dziedzinie pewne osiągnięcia. Zastosowanie dedukcyjnego układu treści pozwala czytelnikowi przeanalizować w pierwszej kolejności artykuły o dużym znaczeniu teoretycznym, by następnie zwrócić uwagę na szczegółowe kwestie pedagogiczne przydatne zwłaszcza nauczycielom, wychowawcom, opiekunom i pedagogom; treść zainteresować również przedstawicieli nauk pokrewnych pedagogiki: filozofów, antropologów, socjologów i psychologów.

Tematyka części tekstów tematycznie rozproszonych tomu oscyluje wokół takich zagadnień, jak: młodzież i kara pozbawienia wolności, wykorzystanie metafory stołu dla poszerzania myślenia andragogicznego, kategoria duchowości w pedagogice kontemplatywnej, percepcja wsparcia społecznego pacjentów z zaburzeniami odżywiania, psychologiczne mechanizmy moralności czy sens życia jako wyznacznik zdrowia oraz kategoria badawcza.

Cieszyński Almanach Pedagogiczny jest periodykiem o tematyce ogólnopedagogicznej, otwartym na szeroko rozumianą współpracę. Powstał z inicjatywy Dyrekcji Instytutu Nauk o Edukacji Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji w Cieszynie, Uniwersytet Śląski. Tom II Almanachu na temat Teoria i praktyka pedagogiczna w refleksji naukowej i praktycznej obejmuje swoją problematyką teksty, w których poruszone są zagadnienia zarówno historii nauczania, szczególnie na Śląsku, tradycji, jak i praktyczny aspekt pedagogiki w zróżnicowanych obszarach teorii i działań pedagogicznych. W części recenzje omówiono publikacje: Kazimierza Denka Uniwersytet w perspektywie społeczeństwa wiedzy. Dydaktyka akademicka i jej efekty (Poznań 2011) i Malcolma Rossa Cultivating the Arts In Education and Therapy, Routledge (London and New York 2011). Całość zamyka Kronika, w której podano wybrane osiągnięcia z pracy Instytutu. Almanach (Tom II) jest skierowany do teoretyków i praktyków historii wychowania i nauczania, pedagogów, nauczycieli, studentów pedagogiki, historii, wiedzy o kulturze i osób zainteresowanych problematyką pedagogiczną w praktyce.

Książka ma na celu przybliżenie idei integracji oraz miejsca dziecka niepełnosprawnego w świecie. Autorki skupiają uwagę przede wszystkim na pracy pedagoga specjalnego, która wymaga olbrzymiego zaangażowania i poświęcenia.

Obok przedstawienia charakterystyki upośledzenia umysłowego z najczęściej spotykanymi przyczynami trudności w uczeniu się książka porusza tematykę edukacji dzieci upośledzonych umysłowo w szkole masowej (nie zapominając o założeniach prawnych). Czytelnik zapoznaje się z ideą klas integracyjnych, założeniami i warunkami dobrej integracji. m.in. kwestią doboru dzieci do klas integracyjnych, ocenianiem uczniów niepełnosprawnych czy też rolą pracy w grupach, a także poznaje cele i zadania rewalidacji indywidualnej wraz z ramowym programem rewalidacji oraz wskazówki do pracy z dzieckiem upośledzonym umysłowo na tego typu zajęciach. Przejrzystość programu i podział na etapy rozwoju określonych umiejętności stanowi cenne źródło pomocy dydaktycznej dla pedagogów i innych osób zainteresowanych prowadzeniem terapii indywidualnej z dzieckiem niepełnosprawnym.

Praca zawiera przykładowe opracowania: dokumentów, standardów wymagań, rozkładów materiału dla uczniów, konspektów oraz przykładowych ocen opisowych, które w mniejszym, bądź większym stopniu towarzyszą pedagogom specjalnym w ich pracy. Książka stanowi skarbnicę informacji dla pedagogów prowadzących bądź zaczynających prowadzić zajęcia w klasach integracyjnych.

Nasilającym się problemem zarówno w rodzinach, jak i placówkach przedszkolnych i szkolnych [...] jest obecnie nadpobudliwość, impulsywność oraz zespół nadpobudliwości psychoruchowej określanych skrótem ADHD. Problem ten zaczyna być nie tylko zauważany, ale podejmuje się coraz szersze działania zmierzające do wczesnego objęcia opieką dzieci z tym zespołem, jak również stworzenia im odpowiednich warunków, aby mogły w sposób jak najpełniejszy stać się współuczestnikami życia społecznego.

Książka ta może spełnić to zadanie – poza informacyjnym, teoretycznym został podjęty przez współautorów trud zaprezentowania indywidualnie przedstawionych prób rozwiązań trudności występujących w pracy z dzieckiem z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej, Praktyczna część stanowi istotny wkład w niesienie pomocy nauczycielom, terapeutom i rodzicom w pokonywaniu trudności i wyznaczaniu celów działań wspomagających.

Jestem pewien, iż książka będzie istotnym wkładem z jednej strony w przedstawienie w oparciu o rzetelne opracowania najnowszych i bardzo konkretnych czynników mogących mieć wpływ na występowanie zespołu nadpobudliwości psychoruchowej, z drugiej strony – ukazaniem możliwości i perspektywy praktycznie ukierunkowanej modelowej pracy z dzieckiem i jego rodziną.

Niniejsze opracowanie zostało poświęcone problemowi aktywności uczniów szkół zawodowych. Część teoretyczna pracy dotyczy zagadnień związanych z aktywnością człowieka. Rozpatrywano ją z punktu widzenia takich nauk, jak psychologia, socjologia i pedagogika. Scharakteryzowano także koncepcje pedagogiczne nawiązujące do problemu aktywizacji uczniów. Część druga to prezentacja badań przeprowadzonych w 2008 i 2013 roku wśród uczniów szkół zawodowych z powiatów ełckiego, oleckiego, gołdapskiego i kętrzyńskiego. Ich celem była diagnoza i analiza poziomu zaangażowania uczniów w zakresie nabywania wiedzy i umiejętności zawodowych, a także ich aktywności w obszarze społecznym szkoły. Rozdział trzeci poświęcony jest metodyce kształcenia zawodowego. Zaprezentowano w nim zasady i szeroką gamę metod aktywizujących. Część ta stanowi swoisty przewodnik metodyczny, z którego korzystać mogą studenci, nauczyciele i inne osoby zajmujące się dydaktyką.

Dzięki podejmowaniu przez coraz większe grono specjalistów problemów komunikacji, mowy
i języka, jak również praktycznego działania zmierzającego do wsparcia osób do niedawna określanych jako niekomunikujące/niekomunikatywne następuje zmiana w spojrzeniu na niepełnosprawność, która wcale nie musi oznaczać marginalizacji i depersonizacji.

Prezentowany tom, poruszający zagadnienie alternatywnych i wspomagających metod komunikacji, powstał dzięki ogromnemu zaangażowaniu wybitnych specjalistów, praktyków i teoretyków takich dziedzin, jak komunikacja interpersonalna, neuropsychologia, logopedia oraz komunikacja wspomagająca i alternatywna (AAC). Ważnym przesłaniem publikacji jest przekazanie skutecznego instrumentu rehabilitacji psychologicznej. Bez komunikowania się z dziećmi i młodzieżą w normie trudno mówić o ich rozwoju intelektualnym, poczuciu własnej wartości, a także rozwoju emocjonalnym. W przypadku niepełnosprawności komunikowanie się jest podstawowym warunkiem pozyskiwanych zmian rozwojowych. Tę tezę uzasadniono w prezentowanej pracy.

Problematyka komunikacji alternatywnej już od wielu lat znajduje się w centrum zainteresowania teoretyków i praktyków zajmujących się zagadnieniami edukacji i rehabilitacji osób niepełnosprawnych, dodatkowo obarczonych trudnościami w sferze porozumiewania się.
Do pedagogiki specjalnej wprowadzane są nowe rozwiązania dotyczące pomocy człowiekowi niepełnosprawnemu w nawiązywaniu, utrzymywaniu i doskonaleniu interakcji komunikacyjnych w sposób alternatywny, tj. wykorzystujący gest, obraz i piktogram.

Książka będzie pomocna wszystkim, którzy podejmą trud łamania barier w porozumiewaniu się. Przede wszystkim skierowana jest do logopedów, psychologów, nauczycieli i terapeutów dokształcających się na podyplomowych studiach, do studentów i wszystkich zainteresowanych problematyką alternatywną i wspomaganą komunikacją.