Od zgonu Ojca Narodów do śmierci Orła Karpat

Książka przedstawia polsko-marokańskie relacje artystyczne w obszarze różnych dziedzin sztuki: w malarstwie, grafice, filmie i praktykach konceptualnych. Omawia przyjazd Farida Belkahii do Warszawy, „warszawską” twórczość Ahmeda Cherkaouiego i innych marokańskich studentów na polskich uczelniach artystycznych, a także działania polskich twórców w Maroku. W chronologicznym ujęciu, na tle ówczesnych przemian artystycznych, ukazuje znaczenie transkontynentalnych i transnarodowych związków na globalnej mapie sztuki czasu zimnej wojny.„[…] krytyczna geografia, jaka legła u podstaw niniejszej książki stanowi część szerzej zakrojonych badań młodego pokolenia historyków sztuki, którzy rozpracowują sieci kontaktów z Afryką, Ameryką Południową i Azją, zgodnie z logiką wpływów ZSRR i tzw. demokracji ludowych. […] Autor wskazuje na relacje polsko-marokańskie jako ważne połączenia w globalnym networku, przypisuje analizowanym dziełom transkulturowe genealogie i proponuje transregionalną historię sztuki”.z recenzji naukowej prof. dr. hab. Anny MarkowskiejPrzemysław Strożek — adiunkt w Instytucie Sztuki PAN, pracownik naukowy w Archiv der Avantgarden w Dreźnie, kurator wystaw, autor książek naukowych z zakresu historii sztuki. Stypendysta Fulbrighta i Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej. W obszarze jego zainteresowań znajdują się m.in. studia nad awangardą i globalnym modernizmem.

Historie, które trzymają w napięciu niczym najlepszy kryminał. Tyle, że wydarzyły się naprawdę! Wieść o porwaniu dziecka w Warszawie rozeszła się błyskawicznie. W okolicy zdarzenia ktoś widział porywaczki wsiadające do czarnej wołgi. Samochód tej marki widziano za każdym razem, kiedy gdzieś w Polsce ginęły dzieci. Jaka jest prawda o czarnej wołdze? Jakie zbrodnie kryły się w jej cieniu? Porwania dzieci, napady i brutalne zabójstwa, osławieni zbrodniarze i najgłośniejsze procesy sądowe, kradzieże dzieł sztuki i fałszerstwa pieniędzy na niewyobrażalną dziś skalę. Czarna wołga. Kryminalna historia PRL to trzymająca w napięciu opowieść o zbrodniach, które paraliżowały opinię publiczną. A także o tych, o których społeczeństwo miało się nigdy nie dowiedzieć. Przemysław Semczuk dotarł do bohaterów tamtych wydarzeń i unikalnych materiałów zgromadzonych w IPN. Dziennikarz prezentuje metody działania przestępców i odsłania kulisy działań operacyjnych PRL-owskich organów ścigania – raz zaskakująco pomysłowych, innym razem przerażająco nieudolnych. I zabiera czytelnika w pełną emocji podróż do ówczesnego półświatka.

Dziennik ks. Stanisława Gabańskiego jest wyjątkowym źródłem. Zapiski młodego kleryka przybliżają współczesnemu odbiorcy czasy nieodległe, ale diametralnie różne od obecnej rzeczywistości. Są z jednej strony świadectwem dojrzewającego powołania do służby duszpasterskiej z drugiej sprzeciwu wobec łamiącej sumienia machiny komunistycznego państwa. Galeria postaci i miejsc poszerza wiedzę o Polsce dekady lat 60. Miłośnicy historii regionalnej znajdą w książce dla siebie wiele ciekawych relacji. Rodzinna Ziemia szerzyńska, widziana oczami młodego kapłana jest miejscem, do którego chce się powracać.

Dziennik opracowany został i poprzedzony wstępem Józefa Mareckiego, a książka ukazała się w ramach Centralnego projektu badawczego IPN „Władze wobec kościołów i związków wyznaniowych w Polsce 1944-1989.

Głównym tematem książki jest obraz drugiej wojny światowej w pamięci kulturowej w Polsce i w Niemczech. Ewoluował on przez ostatnie siedemdziesiąt lat w obu krajach, podlegając wpływom różnych czynników, w tym także zmian politycznych. Tym, co jednak najbardziej interesuje autorów esejów, jest ewolucja obrazu drugiej wojny światowej w kulturze w ostatnim dwudziestopięcioleciu. Przyjęcie takiej perspektywy stwarza możliwość przyjrzenia się temu, w jaki sposób zmiany wynikające ze specyfiki kształtowania się pamięci w fazie przejścia od pamięci komunikacyjnej do kulturowej nakładają się zmiany w pamięci wywołane nową sytuacją polityczną oraz nowymi prądami kulturowymi.

Pytanie o zmiany obrazu wojny w polskiej i niemieckiej kulturze postawiono w odniesieniu do trzech nośników pamięci, które autorom poszczególnych esejów wydają się szczególnie ważne: literatura, film i muzea.

Tom zbiorowy „Druga wojna światowa w pamięci kulturowej w Polsce i w Niemczech. 70 lat później (1945-2015)” jest owocem badań przeprowadzonych w ramach projektu pod tym samym tytułem.

Projekt wydawniczy poznańskich naukowców to interesująca i pożyteczna próba przeglądu aktualnej i ważnej problematyki wizerunku II wojny światowej w pamięci zbiorowej kształtowanej przez teksty kultury w Polsce i w Niemczech. W realizacji projektu uczestniczyli także niemieccy badacze pamięci kulturowej, co umożliwiło zaprezentowanie punktów widzenia dwóch zaangażowanych w wydarzenia społeczeństw.

Zamieszczone w tomie artykuły odwołują się do starannie dobranych, bogatych źródeł. Oczywiście, nie mogą bazować na wszystkich dostępnych materiałach, jest ich bowiem zbyt wiele, lecz trafnie dobrane przykładowe dzieła literackie i filmowe oraz ekspozycje muzealne pozwalają na wnikliwą analizę kształtujących się od 25 lat postaw wobec przeszłości, kreślenie ich typologii i przemian.
dr hab. Stefan Bednarek

Książka lokuje się w nurcie badań eksplorujących w perspektywie porównawczej zjawiska występujące we współczesnej kulturze polskiej i niemieckiej. Autorzy podjęli ważny temat wzbogacając tym samym refleksję nad polsko – niemieckimi relacjami w zakresie pamięci zbiorowej, napisali tom zwarty i syntetyczny, niosący wiele szczegółowych informacji, ale też mający ambicję syntezy wybranych aspektów polskiej i niemieckiej pamięci kulturowej ostatnich dekad. Jest to praca pożyteczna i stymulująca – skłania do dyskusji, stanowi źródło inspiracji i nowych pytań badawczych.
dr hab. Piotr Tadeusz Kwiatkowski

Prezentowana książka jest czwartą z serii „Łódź w PRL. PRL w Łodzi”. Autorzy serii w pięciu tomach podejmą wysiłek ukazania kolejnych etapów funkcjonowania miasta nad Łódką w latach 1945–1989, by w sposób jak najbardziej przystępny popularyzować wiedzę o Łodzi w kontekście PRL-owskiej rzeczywistości.

W książce omówiono najważniejsze kwestie związane z historią Łodzi w latach 70. XX wieku. Czytelnik ma możliwość bliższego zapoznania się z dziejami miasta w tej specyficznej dekadzie, wspominanej przez wielu łodzian jako okres największego rozkwitu Łodzi w historii PRL. Autor prezentuje oczekiwania, jakie wiązano z nową ekipą rządzącą, jej program rozwoju i modernizacji Łodzi, lokalne władze, a także przemiany demograficzno-gospodarcze, warunki życia społeczno-kulturalnego i narodziny łódzkiej opozycji.
Publikacja jest kierowana do osób zainteresowanych PRL-owską historią Łodzi. Może być okazją do podróży w czasie i powrotu do miasta z czasów dzieciństwa i młodości.

Doświadczenia mniejszości białorusko-prawosławnej rzadko mieszczą się w oficjalnej historii Polski. Panowała niepisana zasada, by nie rozmawiać o doznawanych krzywdach, bieżeństwie, przesiedleniach, powojennych mordach.

Aneta Prymaka-Oniszk przełamuje to milczenie. Jeździ po wsiach, rozmawia z mieszkańcami i historykami, czyta dokumenty archiwalne i zdobytą wiedzę konfrontuje z mitami o stosunkach polsko-białoruskich. Pokazuje, co uformowało prawosławną mniejszość w okolicach Białegostoku, Bielska Podlaskiego, Hajnówki, Siemiatycz, Sokółki. Robi to, by zrozumieć historię swojego dziadka i to kim byli, kim są – i kim mogą być – mieszkańcy Polski, którzy aby dostąpić awansu społecznego, wszystko, co białoruskie, musieli wyprzeć.

O tym, że mój dziadek został zastrzelony w maju 1945 roku w swoim domu pod Kuźnicą, wiedziałam od zawsze. Przez „bandę”, dodawano ściszonym głosem. Nie kazano o tym milczeć, ale rozumiałam, że tak trzeba.

Kiedy po latach postanowiłam poznać lepiej tę historię, długo kluczyłam obok. „Nie rozdrapuj starych ran”, słyszałam. Jednocześnie obserwowałam, że przeszłość coraz częściej służy do rozgrywania teraźniejszości, że rozdaje się na jej podstawie etykietki „bohaterów” i „zdrajców”, a za „dowód winy” wystarcza nieraz fakt, że ktoś został zabity. Zaczęłam wsłuchiwać się uważniej w rodzinną opowieść, zaglądałam do archiwów, wertowałam książki, przyglądałam się okolicznym pomnikom. Poszłam też do sąsiadów z „drugiej strony” pogranicznych podziałów, tą reporterską zasadą łamiąc tutejszy zwyczaj przemilczania trudnej przeszłości.

Powstała historia o pogranicznym sąsiedztwie i o wspólnym życiu. O tym, że jedni występują czasem przeciwko drugim, a potem wciąż żyją obok, w pozornej niepamięci. Dzieci siedzą razem w szkolnych ławkach i dzielą się na przerwach kanapką. Tylko ciocia Luda drży ze strachu, by nikt nie odkrył, że wśród nocnych napastników rozpoznała brata koleżanki.

Nie chodziło mi o rzucanie oskarżeń. Raczej o zrozumienie, co stało się osiemdziesiąt lat temu oraz jakie znaczenie nadaje się tamtym wydarzeniom dziś. „Myślisz, że ta opowieść coś zmieni?” – słyszałam często. Nie wiem. Trudno jest zmienić świat. Ale by proces mógł ruszyć, warto usłyszeć innych, a może przede wszystkim siebie i własną historię?

Autorka