Ogłupiająca idea

Od zakończenia zimnej wojny większość teoretyków polityki zakładała, że wraz z rozwojem gospodarczym narody staną się również bardziej demokratyczne – zwłaszcza jeśli zakorzeni się aktywna klasa średnia. To założenie leży u podstaw ekspansji Unii Europejskiej i znacznej części amerykańskiej polityki zagranicznej, wspartej takimi przykładami jak Korea Południowa, Filipiny, Tajwan, a nawet w pewnym stopniu Rosja. Tam, gdzie demokratyzacja zawiodła lub cofnęła się, winę ponoszą nienormalne warunki: islamizm, autorytarne wpływy chińskie, a może wzrost liczby lokalnych autokratów. A co, jeśli porażki demokracji nie są wyjątkami? W tym prowokującym do myślenia studium demokratyzacji Joshua Kurlantzick sugeruje, że fala wycofujących się demokracji, jedna po drugiej w ciągu ostatnich dwóch dekad, nie jest tylko serią wyjątków. Zamiast tego odzwierciedla nowy i niepokojący trend: podupadającą demokrację na całym świecie. Autor bada stan demokracji w różnych krajach, dlaczego w niektórych przypadkach klasa średnia zwróciła się przeciwko demokracji i czy upadek globalnej demokratyzacji jest odwracalny.

A jak antypolski, E jak element animalny, D jak demon postępu, M jak mordy zdradzieckie – brzmi niepokojąco? A może już przywykliśmy?
„Dobra zmiana” to wynik wnikliwych obserwacji i badań prowadzonych przez Katarzynę Kłosińską i Michała Rusinka w latach 2015-2019 układający się w słownik języka władzy tego okresu.
Język rządzących nie tylko przenika do naszej mowy codziennej, ale również kreuje naszą rzeczywistość. Może być źródłem żartu, ale też źródłem przemocy. Autorzy z językoznawczą dociekliwością odkrywają, co kryje się za najpopularniejszymi z używanych przez władzę słów i jak wpływają one na naszą codzienność i postrzeganie świata.
Dr hab. Katarzyna Kłosińska – językoznawczyni, pracownik naukowy Wydziału Polonistyki UW, przewodnicząca Rady Języka Polskiego PAN. Prowadzi audycję Co w mowie piszczy? w radiowej Trójce.
Dr hab. Michał Rusinek – pracownik naukowy Wydziału Polonistyki UJ, członek Rady Języka Polskiego PAN. Specjalizuje się w retoryce. Autor wielu bestsellerów, m.in. Nic zwyczajnego i Pypciów na języku.

Prezentowana książka stanowi studium z zakresu krytycznej socjologii wiedzy. Wybranym do badania przypadkiem są tu nauki polityczne w ich polskim wydaniu. Na ich przykładzie autorzy pokazują ogólniejsze prawidłowości, które w mniejszym lub większym stopniu mogą być charakterystyczne dla nauk społecznych w Polsce i w krajach podobnych pod względem położenia w globalnych hierarchiach. Położenie to określone jest zaś mianem peryferyjnego czy też semiperyferyjnego i wiąże się ono w pierwszej kolejności z zależną pozycją gospodarczą oraz polityczną danego kraju.
Głównym metodologicznym rysem monografii jest próba innowacji polegającej na połączeniu ujęcia teoretycznego inspirowanego pracami Pierre’a Bourdieu z podejściem uwzględniającym kontekst międzynarodowy i jego implikacje, które inspirowane jest tzw. szkołą zależności, w szczególności zaś teorią systemu światowego Immanuela Wallersteina. Z tych dwóch nurtów teorii krytycznej wywodzi się też tytułowe hasło „gry peryferyjnej”, w którym pojęcie „gry” odwołuje się do metaforyki Bourdieu, gdzie cechą każdego pola społecznego jest posiadany przez jego uczestników „zmysł gry”, z kolei pojęcie peryferii jest jednym z głównych elementów teorii Wallersteina.

Tomasz Warczok – socjolog, adiunkt w Instytucie Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie, członek Zespołu Studiów nad Peryferyjnością w Instytucie Studiów Społecznych im. Profesora Roberta Zajonca Uniwersytetu Warszawskiego. Publikował m.in. w pismach: „Current Sociology”, „Polish Sociological Review”, „Kultura i Społeczeństwo” czy „Studia Socjologiczne”. Ostatnio współautor książek: Granice symboliczne. Studium praktyk kulturowych na przykładzie działań zawodowych pracowników socjalnych (2013) oraz Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu (2014).

Tomasz Zarycki – socjolog, geograf społeczny, profesor i dyrektor w Instytucie Studiów Społecznych im. Profesora Roberta Zajonca Uniwersytetu Warszawskiego. Publikował m.in. w pismach: „Current Sociology”, „Geoforum”, „East European Politics and Societies”, „Europe-Asia Studies” czy „Theory and Society”. Autor m.in. książek: Ideologies of Eastness in Central and Eastern Europe (Routledge, 2014) oraz (wspólnie z Rafałem Smoczyńskim) Totem inteligencki: Arystokracja, szlachta i ziemiaństwo w polskiej przestrzeni społecznej (w druku).

Aleksander HERTZ, Irracjonalizm totalitaryzmu
Wybór pism o różnych aspektach ideologii i praktyki funkcjonowania faszyzmu, nazizmu i komunizmu, m.in. o zagadnieniach rasizmu i antysemityzmu, stosunku inteligencji do bolszewizmu, zjawiskach „drużyny wodza” i militaryzacji stronnictw politycznych, władzy Stalina oraz mistyce rewolucyjnej. Analizy rozwoju autorytaryzmów i totalitaryzmów okresu międzywojennego, pisane przez obserwatora tych procesów, czołowego polskiego socjologa.

„Rasyzm zresztą w wielu wypadkach umiał się zgrabnie przystosować do pewnych istniejących już nawyków myślowych. Zmieńmy wyraz „rasa” na wyraz „klasa”, a z rasistowskiego ujęcia historii otrzymamy coś zbliżonego do marksizmu. […] Dla demagogii nacjonalistycznej wykorzystanie analogii między antagonizmami rasowymi a klasowymi jest okolicznością nad wyraz szczęśliwą. Nigdy nie będzie się dość mocno podkreślało znaczenia wpływu marksizmu na kształtowanie się podstaw myślowych końca wieku XIX i początku XX. Marksizm sięgnął znacznie dalej poza sam obóz marksistów. Nacjonalizm przejął stąd niejedno, podstawiając jedne pojęcia na miejsce drugich. Wypadki przechodzenia od Hitlera do komuny mają swe psychologiczne, podobnie zresztą jak i socjologiczne uzasadnienie. […] Rasyzm nie wypływa z głębokich przemyśleń, ani ich też nie wymaga. Odpowiada on pewnym istniejącym afektom, dopomagają mu jego techniczne ilościowe akcesoria. Hitler i komuniści swą propagandę oparli na podstawach doskonale wypracowanej reklamy handlowej. Myślenie krytyczne jest tu najzupełniej niepotrzebne, przeciwnie – nawet zawadza. Działa się na wyobraźnię, na afekt, demagogię przeobraża się w doskonale zorganizowany humbug”. (Rasyzm)

Aleksander Hertz (1895-1983), socjolog, w młodości związany z PPS, w II RP wykładowca w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej, autor tekstów ogłaszanych m.in. w „Przeglądzie Socjologicznym”, „Drodze” oraz „Wiedzy i Życiu”, po opuszczeniu Polski w 1939 r. mieszkający w Stanach Zjednoczonych, współpracownik paryskiej „Kultury”.

Jesteśmy świadkami narastania wielkiego społecznego gniewu. Jak możemy go przekształcić we wspólne działanie, zwłaszcza dziś w społeczeństwach zduszonych pandemią? Czy rozczarowanie współczesną formą demokracji liberalnej da się zamienić w pragnienie jej dogłębnej zmiany? Bohaterkami i bohaterami tej książki są: rewolucja francuska, punkowy duet Siksa, patologie liberalnych demokracji i słabości populizmów, czarny feminizm i projekty ratowania klimatu.

Głównym celem publikacji jest kompleksowa analiza koncepcji unii energetycznej od jej ogłoszenia poprzez realizację aż do oficjalnego oświadczenia, że koncepcja została zrealizowana. Autorka bada, czy faktycznie unia energetyczna została osiągnięta zarówno pod względem prawnym jak też praktycznym. Praca ma także na celu ukazanie roli unii energetycznej w prowadzeniu polityki energetycznej zarówno w ramach UE, tj. w wymiarze wewnętrznym jak też przedstawienie jej roli w kształtowaniu się polityki energetycznej na arenie międzynarodowej, tj. w wymiarze zewnętrznym.

Monografia ma charakter teoretyczno-empiryczny, z uwagi przede wszystkim na złożoność procesów zachodzących w UE oraz szeroki zakres działań w ramach unii energetycznej. Praca zawiera także analizę stanu prawnego prawodawstwa UE w ramach unii energetycznej. Zakres przedmiotowy monografii obejmuje tematykę związaną z bezpieczeństwem energetycznym UE oraz prowadzoną przez nią polityką energetyczno-klimatyczną a w szczególności pięć obszarów tematycznych, które stanowią jej filary tj. bezpieczeństwo energetyczne, solidarność i zaufanie; budowa wspólnego rynku energii; zwiększenie efektywności energetycznej; obniżenie emisyjności gospodarki oraz badania naukowe, innowacje i konkurencyjność. Ze względu na temat pracy, zakres badań obejmuje lata od roku 2015 do lipca 2021 r.

Praca zyskuje nową aktualność ze względu na bieżącą sytuację międzynarodową. Przeprowadzona przez autorkę kwerenda istniejących prac naukowych o tematyce bezpieczeństwa energetycznego potwierdza, że brakuje tego typu opracowań. Praca wpisała się zatem w lukę badawczą. Autorka tworzy nową wykładnię wiedzy w zakresie unii energetycznej, co jest mocną stroną opracowania.