Ontologia symetryzmu

"...szukając odpowiedzi na tezy zawarte w tytule niniejszej monografii, redaktor proponuje, aby najpierw sięgnąć do definicji terminów asocjacja i implikacja. Jest to ciekawy sposób rozpoczęcia dyskusji poprzedzonej lekturą poszczególnych artykułów tego opracowania. Dopiero po przeczytaniu przedstawionych autorskich przemyśleń możemy dostrzec powiązanie tego, co jako skojarzenie i następstwo z tym, co już kiedyś było, z tym co jest. Przykładowo - w dzisiejszych czasach dość dobrze rozumiemy i potrafimy zdefiniować termin państwo oraz terminy pochodne, typu atrybuty instytucji państwowych. Zupełnie inaczej sytuacja wygląda w przypadku precyzyjnego zdefiniowania znaczenia narodu i narodowości. Na pewno w dużym stopniu wynika to stąd, że nauka nie poddaje precyzyjnej interpretacji tego zjawiska. W praktyce słowo "naród" kojarzone jest politycznie z instytucją państwa. Jednocześnie ekonomiści nadal uważają, że tylko wielkie narody mają prawo i szansę do posiadania własnych państw, gdyż są ekonomicznie wydolne. Wspomniane kryterium, będące kiedyś ważnym elementem, wokół którego budowano zasady przyznawania prawa do niepodległości, dziś należy do przeszłości i tego typu myślenie można określić mianem reliktu..." - Ze wstępu

Pod koniec XX wieku, kiedy padały reżimy komunistyczne, a dyktatury słabły i zanikały, wydawało się, że na całym świecie demokracja święci triumfy. Lecz obecnie, na początku XXI wieku, widzimy, że w różnych rejonach planety wyłaniają się wcześniej niespotykane formy polityczne, w których praktyce wyborów powszechnych towarzyszą tendencje autorytarne i przeciwne pluralizmowi: współistnieją najbardziej fundamentalna zasada demokracji i to, co niesie groźbę zniszczenia demokracji. To wielki problem naszej epoki. Demokracje nieliberalne, populistyczne rządy, zmartwychwstały cezaryzm – nauki polityczne wciąż po omacku szukają nazwy dla trafnego określenia tego rozproszonego po całym świecie zjawiska. Mgliście przeczuwamy, że zachodzi potrzeba dookreślenia samego demokratycznego ideału, że trzeba nadać taką formę demokracji, żeby nie mogła obrócić się przeciwko sobie samej.
Niniejsza książka jest moim udziałem w tym przedsięwzięciu. Proponuje lepsze zrozumienie zjawisk, które wzbudzają intelektualne zmieszanie, bo jawią się jako zbiór sprzeczności nie do pogodzenia. Przede wszystkim chodzi o poszerzenie naszego pojmowania demokracji. Pierwotnie była ona rozumiana jako zaprowadzenie ustroju przedstawicielskiego, w którym parlament odzwierciedla interesy i aspiracje społeczeństwa, a środkami prowadzącymi do tego celu były wybory powszechne i pluralistyczna oferta polityczna. W tej perspektywie postęp demokracji polegał na zapewnianiu większej, lepszej reprezentatywności przedstawicieli społeczeństwa. Zgodnie z tym sposobem myślenia, w klasycznej teorii politycznej fundamentem żywotności demokracji była relacja przedstawiciele-reprezentowani. Relacja ta nadal jest ważna, ale teza o jej kluczowym znaczeniu była formułowana w sytuacji, gdy dominującą rolę w systemie odgrywały prawo i stanowiąca je władza legislacyjna. A to się zmieniło. W związku z trybem podejmowania decyzji, we współczesnym świecie wzrosło znaczenie władzy wykonawczej i rządzący stali się ważniejsi niż przedstawiciele ludu. Tak więc demokracja nie może już ograniczać się do legitymizacji poprzez wybory; taka legitymizacja nie daje nieobwarowanego żadnymi warunkami zezwolenia na rządzenie. Centralne znaczenie ma obecnie sposób sprawowania władzy. Nasze systemy polityczne są określane jako demokratyczne, bo są uświęcane poprzez wybory, ale obywatele czują, że są rządzeni demokratycznie tylko wtedy, kiedy rządzący w swoim działaniu spełniają jasno określone wymogi przejrzystości, odpowiedzialności, rozliczania się, odzwierciedlania zróżnicowania społecznego czy wsłuchiwania się w głos obywateli.
Z Przedmowy do polskiego wydania

Wierzyliście, że wolność jest dana raz na zawsze? Myliliście się. Tracimy ją. Tu, teraz. Kolejna książka Timothy Snyder - Droga do niewolności Wierzyliśmy, że koniec zimnej wojny przyniesie ostateczne zwycięstwo demokracji i zapewni wolność przyszłym pokoleniom. Byliśmy naiwni. Autorytaryzm powrócił do Rosji i Putinowska oligarchia bogaczy znalazła sojuszników na całym świecie. Nacjonaliści, separatyści, radykałowie i kasta najbogatszych z pomocą cyberarmii dyktatora z Kremla oraz chciwych zachodnich technokratów potrafią skutecznie zagospodarować niezadowolenie – wydawałoby się – dojrzałych i odpornych na populizm zachodnich społeczeństw. Pierwsze rosyjskie cele zostały osiągnięte: brexit osłabi Unię Europejską, a Donald Trump odwróci wzrok w najważniejszym momencie. Rodzi się pytanie, jaki będzie następny krok. Timothy Snyder wskazywał te zagrożenia w swojej niezrównanej książce O tyranii. Dzięki doskonałej analizie zarówno współczesności, jak i historii przejrzyście uświadamia, dokąd zmierzamy: ku wolności czy oligarchii, ku indywidualizmowi czy totalizmowi, ku prawdzie czy fałszowi. Którą drogą pójdziemy? Odpowiedź znajdziesz w książce Droga do niewolności. Powyższy opis pochodzi od wydawcy.

SOCJALNA KRAINA ABSURDU
Żyjemy w kraju, do którego powrócił socjalizm z wszelkimi tego ustroju absurdami. Zamiast sprawnego państwa minimum mamy państwo maksimum, gdzie władza chce regulować i kontrolować coraz szersze obszary życia społecznego i gospodarczego.

Idea państwa opiekuńczego przybrała u nas karykaturalną postać. Rozdaje się pieniądze wszystkim jak leci, także tym, którzy mają ich pod dostatkiem. W ten sposób kupuje się elektorat. Polityka społeczna przybrała patologiczną formę polityki wyborczej.

Nad Wisłą pojawił się nowy gatunek: homo plus. To stworzenie uzależnione od władzy i jej socjalnych prezentów, wakacji kredytowych, subwencji, dotacji i ulg. Gatunek osobników biernych, u których hamuje się aktywność i przedsiębiorczość. Z twórczości laureata ekonomicznej Nagrody Nobla Miltona Friedmana wiemy, że „nie istnieje coś takiego, jak darmowe obiady”. Za wszystkie te rządowe prezenty płacimy… my sami, z rosnących podatków, z inflacji czy też z długu publicznego, którego już nikt nie kontroluje.

Czy jest szansa zawrócić z tej ślepej uliczki? Nie za bardzo. Macie więc Państwo rzadką okazję zapoznać się w tej książce z poglądami politycznie niepoprawnymi, marginalnymi czy wręcz dziwacznymi. Uświadomić sobie rozmiary absurdu, w którym przyszło nam żyć. Życzę miłej lektury, a zwłaszcza wyciągnięcia wniosków.

JERZY WYSOCKI
Ukończył filozofię na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. W latach 80. był działaczem opozycji demokratycznej i dziennikarzem prasy podziemnej. Uczestnik i reporter podczas strajków studenckich i robotniczych. Sprawozdawca obrad Okrągłego Stołu. Za działalność podziemną odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

W wolnej Polsce łączony z konserwatystami i liberalnymi inicjatywami politycznymi: Forum Prawicy Demokratycznej (1990), Kongres Liberalno-Demokratyczny (1991–1994). Dziennikarz i publicysta tygodników „Ład”, „Spotkania” i „Młoda Polska”. Zastępca redaktora naczelnego „Życia Warszawy” (1991–1996), potem jeden z twórców i wydawca dziennika „Życie” (1996–2001). Od 2001 roku jest dyrektorem generalnym Business & Media Consulting, firmy tworzącej wizerunek podmiotów gospodarczych, instytucji i osób.

Prezentowana książka stanowi studium z zakresu krytycznej socjologii wiedzy. Wybranym do badania przypadkiem są tu nauki polityczne w ich polskim wydaniu. Na ich przykładzie autorzy pokazują ogólniejsze prawidłowości, które w mniejszym lub większym stopniu mogą być charakterystyczne dla nauk społecznych w Polsce i w krajach podobnych pod względem położenia w globalnych hierarchiach. Położenie to określone jest zaś mianem peryferyjnego czy też semiperyferyjnego i wiąże się ono w pierwszej kolejności z zależną pozycją gospodarczą oraz polityczną danego kraju.
Głównym metodologicznym rysem monografii jest próba innowacji polegającej na połączeniu ujęcia teoretycznego inspirowanego pracami Pierre’a Bourdieu z podejściem uwzględniającym kontekst międzynarodowy i jego implikacje, które inspirowane jest tzw. szkołą zależności, w szczególności zaś teorią systemu światowego Immanuela Wallersteina. Z tych dwóch nurtów teorii krytycznej wywodzi się też tytułowe hasło „gry peryferyjnej”, w którym pojęcie „gry” odwołuje się do metaforyki Bourdieu, gdzie cechą każdego pola społecznego jest posiadany przez jego uczestników „zmysł gry”, z kolei pojęcie peryferii jest jednym z głównych elementów teorii Wallersteina.

Tomasz Warczok – socjolog, adiunkt w Instytucie Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie, członek Zespołu Studiów nad Peryferyjnością w Instytucie Studiów Społecznych im. Profesora Roberta Zajonca Uniwersytetu Warszawskiego. Publikował m.in. w pismach: „Current Sociology”, „Polish Sociological Review”, „Kultura i Społeczeństwo” czy „Studia Socjologiczne”. Ostatnio współautor książek: Granice symboliczne. Studium praktyk kulturowych na przykładzie działań zawodowych pracowników socjalnych (2013) oraz Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu (2014).

Tomasz Zarycki – socjolog, geograf społeczny, profesor i dyrektor w Instytucie Studiów Społecznych im. Profesora Roberta Zajonca Uniwersytetu Warszawskiego. Publikował m.in. w pismach: „Current Sociology”, „Geoforum”, „East European Politics and Societies”, „Europe-Asia Studies” czy „Theory and Society”. Autor m.in. książek: Ideologies of Eastness in Central and Eastern Europe (Routledge, 2014) oraz (wspólnie z Rafałem Smoczyńskim) Totem inteligencki: Arystokracja, szlachta i ziemiaństwo w polskiej przestrzeni społecznej (w druku).

"Jeden z ostatnich prawdziwych konserwatystów w polskiej polityce pokazuje w tej książce wciąż ogromny potencjał tego sposobu myślenia w programowaniu tak polityki zagranicznej, jak i krajowej. Cenna lektura".
Bartłomiej Radziejewski „Nowa Konfederacja”

"Książka prof. K.M. Ujazdowskiego to zbiór tekstów pozornie o różnych sprawach, ale jest to jedynie powierzchowne wrażenie, w rzeczywistości bowiem ta wielowątkowość sprowadza się do obrony dobra wspólnego jako podstawowej wartości Rzeczypospolitej".
dr hab. Ryszard Balicki, prof. Uniwersytetu Wrocławskiego

"Alternatywą dla PiS może być tylko różnorodna i mająca ambitne cele opozycja. Książka Kazimierza Ujazdowskiego projektuje jeden z jej ważnych nurtów, jakim może być postkonserwatywne centrum".
dr hab. Rafał Matyja, prof. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie

"Kazimierz Ujazdowski, admirator de Gaulle’a, broni trwałości instytucji i przekonuje, że państwo powinno być tym, co łączy, a nie dzieli".
Katarzyna Kaczorowska, dziennikarka związana z „Polityką”

Kazimierz M. Ujazdowski (1964), nauczyciel akademicki, dr hab. nauk prawnych, konstytucjonalista i historyk doktryn politycznych.zajmuje się polską myślą polityczną XX wieku, francuskim konstytucjonalizmem i współczesnymi zagadnieniami ustrojowymi. Członek Komitetu Nauk Prawnych PAN i Polskiego Towarzystwa Prawa Konstytucyjnego. Profesor Uniwersytetu Łódzkiego. W czasach PRL uczestnik Ruchu Młodej Polski i opozycji solidarnościowej. Poseł na Sejm I, III, IV, V i VI kadencji. Wicemarszałek Sejmu w latach 2004–2005. Dwukrotnie sprawował funkcję ministra kultury i dziedzictwa narodowego. Współtwórca polskiej dyplomacji kulturalnej i historycznej. W latach 2014–2019 poseł do Parlamentu Europejskiego. W chwili obecnej senator RP. Członek Klubu Koalicji Polskiej i współzałożyciel Centrum dla Polski.