Organizacja Narodów Zjednoczonych

Książka dr Shahli Kazimovej to obowiązkowa pozycja dla wszystkich zainteresowanych ruchem prometejskim, która przybliża barwną osobę Mehemmeda Emina Resulzade, jedną z najbardziej wybitnych postaci historycznych Azerbejdżanu, którego losy zawiodły również do Polski.

Praca obejmuje szereg kluczowych kwestii dla roli Resulzade: przebudzenie polityczne okresu trzech rewolucji (rosyjskiej, irańskiej i tureckiej) w pierwszym dziesięcioleciu XX stulecia – formowanie się narodowej tożsamości w muzułmańskim społeczeństwie Azerbejdżanu, rozwój inteligencji i powstawanie organizacji politycznych, różnorodne formy powiązań z sąsiednimi krajami: Iranem, Turcją i Rosją w okresie rewolucyjnych przemian oraz w latach pierwszej niepodległości Azerbejdżanu, kiedy Resulzade odgrywał czołową rolę jako przywódca.
(Prof. Tadeusz Swietochowski (1934-2017); professor emeritus, Monmouth University, New Jersey; Caspian Project, Harriman Institute, Columbia University, New York)

Mehemmed Emin Resulzade, jego życie i twórczość, są jedną z tzw. białych plam historii, tematów tabu w czasach komunistycznych, o których możliwe było mówić albo negatywnie, albo nic. Wybitny emigrant polityczny, publicysta, intelektualista i działacz emigracji pozostał do śmierci na uchodźstwie, mieszkając w Stambule, Warszawie, Bukareszcie i Ankarze. Książkę Kazimovej należy rekomendować wszystkim zainteresowanym historią ruchu prometejskiego, emigracją polityczną obcokrajowców z krajów muzułmańskich do Polski, a także tym, którzy są zainteresowani przeszłością stosunków polsko-radzieckich i polsko-tureckich.
(Dr hab. Zaur Gasimov; Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität, Bonn)

W literaturze naukowej występuje przekonanie, że powstanie narodów związane jest z działalnością XIX-wiecznych intelektualistów oraz tezą, że naród istnieje głównie w pismach i w sferze kulturalno-naukowej. Najbardziej popularne są teorie, że naród jest czymś „wyobrażonym”, a nie odwiecznym i danym. W myśleniu potocznym jest dokładnie odwrotnie. Każdy naród dąży do tego, aby mieć własne państwo. Ale rzeczywistość często jest inna – granice państw nie obejmują wszystkich członków narodu lub obejmują też inne grupy, bądź naród nie ma własnego państwa i żyje w wielu państwach… Z punktu widzenia badań historycznych ta książka wyraźnie pokazuje, czego historyk może oczekiwać od wieloaspektowo prowadzonych badań historycznych.
(Dr Dawid Kolbaia; Studium Europy Wschodniej, Uniwersytet Warszawski)

Powstała praca, która może odegrać ważną rolę uzupełniającą historiografię II Rzeczypospolitej, piśmiennictwo na temat prometeizmu, w szczególności relacji polsko-zakaukaskich. Natomiast w zakresie wiedzy o jednej z najważniejszych postaci historii Azerbejdżanu – o Resulzadem, jest to pozycja podstawowa.
(Prof. dr hab. Wojciech Materski; Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa)

Shahla Kazimova – absolwentka polonistyki na Bakińskim Uniwersytecie Słowiańskim (2002) oraz Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego (2004), doktor nauk humanistycznych (2010), wykładowca w Studium Europy Wschodniej oraz w Zakładzie Turkologii Ludów i Azji Środkowej na Wydziale Orientalistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalizuje się w badaniu procesów politycznych i społeczno-kulturowych zmian w Azerbejdżanie na początku XX wieku oraz azerbejdżańskiej emigracji antysowieckiej.

Spośród krajów wyzwolonych spod jarzma komunizmu, z Polską wiązano największe nadzieje. Polska troszczyła się o wolność i propagowanie jej idei. W latach 1572 - 1791 Polska była monarchią elekcyjną, zaś w polskim parlamencie, pojedynczy poseł miał prawo wetowania jakiejkolwiek inicjatywy ustawodawczej. Polska była znana i podziwiana w całej Europie za swoją tolerancję religijną Zdaniem Erika Ritter von Kuehnelt Leddihn Polacy trzykrotnie odegrali decydującą rolę w ratowaniu cywilizacji Zachodu; w 1241 roku, kiedy pod Legnicą, ramię w ramię z niemieckim rycerstwem powstrzymali tatarskie hordy przed inwazją Europy Zachodniej; w 1683 roku, kiedy polskie wojska pokonały Turków pod Wiedniem, oraz w 1920 roku, kiedy Polacy pokonali bolszewików w bitwie warszawskiej.

Nasze państwo stało ostatnie 25 lat po stronie silniejszych w grze rynkowej, w przekonaniu, że wszystkim się to opłaci (przypływ miał wszak podnosić wszystkie łódki). Dziś widać wyraźnie, że było w tym wiele naiwności. Skutek uboczny tej wieloletniej polityki to poczucie osamotnienia i bezsilności wielkiej części społeczeństwa. Dziś samotność, lęk i poczucie niepewności stały się nie do wytrzymania. Pora na zmiany. Dobrze byłoby, aby poszły one w kierunku tzw. nordyckiego modelu społecznego i ekonomicznego. Najlepiej na świecie łączy on wolność gospodarowania z równością i sprawiedliwością. I tylko proszę mi nie mówić, że nasz na niego nie stać. Skandynawowie dlatego stali się bogaci, że system ten zastosowali, a nie dlatego go zastosowali, bo stali się bogaci (...) Już czas, aby rozpocząć dyskusję na temat alternatywnych wariantów kapitalizmu. Gołym okiem widać, że ten, który stał się naszym udziałem wyczerpał swój potencjał ekonomiczny, nie mówiąc już o tym, że spowodował ciężkie straty społeczne. Wymyślmy siebie od nowa. fragment książki

Jerzy książę Zbaraski, ostatni z rodu, był jednym z najbardziej aktywnych polityków w czasach Zygmunta III Wazy. Właściciel ogromnej fortuny, wykształcony i ustosunkowany. Kasztelan krakowski – pierwszy w hierarchii świecki senator Rzeczypospolitej – przewodził opozycji w latach 1620-1631. Na sejmikach, wraz z bratem Krzysztofem, kształtowali opinię szlachty małopolskiej. Do naszych czasów zachowała się stosunkowo duża część rękopiśmiennej korespondencji Jerzego Zbaraskiego. Niniejsza publikacja prezentuje 177 listów, które zawierają informacje o wszystkich ważnych wydarzeniach politycznych ówczesnej Rzeczypospolitej.

Napisana barwnym, literackim językiem, świetnie ilustrowana książka jednego z najwybitniejszych intelektualistów europejskich. Pełna refleksji nad współczesnością historia od starożytnych myślicieli chińskich i filozofów greckich, przez świętych Augustyna i Tomasza, renesansowych humanistów, zachodnich filozofów baroku i oświecenia, po myślicieli polskich (np. Mistrz Wincenty, Paweł Włodkowic, Józef Piłsudski). Okazuje się, że niektórzy starożytni, jak np. Platon, mieli dużo sensowniejsze koncepcje organizacji społeczeństwa i państwa niż nam współcześni. Najgorzej było/jest, gdy idee zaprzęgnięte do politycznej roboty są z gruntu błędne, a nawet groźne, choć z pozoru wydają się słuszne i nieraz nawet szlachetne, jak np. marksizm-leninizm.
Prof. Andrzej Nowak dokonał résumé różnych szkół i kierunków politycznego myślenia na przestrzeni dziejów. Niebywale logiczne wnioski, jakie płyną z tej analizy, powinny być obowiązkową lekturą dla współczesnych polityków oraz dla każdego, kto chce zrozumieć, o co w naszym świecie chodzi. Z rozważań Autora wyłania się swoisty obraz równi pochyłej, po której coraz szybciej staczają się polityczne koncepcje. Rządzący perfidnie naginają idee do swoich partykularnych potrzeb, a filozofowie chętnie z nimi współpracują. Prof. Nowak piętnuje przy okazji tyleż arogancki, co ignorancki stosunek dawnych i dzisiejszych zachodnich myślicieli do Rzeczypospolitej, która wszak jeszcze krótko przed zaborami była drugim co wielkości krajem w Europie. Szkodliwe skutki tej ignorancji odczuwamy do dziś – nie tylko w Polsce.
Autor dowodzi, że człowiek pogubił się w rozumieniu świata, polityki, prawa, wojny, pokoju i siebie samego. To efekt koncepcji uznających Boga za przeszkodę w realizacji ziemskich celów, a rzekomo tylko te mają sens. „Jeżeli przyjmiemy – pyta Autor – że ludzie są tak różni, to jak zatem człowiek może być miarą wszystkiego? Oznaczałoby to tyle miar, ile ludzi, a więc zanikłaby jakakolwiek możliwość zbudowania w stosunkach między ludźmi obiektywnego ładu”. Już w starożytnym myśleniu o państwie i społeczeństwie kiełkowały zalążki dzisiejszego lewicowego liberalizmu siejącego destrukcję i chaos. Centralnym punktem dzieł np. Machiavellego (Autor nazywa go „człowiekiem głęboko niewierzącym”) czy Monteskiusza, nie mówiąc o myślicielach oświeceniowych, jest człowiek oderwany od Boga. W każdej epoce znajdowali się interpretatorzy, kontynuatorzy tudzież twórcy nowych utopii niezrażeni klęskami swych poprzedników.
Ukazując historię myśli politycznej, Autor przedstawia też siłą rzeczy dzieje walki myśli ateistycznej z myślą chrześcijańską opartą na Bożym prawie, przykazaniach Dekalogu i sumieniu jednostki. Dzięki przystępności wywodów książka jest lekturą tyleż pouczającą, co pasjonującą.

Publikacja zawiera studia i szkice ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Filipowiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. Zebrane w niej prace są rodzajem hołdu złożonego wybitnemu polskiemu filozofowi polityki i historykowi myśli politycznej. Teksty nawiązują do dorobku naukowego prof. Filipowicza, zostały przygotowane przez jego byłych uczniów, współpracowników z Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego oraz Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, a także przez zaprzyjaźnionych badaczy i badaczki z innych ośrodków akademickich. Artykuły koncentrują się wokół zagadnień dotyczących kondycji współczesnej demokracji, związków między nowoczesną gospodarką, nauką i techniką a polityką, analizują również kierunki, w jakich zmierza nurt współczesnej demokracji. Teksty skupiają się ponadto na aktualnościach i przemijaniu obietnic oświecenia, stanie intelektualnych i kulturowych fundamentów Zachodu, a także znaczeniu sacrum, pamięci, mitu i figury maski we współczesnej polityce. Publikacja omawia ponadto dylematy współczesnych filozofów i badaczy procesu politycznego.

Prof. Stanisław Filipowicz jest filozofem polityki i historykiem myśli politycznej. Zajmuje się m.in. myślą oświecenia, myślą liberalną, polską i amerykańską tradycją polityczną. Od 1978 roku pracuje na Wydziale Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1991–1999 był dyrektorem Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Jest również związany z Instytutem Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, gdzie w latach 1993–2013 pełnił funkcję kierownika Zakładu Filozofii Polityki. Członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk, w latach 2011–2018 dziekan Wydziału I Nauk Humanistycznych i Społecznych Polskiej Akademii Nauk, a od 2019 roku jej wiceprezes.

******

Between Reason and Myth. The Book Dedicated to Professor Stanisław Filipowicz for His 70th Birthday Anniversary

The book is a collection of articles dedicated to Professor Stanisław Filipowicz for his 70th birthday anniversary. The texts refer to his scientific achievements in political philosophy and the history of thought and political ideas.