Pamięć czasu — malarstwo w czasach bankructwa duchowego

Przybliża dorobek kultury klasycznej na przykładach malarstwa, a niekiedy także rzeźby. Pokazuje trwałość tradycji, ciągłość wątków, które trafiły do sztuki głównie w okresie renesansu i zadomowiły się w niej na kilka następnych wieków. Autorka skupia się na objaśnieniu tego, co przedstawiają dzieła, jednak nie pomija także samych artystów, którzy je tworzyli. Wszystko po to, by ocalić choć cząstkę światowego dorobku malarstwa – bez znajomości mitologii nie można bowiem zrozumieć tysięcy obrazów wchodzących w skład kanonu sztuki europejskiej.

Poza śledzeniem tradycji mitologicznej w sztuce nowożytnej autorka opowiada także o zabytkach pompejańskich oraz kulturze antycznej na wyspie Capri – rozdziały im poświęcone mogą posłużyć Czytelnikom jako krótkie przewodniki po tych miejscach. Epilog z kolei stanowi wspomnienie zmarłego niedawno Igora Mitoraja, polskiego rzeźbiarza światowej sławy, który zaszczycił autorkę swoją przyjaźnią i przekonał ją do sztuki współczesnej, czerpiącej piękno z odległej przeszłości.

Czyta Bożena Fabiani

Niniejsze rozważania stanowią promocję kultury spotkania z seniorami, babciami i dziadkami. Ulżyć, pomóc, docenić, czyli kochać ich.

Celem tej książki nie jest napisanie historii malarstwa iluzjonistycznego, lecz ukazanie swoistego sposobu myślenia o malarstwie na przykładzie szczególnej tradycji, która do pewnego stopnia zdominowała nowożytny punkt widzenia na kwestie sztuki i która z jednej strony wywodzi się z czasów starożytnych, a z drugiej przetrwała, przynajmniej w szczątkowej formie, awangardową rewolucję początku XX wieku. Właściwym przedmiotem książki będzie zatem sposób widzenia wspólny w pewnym okresie zarówno artystom, jak i odbiorcom, który zmaterializował się na różne sposoby w malarstwie trompte-l'oeil. Na ten sposób widzenia - z grubsza trwający od XV do XVIII wieku - składają się, rzecz jasna, elementy stałe (ergon) i zmienne (parergon). Celem książki nie jest też opisanie istoty iluzji w malarstwie rozumianej jako iluzjonistyczność malarstwa (figuratywnego). Przedmiotem rozważań będą pewne konwencje odbioru, swoista, choć typowa dla tamtego okresu retoryka "krytyczno-artystyczna". Innymi słowy, podstawowym i najbardziej ogólnym celem tej książki jest opisanie tego, co można nazwać mitem obrazu iluzjonistycznego - opisanie mitu, wedle którego możliwe jest zbudowanie obrazu identycznego z tym, co na nim przedstawiono, a jednocześnie zachowującego swą obrazową tożsamość

Muzeum wyobraźni. Notatki o sztuce
Tego muzeum nie ma na żadnej mapie. Istnieje tylko w mojej głowie.
Prywatna kolekcja latami uzupełniana, a wciąż otwarta. Obudowana podróżami, lekturami, spotkaniami, rozmowami… Setki dzieł sztuki z dziesiątków muzeów… A wśród nich te widziane lepiej, doświadczane bardziej, pamiętane dłużej. Każde warte osobnej opowieści, uważnego spojrzenia. Blisko, niemal intymnie. Te, które od lat fascynują, prowokują, na które wciąż chcę patrzeć, które zmuszają do próby połączenia obrazu, myśli i słowa, do próby odpowiedzi na najprostsze „dlaczego?”.
Muzeum wyobraźni – ślad doświadczeń i tęsknot.



ANNA ROMANIUK
Historyczka literatury, edytorka, krytyczka literacka. Autorka książki Drobina białka. Motywy roślinne i zwierzęce w liryce Haliny Poświatowskiej (Adam Marszałek, 2005) oraz tomu esejów Orzeszkowo 14. Historie z Podlasia (Czarne, 2019). Opracowała tomy: Dusza czyśćcowa. Wspomnienia o Stanisławie Grochowiaku (PIW, 2010), Obecność. Wspomnienia o Czesławie Miłoszu (PWN, 2012) oraz Wierność. Wspomnienia o Zbigniewie Herbercie (PWN, 2014). Przygotowała także do wydania tom korespondencji Tadeusza Różewicza i Henryka Voglera (Warstwy, 2019) oraz była współedytorką zbioru korespondencji Jarosława Iwaszkiewicza Listy do córek (PIW, 2010). Recenzje publikowała m.in. na łamach „Nowych Książek”, „Zeszytów Literackich”, „Twórczości”, „Kwartalnika Artystycznego”, „Odry”, „Dekady Literackiej”, „Studium”, „Tygodnika Powszechnego”, „Czasu Kultury”. W 2021 roku drukiem ukazał się jej esej Anna Karenina to ja („Twórczość”, 3/2021).

Tomasz Motyl, wykorzystując znany motyw pór roku, przedstawia temat upływu czasu na podstawie zmian zachodzących w przyrodzie, odnosząc go do losów człowieka. Refleksji tej towarzyszą jednak optymizm i wiara, że w przyrodzie należy szukać ukojenia i harmonii. Z obrazów namalowanych techniką kredki akwarelowej, których reprodukcje zamieszczono w książce, przebija miłość do przyrody i przesłanie, że świat jest z natury dobry i piękny. Obrazy zamieszczone w kolejnych częściach poprzedzono odautorskim komentarzem zapowiadającym kolejną porę roku. Książka zawiera łącznie 100 obrazów: pejzaży, wizerunków zwierząt, kwiatów, drzew i owoców.

"W tytułach prac Witkiewicza uderza to, że nie pojawia się w nich termin "estetyka", natomiast wielokrotnie pojawia się termin "krytyka". Witkiewicz nie pozostawia czytelnikowi wątpliwości - uważa się za krytyka, jednakże krytyka w szerokim, a nie w wąskim rozumieniu. "Krytyka sztuki w obszerniejszym rozumieniu - czytamy w Malarstwie i krytyce u nas - jest jej teorią - filozofią". Jej zadaniem jest tworzenie naukowych narzędzi wyjaśniania sztuki i przez to dostarczanie krytyce w wąskim rozumieniu, czyli nastawionej na ocenę analizie dzieł sztuki, obiektywnych kryteriów oceny. Witkiewiczowskie pojęcie krytyki w szerszym znaczeniu bliskie jest więc dzisiejszemu rozumieniu pojęcia estetyki. Będąc krytykiem "w obszerniejszym rozumieniu", był więc zarazem estetykiem." - fragment wstępu, Józef Tarnowski