Paradiso

Dyskusja na temat systemów organizacji społecznej w naszym społeczeństwie.

`Wiara jest dla mnie ważniejsza niż zakon`, mówi w książce `Przed Bogiem` Stanisław Obirek, jezuita, który zdecydował się odejść z zakonu. W wywiadzie-rzece, jaki przeprowadzili z nim dziennikarze Andrzej Brzeziecki i Jarosław Makowski, przedstawia swoje poglądy na temat polskiej religijności i Kościoła, kondycji rodzimego katolicyzmu, dialogu katolicko-żydowskim czy jakości życia zakonnego. Mówi także o przyczynach swojego odejścia.

Nie wiem, czy wiara w sensie religii jest – jak twierdzi Jiddu Krishnamurti – źródłem przemocy czy nie, ale wiem, ponieważ doświadczam codziennie faktu patrzenia na świat przez pryzmat swoich myśli i swojej przeszłości, że jesteśmy niewolnikami myśli i czasu.
Mama postanowiła skończyć z tą niewolą w takim stopniu, w jakim w ogóle jest możliwe dla niej, by skończyła ze swoją niewolą. Kończy z tą niewolą gdzieś od półwiecza. Mocuje się z przemocą, ponieważ przemocy nie lubi – zwłaszcza psychicznej – i upatruje w przemocy przyczyn upadku człowieka. Upadku mężczyzny, ale nie kobiety...
Być może, że tak jest faktycznie, a być może, jest całkiem przeciwnie, to znaczy – wszystkiemu winna jest wolna wola, którą nieudacznicy ludzcy przerobili na władzę i na kontrolę nad innymi ludźmi, bo nic innego sami nie potrafili.
Być może mama spróbuje wydać wszystkie swoje książki pisane od piątego roku jej prawie osiemdziesięcioletniego życia i dowiemy się o jej sekretnych poglądach czegoś konkretniejszego. Wiem, że mama pisze drugą książkę, a planuje trzecią... a wszystkie monotematyczne: patriarchalny system łupów i rola kobiety w systemie przemocy, bo to kobieta, zdaniem mamy, otwiera ludziom oczy i uczy odróżniać to, co rzeczywiste, od tego, co zmyślone, pokręcone i wykorzystane dla uzyskania władzy, kasy i kontroli nad kobietami i wszystkimi istotami słabszymi fizycznie.
Obserwuję autorkę „Ciepłych bułeczek” z narastającymi obawami w kontekście palenia książek. Strach nakazuje ostrożność, ale potrzeba świadomości i prawdziwej wewnętrznej wolności robią swoje. Fałszywe konstrukty myślowe upadają bez użycia siły – wystarczy tylko zatrzymać swoją uwagę na tych dziwolągach, by dostrzec iluzje i kłamstwa, w które wierzymy.
Mama właśnie to robi. Bloguje, komentuje, pisze, ale przede wszystkim rozmawia, czyta i uprawia swój ogródek – ten fizyczny z aronią i Kurdybankiem i ten Wolterowski. Nic innego nie robi i dlatego już ma poczucie nicnierobienia.
Jeśli mama z czymś walczy, to właśnie jest to strach, poczucie winy i wyuczona bezradność.
Jeśli mama o coś walczy, to jest to prawo do błędu, ponieważ dla mamy każdy zawsze i wszędzie jest niewinny i bezgrzeszny. Podobno kiedyś potrafiła w sądzie przekonać oskarżonego i sąd, że to nie on włamał się do sklepu, tylko sklep był otwarty... i uwierzyli jej wszyscy. A gdy znów 16-letni chłopiec zabił kolegę nunczako... O tym podobno mama chce napisać.
Póki co, nic nie robi, ponieważ odrabia zaległości. To znaczy, wraca do swoich książek, które zgromadziła przez bez mała siedemdziesiąt lat i pisze, ale przede wszystkim dzieli się swoją naturalną radością życia.
Pisanie to ciężka praca dla każdego, ale odpoczynek dla mamy. Ona po prostu tak ma i tyle. Byle tylko pozwoliła sobie na wydawanie swoich książek.
Monika
Miasto idealne, maj 2019 roku

Sporą stratą, a nawet swego rodzaju „opuszczeniem w lekturze”, byłoby nie dostrzec dobrze przemyślanego, wieloaspektowego bogactwa kryjącego się za antologią prozatorską ostatniej dekady promowaną marką kwartalnika literacko-kulturalnego ‘eleWator’, a także autorytetem szczecińskiej Fundacji Literatury imienia Henryka Berezy. W mojej opinii nie ma w tej selekcji przypadku. Polifonia form, którą zastajemy na kartach niniejszej antologii – nieoczywista, lecz wyczuwalna – jest zasługą wieloletniej konsekwentnej strategii publikacyjnej kwartalnika. To nie tylko przegląd stylistyk, retoryk, szkół pisania nawet, to również dokument pewnych istotnych przemian twórczych obecnych w prozie polskiej lat 2012-2021, zwłaszcza w cieniu niszy, bo to do artystów szeroko pojętej niszy pisarskiej kwartalnik ‘eleWator’ wykazywał od samego początku największą skłonność. Melancholijny Bawołek, wiwisekcyjna Kucharska, odrażająco-fascynujący Kyrcz Junior, feminopacyfizm Lech czy groteskowo-awanturniczy Muszer (i wielu innych), to nie tylko ważne azymuty tej wyjątkowej antologii, lecz także dokumenty gromadzącego się wokół ‘eleWatora’ płodnego ożywienia i twórczego fermentu.
Karol Samsel

Monaten to książka zawierająca krótkie teksty publikowane w latach 2011-2015 na łamach wrocławskiego pisma Odra. Są to fragmenty pod względem formalnym i tematycznym mocno zróżnicowane – od kilkuzdaniowych impresji i aforyzmów po kilkustronicowe passusy krytyczne, topograficzne i autobiograficzne. W książce można wyróżnić kilka dominujących tematów: kwestie pamięci i przeszłości, namysł nad rolą i funkcją poezji we współczesnym świecie, próba oceny kondycji krytyki literackiej na początku XXI wieku, wysiłek opisania zjawisk kulturowych w trybie osobistym i krytycznym. Przede wszystkim jednak jest ona zbiorem oderwanych refleksji i impresji, które nie składają się w żadną spójną całość, pozostawiając czytelnikowi szeroki margines na własne interpretacje, dopowiedzenia, a nawet konstrukcje narracyjne.

W sposób dynamiczny, różnorodny, bogaty językowo Grzegorz Bartos opowiada historię niezwykle cennego na rynku znaleziska - taśmy z filmem jidysz. Przywołuje przy tym świat przedwojennych Żydów - ich pasji, ekscytacji i miłości do nowej sztuki, jaką był film i zestawia go z nieustającym dialogiem bardzo mocno osadzonych we współczesności podróżników. Opowieść o zamkniętym rozdziale polskiego kina sąsiaduje z trudnym, lecz prawdziwym wyznaniem wiary w drugą szansę...