Paradoksy ponowoczesności. O starciach płci, religii, tozsamości, norm i kultur O starciach płci, religii, tożsamości, norm i kultur

Trzeci tom rocznika nawiązuje tematyką do „Górnośląskich Studiów Socjologicznych”, wydawanych niegdyś przez nieistniejący już Śląski Instytut Naukowy, w tym bowiem numerze podjęto problem różnych konfliktów społecznych (etnicznych, związanych z ekologią i gospodarką).

Artykuły zostały zgrupowane w trzech częściach tematycznych. W części Konflikt etniczny: kontekst teoretyczny przedstawiono panoramę teoretyczną przestrzeni konfliktów społecznych oraz złożoną problematykę procesów kształtowania się reprezentacji politycznej w głównych regionach europejskich. W części zatytułowanej Śląski kontrapunkt empiryczny umieszczono artykuły przedstawiające wyniki socjologicznych badań empirycznych prowadzonych na Górnym Śląsku i województwie śląskim, w różny sposób dotykające przejawów konfliktów społecznych, traktowanych jako konflikty etniczne.

Przesłanki linii programowej pisma realizują też artykuły zamieszczone w części Varia. Znalazły się w niej tym razem cztery teksty, których tematami są: społeczno-ekonomiczne problemy podziałów społecznych w starych europejskich regionach przemysłowych, społeczne spory wokół energetyki wiatrowej, rewolucyjne przemiany w krajach Maghrebu oraz konflikty etniczne na Słowacji.

Książka jest interesującym i bogatym empirycznie i teoretycznie opracowaniem dotyczącym zmian społecznych zachodzących w społeczeństwach proradzieckich, a zwłaszcza w społeczeństwie rosyjskich i narodach syberyjskich.

Zawarte w niej artykuły podejmują ważne kwestie poszukiwania swojej tożsamości i miejsca w ogromnej "przestrzeni" powstałej po rozpadzie ZSRR. Autorzy próbują odpowiedzieć na pytania dotyczące m.in. postaw wobec zróżnicowań etnicznych i kulturowych tych społeczeństw, poszukiwań i budowy ich odrębności kulturowo-etnicznej za pomocą zarówno "tradycyjnych" metod (takich jak pamięć genealogiczna lub odwołań do tradycyjnych kultów religijnych), jak i nowoczesnych środków, związanych z polityką i tworzeniem miejsc pamięci.

Analizowane procesy, zwłaszcza próby tworzenia własnych narracji o przeszłości lub jej zawłaszczania - jak piszą autorzy - nie są łatwe i toczą się zazwyczaj w sytuacji napięć i sporów.

Ważną częścią tej książki są opracowania na temat Polaków w krajach byłego ZSRR, analizy prób odnowienia pełnego życia narodowego oraz trudnych (i czasami zaskakujących) wyzwań związanych z trudami przyjazdu do kraju przodków.

Prezentowana książka jest owocem projektu badawczego dotyczącego następstw ruchliwości edukacyjnej i zawodowej dla jakości życia w miastach peryferyjnych. Badania terenowe – w których wykorzystano metodę sondażowo-porównawczą – przeprowadzono w Raciborzu i Lublińcu w województwie śląskim oraz w Nysie i Głogówku w województwie opolskim. Podstawą wyboru tych miast były trzy główne kryteria: położenie przestrzenne, obecność ludności rdzennie śląskiej i zróżnicowanie procesów migracji mieszkańców miast poza granice kraju; a także przekształcenia ich struktury gospodarczej z przemysłowej na postprzemysłową. Autorzy poszczególnych rozdziałów zaprezentowali kluczowe dane dla oceny zasobów i dynamiki kapitału ludzkiego w małych i średnich miastach.

Opracowanie Bożeny Pastwy stanowi próbę identyfikacji potencjału demograficznego i cech społeczno-kulturowych populacji badanych miast w okresie transformacji. Adam Bartoszek z kolei analizuje edukacyjną i społeczno-zawodową ruchliwość mieszkańców oraz członków elit lokalnych w powiązaniu z oceną warunków życia w swoim mieście. Urszula Swadźba poszukuje odpowiedzi na pytania o czynniki kształtujące aktywność edukacyjną w połączeniu ze strategiami lokalnymi oraz z innowacyjnością zasobów ludzkich z badanych gospodarstw domowych. Rafał Muster przedstawia diagnozę problemów aktywizacji kapitału ludzkiego na lokalnych rynkach pracy wraz z oceną instytucjonalnego oddziaływania na adaptację do ich potrzeb przez osoby bezrobotne i poszukujące zatrudnienia. Charakterystyka zakorzenienia badanych w przestrzeni społeczno-kulturowej prezentowana w kolejnym rozdziale przez Marka Dziewierskiego dopełnia obraz badanych miejscowości.

W końcowym rozdziale książki Adam Bartoszek i Urszula Swadźba podsumowują następstwa ruchliwości kapitału ludzkiego dla jakości życia w badanych miastach.

Fundamentalna publikacja dla nowoczesnego myślenia o tańcu. W badaniach nad tańcem, prowadzonych z perspektywy antropologicznej, Royce łączy własne doświadczenia związane z tańcem z wiedzą etnograficzną i wiedzą o kulturze, co pozwala jej sytuować taniec w obrębie innych sztuk performatywnych.

Książka jest klasycznym podręcznikiem dla studentów teatrologii, etnologów zgłębiających problematykę rytuałów i obrzędów środkowoamerykańskich, studentów kierunków kulturoznawczych i szeroko pojętej humanistyki, a także praktyków badających taniec w działaniu (instruktorów, choreografów) czy specjalistów od terapii tańcem.

Publikacja dopełnia wydaną przez WUW w 2010 roku książkę tej samej autorki: "Antropologia sztuk widowiskowych. Artyzm, wirtuozeria i interpretacja w perspektywie międzykulturowej".

W swoich badaniach nad tańcem – prowadzonych z perspektywy antropologicznej – Royce łączy własne doświadczenia związane z tańcem z wiedzą etnograficzną i wiedzą o kulturze. Jak sama to ujmuje, w jej pracy ważne stało się pytanie o miejsce tańca i sztuk performatywnych w różnych kulturach, zarówno w przeszłości, jak obecnie, oraz o to, w jaki sposób taniec buduje/nabiera/przenosi znaczenia. [...] [Analizuje] problemy „wspólnego” wytwarzania znaczenia w tańcu oraz kwestie […] związane ze szczególną pozycją społeczną tancerza: kto może tańczyć (przed innymi) i kto tworzy taniec (choreograf? ten, który tańczy? tradycja? kultura?). (Z recenzji Ewy Guderian-Czaplińskiej)

Książka Anyi Peterson Royce jest dla wykształcenia […] kadry krytyków w dziedzinie tańca rzeczą niezbędną. [...] zawiera usystematyzowaną wiedzę z perspektywy historycznej [...] i stanowi znakomitą próbę zdefiniowania zjawiska tańca w całej panoramie ekspresji człowieka. Wyznacza tropy dla przyszłych badaczy i porządkuje teoretycznie działanie „dojrzałych” twórców teatru tańca, może też stanowić bazę do uporządkowania poszukiwań artystycznych wielu młodych ludzi, którzy żywiołowe i instynktowne zafascynowanie tańcem mają szansę podbudować świadomą refleksję. (Z recenzji Piotra Cieślaka)

*********

The Anthropology of Dance

In her dance studies, conducted from an anthropological perspective, Royce combines her own experiences of dance with ethnographical knowledge and knowledge of culture, which enables her to situate dance within other performative arts. The publication is a textbook for theatre studies students, ethnologists exploring the topic of rituals and central-American rites, students of cultural studies and the humanities, as well as practitioners analysing dance in action (instructors, choreographers) or specialists in dance therapy.

Oceniana monografia stanowi trud badawczy Autorki, poprzedzony rozważaniami na temat późnej dorosłości, szczególnie zaś wielowymiarowości radzenia sobie ze stresem przez seniorów, oraz rodziny zastępczej jako formy rodzinnej opieki i wychowania. Należy podkreślić, że senioralna piecza zastępcza rozumiana jest w pracy Autorki jako forma zastępstwa w relacji pokrewieństwa z dzieckiem, gdy nie istnieje możliwość opieki przez rodziców biologicznych. ta podwójna w życiu seniorów rola rodzicielska otwiera przed nimi pasmo sukcesów, a jednocześnie niepowodzeń, których nie doświadczyliby, gdyby nie zaistniała sytuacja. Oczywiście sposób wypełnienia tej funkcji i związane z nią życiowe konsekwencje zależą w dużej mierze od posiadanych i zgromadzonych w życiu zasobów osobistych, i tym właśnie sprawom poświęcone zostały badania oraz wnioski z przemyśleń Autorki. (Z recenzji dra hab. lek. med. Waldemara Tłokińskiego)

The item considered by all of us to be particularly significant in interpreting social realities, but also ourness-otherness, is space and especially its corresponding social concepts of territoriality. Undertaking an analysis of territoriality, we should not assume that it is a crucial component in the construction of any notion of social differentiation. Without a doubt, however, a denial of territoriality as an organizing principle in social order, and the concept of non-territoriality of cultural differences suggest an important role played by space in constructing the social world. These concepts thus uphold the importance of this category in scholarly discourse. Our discussion of the role of space and territoriality in constructing cultural interpretations of social realities may be divided into two main perspectives as reflected in the volume's two parts. First, space is an element of a social conception of the world. This perspective permits studying its various understandings by contemporaries. [...] Part II addresses the problem of multiple symbolic orders and their superimposition as experienced by territory-bound communities as well as immigrants. Here the concept of social field is suggested as a theoretical tool permitting effective description of the symbolic entanglements resulting from such multiplicity.
Introduction, pp. 8-9