Perspektywa cyklu i biegu życia w polityce społecznej

Nierówności płacowe w długim okresie, mierzone stosunkiem dochodów górnego decyla do najniższego, w ostatnich dwóch dekadach wzrosły w Polsce najbardziej ze wszystkich krajów należących do OECD. Jednocześnie problematyka wzrastających nierówności ekonomicznych była w publicznym dyskursie pierwszych piętnastu lat transformacji właściwie nieobecna. Bardzo rzadko również ten – klasyczny przecież – temat sporów filozoficznych i politycznych pojawiał się w polskiej debacie politycznej.
Książka Wojciecha Woźniaka podejmuje ważny poznawczo i społecznie problem związany z percepcją nierówności społecznych i ich dziedziczenia przez reprezentantów gremiów politycznych na szczeblu centralnym i lokalnym. Obydwie te grupy mają istotny wpływ na formułowanie polityki społecznej: pierwsi na poziomie krajowym poprzez stanowienie prawa i jego monitoring, drudzy na poziomie lokalnym, oraz – w przypadku drugich – na realizację tej polityki wobec konkretnych społeczności, jednostek i rodzin. Znaczenie przypisywane nierównościom społecznym przez rządzących warunkuje działania w różnych dziedzinach (np. podatkowej, finansowej, pomocy społecznej, edukacyjnej, zdrowotnej itd.) i ma istotny wpływ na zróżnicowanie jakości życia obywateli i szanse życiowe ich potomków. Praca ta jest oryginalnym i nowatorskim opracowaniem naukowym.

Prof. dr hab. Wielisława Warzywoda-Kruszyńska
Uniwersytet Łódzki

Wybór tematu książki jest bardzo aktualny. Jeżeli założymy za Millsem, że celem nauk społecznych jest nie tylko gromadzenie faktów, lecz także próba wyjaśniania prywatnych trosk ludzi językiem problemów społecznych i systemowych, to refleksja nad nierównościami społecznymi w dobie kryzysu finansowego, socjalnego i politycznego jest ze wszech miar uzasadniona i wskazana. Każda kolejna podpowiedź ze strony socjologii – szczególnie potwierdzona solidnie zebranym materiałem empirycznym – wzbogaca debatę publiczną.

Dr hab. prof. UWr. Piotr Żuk
Uniwersytet Wrocławski


Wojciech Woźniak (ur. 1978) – socjolog, pracuje w Katedrze Socjologii Ogólnej na Wydziale Ekonomiczno--Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego. Autor lub współautor ponad 30 artykułów opublikowanych w tomach zbiorowych i czasopismach naukowych. Wchodził w skład zespołu koordynującego projekt PROFIT, pierwszy w historii projekt badawczy finansowany ze środków programów ramowych w dziedzinie nauk społecznych, koordynowany przez uczelnię z krajów, które przystąpiły do UE w roku 2004.
Jego zainteresowania badawcze i wynikające z nich publikacje dotyczą problematyki nierówności społecznych, edukacji, polityki społecznej, dyskursu publicznego wobec kwestii społecznych (m.in. zjawiska paniki moralnej), fińskiego modelu społeczno-gospodarczego, a także socjologii sportu. Jest członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Socjologicznego (ISA), Brytyjskiego Towarzystwa Socjologicznego (BSA), Europejskiej Sieci Badaczy Polityki Społecznej (ESPAnet) oraz Westermarck Society, czyli Fińskiego Towarzystwa Socjologicznego. Prowadził gościnne wykłady na uniwersytetach w Niemczech (Wolny Uniwersytet w Berlinie i Uniwersytet Justusa Liebiga w Giessen) oraz w estońskim Tartu i fińskim Tampere.

Tematyka niniejszej książki koncentruje się wokół zagadnień związanych z działaniem w polu pracy socjalnej, a szczególnie z nowymi przestrzeniami działania podejmowanego przez pracownika socjalnego. Praca socjalna ujmowana jest zarówno jako teoretyczna refleksja jak i praktyka społeczna – przy czym oba te wymiary współistnieją ze sobą. Praktyk, by móc identyfikować, analizować i oceniać niepokojące kwestie społeczne, a następnie podejmować skuteczną interwencję (zmianę) powinien działać w oparciu o refleksję naukową. Współcześnie działania pomocowe są realizowane nie tylko w znanych dotychczas obszarach, ale pojawiają się również nowe przestrzenie, w których pracownik socjalny uczy się sobie radzić.

Prezentowana książka składa się z trzech części. Autorzy pierwszej z nich naświetlają problematykę pracy socjalnej w wymiarze aksjologicznym.

W drugiej części publikacji szczególną uwagę poświęcono zagadnieniom z obszaru praktyki społecznej. Autorzy zamieszczonych w niej tekstów dokonują prezentacji działań socjalnych skierowanych zarówno do dzieci, jak i dorosłych. Podejmują oni między innymi problematykę osób chorych, niepełnosprawnych, resocjalizowanych. Przeważa tu zainteresowanie pracą socjalną na rzecz rodzin, w tym rodzin w żałobie oraz ubogich. Teksty obrazują także wybrane przykłady pomocy instytucjonalnej, np. działalności Stowarzyszenia Obrony Praw Ojca czy też Klubu Seniora.

Artykuły z obszaru pomocy potrzebującym w wymiarze prawnym i praktyce społecznej składają się na cześć trzecią prezentowanego tomu.
Publikacja skierowana jest do szerokiego grona odbiorców, zarówno teoretyków, jak i praktyków pracy socjalnej.
Zawarte w tej pozycji zasoby wiedzy, źródła i obszerna literatura prezentowanych problemów, jak tez wielość podejść metodologicznych, a także szeroka gama sposobów prezentacji uogólnień, jak też staranne zarysowanie dawnych i równolegle nowych przestrzeni pracy socjalnej w różnych lokalnych środowiskach, (...), uzasadnia (...), że książka będzie ważną pedagogiczna pozycją.
Stanowi ona pewnego rodzaju "panoramę" problemów, trudności, dylematów jakie staja przed pracownikami socjalnymi dziś, w obecnych warunkach społecznych i ustrojowych. ukazuje, że praca socjalna to nie tylko praktyka działania ale także konieczność stawiania sobie pytań teoretycznych i szukania na nie odpowiedzi we wszystkich konkretnych sytuacjach.

Wyjątkowy podręcznik i publikacja naukowa ukazująca wielowymiarowość
oraz teoretyczno-praktyczny charakter pracy socjalnej.
Podręcznik powstał jako syntetyczne i kompleksowe wprowadzenie do najważniejszych zagadnień pracy socjalnej w odpowiedzi na dynamiczny rozwój tej dziedziny w Polsce w ciągu ostatnich lat. Książka jest studium o różnych funkcjach, łącząc szeroki wachlarz kwestii teoretycznych z wiedzą praktyczną, dzięki czemu zainteresuje nie tylko studentów i wykładowców, ale też osoby zaangażowane w działania społeczno-socjalne.
Autorom udało się uchwycić specyficzną dwoistość pracy socjalnej, będącej z jednej strony polem złożonej aktywności interdyscyplinarnej, a z drugiej – wyraźnie wyodrębnioną, zintegrowaną dyscypliną akademicką oraz praktyczną profesją. Rozdziały mają indywidualny charakter i odzwierciedlają autorskie stanowiska, a format wykładów łączy ze sobą wysoki poziom kompetencji merytorycznych z czytelnym językiem.
Podręcznik prezentuje m.in.:
historyczne, metodologiczne i moralne fundamenty teorii oraz praktyki pracy socjalnej; aspekty funkcjonowania pracy socjalnej w rozmaitych środowiskach i kontekstach; przyczyny problemów społecznych, wymiary problemowe życia ludzkiego, zjawiska i zachowania dewiacyjne; metody działania w ramach praktyki socjalnej na rzecz dzieci, kobiet, ludzi starszych, osób niepełnosprawnych, społeczności lokalnych; pracę socjalną w procesie profesjonalizacji, również w kontekście międzynarodowym.

(...) Ciężar emerytur, jaki ludność pracująca musi znosić, staje się coraz mniej znośny dla każdego państwa w ogóle, a w szczególności dla każdego podatnika, nad którym stoi widmo recesji gospodarczej i stale zwiększającego się opodatkowania. Staje się zatem coraz bardziej wątpliwe, czy system publicznej opieki społecznej będzie w stanie wywiązać sie z zadania, którego sie podjął, tj. wypłacić emerytury.(...)

Autorzy przedstawiają zagadnienia towarzyszące procesom demograficznym w Polsce z perspektywy podejmowanych działań politycznych. Szczególną uwagę poświęcają procesowi upolitycznienia problemu starzejącego się społeczeństwa, instrumentom polityki demograficznej i społecznej oraz dyskursom politycznemu i medialnemu, zaistniałym w latach 1989–2016.
Przemiany demograficzne, zwłaszcza proces starzenia się ludności, ze względu na swoją intensyfikację i złożoność stają się przedmiotem polityki państwa. Wypracowanie rozwiązań z zakresu polityki demograficznej i polityki społecznej, dostosowanych do wymogów coraz szybciej starzejącego się społeczeństwa i wyzwań społeczno-ekonomicznych XXI wieku to nagląca potrzeba.

Pojęcie wykluczenia wywołuje niejasności, dyskusje i pytania. Tą samą nazwą można objąć osoby długotrwale bezrobotne, ludzi mających złe warunki mieszkaniowe, osoby korzystające z zapomogi socjalnej, upośledzonych, imigrantów określanych jako nielegalni lub bez dokumentów tożsamości, a także młodych ludzi przesiedlonych i zamieszkujących dzielnice wrażliwe czy osoby bezdomne. Wykluczenie w znaczeniu ogólnym lub zdefiniowane jako społeczne czy miejskie jest mylone z biedą, ubóstwem, izolacją, segregacją, upośledzeniem, dyskryminacją, brakiem. Ponieważ może ono w sposób ekstremalny oznaczać wszelką nierówność albo różnicę, poszerza się je na rozproszone problemy i niejednorodne populacje. Skądinąd ta wielość powoli została narzucona dyskursom, a także prawu. Polityka publiczna nie zajmuje się już wykluczeniem, lecz podejmuje problem wykluczeń.