Perswazja w telewizyjnej reklamie społecznej. Studium socjologiczne

Trzeci tom rocznika nawiązuje tematyką do „Górnośląskich Studiów Socjologicznych”, wydawanych niegdyś przez nieistniejący już Śląski Instytut Naukowy, w tym bowiem numerze podjęto problem różnych konfliktów społecznych (etnicznych, związanych z ekologią i gospodarką).

Artykuły zostały zgrupowane w trzech częściach tematycznych. W części Konflikt etniczny: kontekst teoretyczny przedstawiono panoramę teoretyczną przestrzeni konfliktów społecznych oraz złożoną problematykę procesów kształtowania się reprezentacji politycznej w głównych regionach europejskich. W części zatytułowanej Śląski kontrapunkt empiryczny umieszczono artykuły przedstawiające wyniki socjologicznych badań empirycznych prowadzonych na Górnym Śląsku i województwie śląskim, w różny sposób dotykające przejawów konfliktów społecznych, traktowanych jako konflikty etniczne.

Przesłanki linii programowej pisma realizują też artykuły zamieszczone w części Varia. Znalazły się w niej tym razem cztery teksty, których tematami są: społeczno-ekonomiczne problemy podziałów społecznych w starych europejskich regionach przemysłowych, społeczne spory wokół energetyki wiatrowej, rewolucyjne przemiany w krajach Maghrebu oraz konflikty etniczne na Słowacji.

Tom 6. „Górnośląskich Studiów Socjologicznych. Seria Nowa” – pod redakcją autorów z kilku polskich ośrodków naukowych – podejmuje problematykę wielokulturowości, widzianą przez pryzmat nie tylko konfliktu, lecz także spotkania kultur. To spotkanie kultur obserwowane jest w wielu wymiarach i na wielu płaszczyznach – w sensie symbolicznym, religijnym, w systemie wartości i w wyznawanym przez ludzi światopoglądzie, w kuchni regionalnej, w przestrzeni miejskiej i w relacjach wieś–miasto czy wreszcie w biografiach migrantów zarobkowych.

Praktyczny przewodnik przybliżający metody badania języka używanego w różnych kontekstach: oficjalnych dokumentach, zwykłych rozmowach, wywiadach czy komunikatorach internetowych. Autor w jasny sposób wprowadza podstawowe definicje, czym jest analiza konwersacyjna czy analiza dyskursu, a także pokazuje, jak dokonać transkrypcji materiałów nagranych na taśmach audio lub wideo. Jak w każdym tomie Niezbędnika, podejmowane są również zagadnienia etyczne dotyczące korzystania z danych wywołanych i niewywołanych.

Znaczna część zamieszczonych w tym tomiku tekstów ukazywała się w ostatnich latach w biuletynie Polskiego Towarzystwa Socjologicznego „Informacja Bieżąca”, najczęściej pod kryptonimem Ankor.

Najżywszy odzew wywołały limeryki. Niektórzy socjologowie, a nawet ich spadkobiercy, poczuli się bardzo urażeni, autor zaś wzywany był do publicznych przeprosin. Nie uczynił tego, musiałby bowiem przyznać, że imiona Jana, Piotra czy Stefana oznaczają konkretne osoby, a tak nie jest. Wszelako w sytuacji, jaka zaistniała, autor czuje się w powinności, aby stwierdzić, że jakiekolwiek podobieństwo postaci i sytuacji tutaj przywołanych do żyjących i nieżyjących socjologów (a także przedstawicieli innych zawodów) jest najzupełniej przypadkowe.

Co się tyczy anegdot, które Merriam Webster’s Dictionary & Theasaurus definiuje jako short narrative of interesting, amusing, or biographical incident, to spotkały się z zarzutem, że ten czy ów socjolog (zwłaszcza rodzimy socjolog!) nie mógł powiedzieć lub zrobić tego lub owego, kłóciłoby się to bowiem z jego wizerunkiem, jego charakterem, temperamentem, poczuciem humoru lub innymi znanymi(?) jego przymiotami. Według tej opinii jeden z nadzwyczaj sympatycznych profesorów (notabene promotor doktoratu autora tych słów, a także, notabene, mąż kilku żon), nie mógł porównać wykładanego przez siebie przedmiotu do kostiumu bikini, bo to jakoby nie licowało z jego z sylwetką i stylem bycia...

Niedorzeczną pretensją jest oczekiwanie, że każda anegdota będzie opatrzona stemplem autentyczności. Do anegdotycznej narracji nie stosuje się bowiem kryterium prawdy i fałszu, co najwyżej prawdopodobieństwa. Nie ma więc sensu dociekać, czy opisana w anegdocie sytuacja na pewno się wydarzyła i czy jej bohaterem była ta właśnie, a nie inna osoba.

Zapewne sporną jest kwestią, czy powtarzane z pokolenia na pokolenie anegdoty, złote myśli, aforyzmy, maksymy, sentencje, facecje, dykteryjki, powiastki, dewizy, kalambury i fabulacje należą do dóbr (kanonu) kultury, czy też powinno się im przyznać znacznie niższą rangę. Zdaje się natomiast nie ulegać wątpliwości (choć nie jest to oczywiste dla wszystkich socjologów), że owe drobne, ulotne w większości utwory, mniej lub bardziej udane lub zupełnie chybione, są nośnikiem nie tyle treści poznawczych, choć i takie w nich się znajdzie, ile emocjonalnych pobudzeń i nastrojów raczej żartobliwych niż poważnych.

Publikacja przygotowana została przez zespół badaczy wywodzących się z różnych środowisk naukowych oraz praktyków na co dzień pracujących w jednostkach organizacyjnych służb, inspekcji i straży. Wszyscy autorzy zostali zaproszeni do podjęcia refleksji nad zagadnieniem obecności seniorek i seniorów w przestrzeni miejskiej, aktualnie prowadzonymi i przygotowywanymi politykami senioralnymi oraz praktyką działań organizacji pozarządowych. Ważnym punktem odniesienia rozważań ujętych w monografii jest pandemia SARS-CoV-2 i zebrane w trakcie jej trwania doświadczenia ze współpracy w trosce o grupę osób najbardziej dotkniętych konsekwencjami pandemii.

Doświadczenia pandemiczne służb czy wyostrzone skutki zmian demograficznych polskiego społeczeństwa – to tylko część problemów, przed których rozwiązaniem stają politycy ze szczebla samorządowego i rządowego. Postulatem wyraźnie podnoszonym przez wszystkich autorów jest konieczność opracowania zintegrowanej na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym polityki senioralnej odzwierciedlającej doświadczenia i potrzeby jej aktorów instytucjonalnych, pozarządowych i adresatów tych działań. Dotychczas obserwowany brak jednolitej polityki senioralnej sprzyja mnogości dokumentów – często niespójnych – formalnie obowiązujących na danym terenie. Cierpią na tym grupy seniorek i seniorów, a w konsekwencji całe społeczeństwo

Michał Jan Lutostański – socjolog, doktor nauk społecznych i absolwent Interdyscyplinarnych Studiów Doktoranckich w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie. Jego działalność naukowa skupia się na młodzieży oraz muzyce. Pracownik instytutu badawczego TNS Polska, gdzie zajmuje się ilościowymi badaniami konsumenckimi. Członek Polskiego Towarzystwa Badaczy Rynku i Opinii. Autor wielu publikacji oraz wystąpień konferencyjnych. Zdobywca I miejsca w Konkursie o Nagrodę Publiczności na Najlepsze Wystąpienie podczas XIV Kongresu Badaczy Rynku i Opinii 2013 r.
Punk’s not dead. Stare hasło, które pamiętam z koncertów sprzed trzydziestu lat, powraca echem, gdy czytam książkę doktora Michała Jana Lutostańskiego. Przy czym zawołanie to odnosi się nie tylko do punk rocka, lecz także subkultur młodzieżowych jako takich.
Książka Lutostańskiego była dla mnie podróżą sentymentalną, przywołującą z pamięci to i owo. W kulturze, która zwykła traktować to, co zdarzyło się przed pięciu laty, jak zamierzchłą, paleolityczną niemal przeszłość, jest to cenne i znaczące. Po prostu.
Mariusz Czubaj
profesor Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie

Brzydkie słowa, brudny dźwięk to efekt kilkuletnich prac empirycznych nad subkulturami młodzieżowymi w Polsce. Pierwsza jej część dotyczy przyjętego modelu komunikacyjnego między muzykami a słuchaczami w tychże grupach oraz zastosowanej triangulacji metodologicznej. Druga skupia się na nadawcach oraz analizie przekazu w piosenkach ośmiu zespołów. Trzecia zaś kładzie nacisk na słuchaczy w subkulturach z uwzględnieniem stworzenia modeli idealnych ich członków, a kończy się odtworzeniem modelu łączącego nadawców i odbiorców przekazu komunikacyjnego.
Książka ta ma na celu ukazanie kluczowej roli, jaką w subkulturach odgrywa muzyka; może zainteresować nie tylko socjologów, lecz także kulturoznawców, muzykologów czy medioznawców.