Polityka Federacji Rosyjskiej i jej konsekwencje dla bezpieczeństwa międzynarodowego

Rosja słynie z wódki, która nie tylko zajmuje centralne miejsce w życiu wielu Rosjan, ale również ma ogromne znaczenie dla zrozumienia rosyjskiej historii i polityki. Mark Schrad przekonuje, że alkoholizm w Rosji nie jest uwarunkowany genetycznie, a wynika z autokratycznego systemu politycznego, który przez wieki używał wódki jako narzędzia kierowania państwem.

Autor, posługując się trudno dostępnymi dokumentami i przytaczając ciekawe anegdoty, pokazuje, jak wódka od stuleci była wykorzystywana w polityce. Z jednej strony miała uszczęśliwiać, z drugiej ułatwiała kontrolowanie społeczeństwa oraz manipulowanie nim, a także zapewniała niemałe wpływy do państwowej kasy. Schrad przedstawia różne hipotezy dotyczące pochodzenia tego trunku i opisuje badania Wiliama Pochlebkina, który próbował dociec, kto pierwszy zaczął destylację wódki (Polacy czy Rosjanie), i zginął w tajemniczych okolicznościach. Autor szczegółowo omawia stosunek rosyjskich carów - od Iwana Groźnego do Mikołaja II - do problemu nadużywania alkoholu. Wyjaśnia również katastrofalne skutki prohibicji wprowadzonej przez Mikołaja II.

„Snując zaskakującą narrację o alkoholowej powodzi, Imperium wódki na nowo opowiada historię państwa rosyjskiego, gdzie kolejne autokratyczne reżimy używają alkoholu do odurzania dworzan, pacyfikowania mas, podsycania swoich imperialnych ambicji i zapełniania skarbca".
David Courtwright, autor książki Forces of Habit. Drugs and the Making of the Modern World

„W swej imponującej interpretacji Mark Schrad porusza niebo i ziemię, odkrywając, jak w Rosji wódka nierozerwalnie związała się z rządami oraz jak tragiczne są tego skutki dla rosyjskiego społeczeństwa".
Mark Beissinger, Uniwersytet Princeton, autor książki Nationalist Mobilization
and the Collapse of the Soviet State

Wielość książek poświęconych współczesnej Rosji może przyprawić o zawrót głowy. Badacze tego niewątpliwie fascynującego państwa niejednokrotnie zastanawiają się, czy istnieją jeszcze jakieś białe plamy warte opisania i przybliżenia Czytelnikowi. Niewielu uznałoby za terra incognita mesjanizm, powszechnie uważany za zjawisko głęboko zakorzenione w rosyjskiej kulturze politycznej. Jednak wyniki kilkuletnich badań prowadzonych przez Autorkę i przedstawionych w tej książce pozwalają rzucić nowe światło na ten problem. Poczucie misji obecne w polityce zagranicznej nie jest rosyjską „patologią”, ale zjawiskiem powszechnym w aktywności międzynarodowej państw. Motywy misyjne pojawiające się we współczesnej polityce nie są też związane wyłącznie z tradycją religijną. Stanowią one ważny komponent formowania tożsamości, kształtowania ambicji statusowych, a także czynnik w budowaniu poczucia bezpieczeństwa państw. Wnikliwa analiza współczesnego rosyjskiego mesjanizmu przynosi nowe, świeże spojrzenie na tożsamość, historię i politykę zagraniczną dzisiejszej Rosji.


Destined for Greatness! A Sense of Mission in Foreign Policy. The Case of Russia

A sense of mission, present in foreign policy is not a Russian pathology, but a common occurrence in international activity of states. Mission themes which appear in contemporary politics are not connected to religious tradition, but they are a key factor in forming identity, shaping status ambitions and building the sense of state security. The in-depth analysis of contemporary Russian messianism brings a fresh, new look at identity, history and foreign policy of today’s Russia.

Antologia tekstów Zygmunta Krasińskiego na temat Rosji. Oprócz utworów literackich, wierszy, poematów, dramatu oraz prozy arystycznej, znajdziemy tu też obszerną korespondencję poety oraz memorały polityczne, które pisał do papieża i Napoleona III. W 1851 roku w liście do Władysława Zamoyskiego Krasiński pisał: "Niech tylko Polska, uniknąwszy zmoskwiczenia się w dziełach i w czynach, nie ulegnie zmoskwiczeniu przez teorie włościańskie i nie przyjmie, pod pozorem postępu, barbarzyństw moskiewskich, wydających się niektórym badaczom wielkimi rzeczami, bo są co do joty spełnieniem teorii zachodniego socjalizmu. Cywilizacje konające marzą to samo, co już się odbyło w poczynających. Trumna ma sny podobne do kolebki, ale to nie życie – u jednych to śmierć, u drugich to było dzieciństwem. W Rosji stan dzieciństwa się przechował, na Zachodzie chwila konania nadchodzi, stąd zgodność wyobrażeń i podziw wielu. Nie ma czemu się dziwić, ale jest nad czym płakać i co przeklinać!".
Co fascynujące, diagnoza, którą Krasiński postawił niemal 200 lat temu, cały czas jest aktualna. Nie zmieniło się też oczarowanie Europy zachodniej Rosją, co widać po reakcji na wojnę w Ukrainie. Wyboru tekstów dokonał profesor Andrzej Fabianowski. Antologię ilustrują ryciny polityczne polityczne z ówczesnej prasy francuskiej i angielskiej.

Walka o tron, władzę, pozycję. Przed kolejnymi władcami Rosji stawały wyzwania, którym należało sprostać, a wbrew pozorom nie było to łatwe. Rodzinne relacje, związki z dworami Europy, carskie rezydencje mają swoje sekrety, a życie potężnej dynastii Romanowów pełne jest tajemnic.
Dlaczego królowa Wiktoria nie została cesarzową Rosji? Czy ostatnim carem Rosji był Mikołaj II, czy jego młodszy brat Michał? Dlaczego Polka – caryca Agafia, z domu Gruszecka stała się prekursorką rosyjskiego ruchu feministycznego? Do kogo z carskiej rodziny wcześniej należał ulubiony diadem królowej Elżbiety II? Dlaczego Mikołaj II i jego rodzina nie znaleźli schronienia na dworze króla Anglii Jerzego V?
O tym wszystkim fascynująco opowiada Violetta Wiernicka, która przedstawiła ponad 30 historii – sekretów rosyjskich carów. Członkowie rodziny panującej zostali przedstawieni jako ludzie pełni uczuć, pasji, wątpliwości, targani namiętnościami. A ich osobiste wybory, czasami zwyczajne pójście za głosem serca nie pozostawały bez wpływu na sprawy państwowe. Zapraszamy na carskie salony, poznajmy z bliska rodzinne perypetie i sprawy wagi państwowej…

"Najlepszym antidotum na wszelkie fobie i uprzedzenia jest zawsze wiedza ich źródle. W przypadku Rosji - jak mawiał Aleksander Hercen w XIX wieku - Polacy nie znają jej z premedytacją. Aby odmienić ten fatalny stan rzeczy, sprowadzający się do błędnego postrzegania Rosji, licytowania się na radykalizm w jej ocenach, błędnej polityki prometejskiej i bezrefleksyjnego udziału w intrydze ukraińskiej należy zacząć metodyczną walkę z ogłupianiem polskich obywateli. Czas skończyć z pseudopoprawnością polityczną, lokajstwem wobec zewnętrznych mocodawców i niechlujstwem myślowym. Ignorancję polityczną zaprawioną moralną arogancją musi zastąpić racjonalna refleksja, sprowadzająca się do prostego pytania, dokąd to wszystko może nas zaprowadzić. Polaków stać na to, przynajmniej tych, którzy potrafią czytać i słuchać ze zrozumieniem, aby wyrobić sobie własne sądy, aby przyswajać wiedzę o dzisiejszej Rosji na podstawie tego, co mówią o sobie sami Rosjanie, a nie na podstawie donosów, insynuacji i dyfamacji, jakimi karmią opinię społeczną usłużne wobec swoich protektorów media masowe.
Enuncjacje polityków i mężów stanu należą zawsze do najważniejszych źródeł poznania tego, co leży u podstaw motywacji determinujących interesy narodowe danego państwa. W przypadku wypowiedzi prominentnego polityka i wybitnego szefa rosyjskiej dyplomacji Siergieja Ławrowa mamy do czynienia z gotową i dojrzałą wykładnią polityczną rosyjskiego postrzegania współczesnej rzeczywistości międzynarodowej. Bogate doświadczenie w służbie zagranicznej, znajomość arkanów sztuki negocjowania, umiejętność klarownego definiowania interesów i stanowczość w ich obronie - to tylko niektóre cechy emanujące z lektury zebranych w tym zbiorze tekstów. Wprawdzie żadne z wystąpień S. Ławrowa nie "wstrząsnęło światem", ale pokazują one kierunek myślenia elit politycznych współczesnej Rosji, bez której niemożliwe jest kształtowanie globalnego ładu, pokoju i bezpieczeństwa.
Konflikt na Ukrainie należy do najbardziej dramatycznych wydarzeń w przestrzeni poradzieckiej od czasów rozpadu ZSRR. Dla Rosjan to szczególnie traumatyczne doświadczenie nie tylko ze względu na krwawą, bratobójczą wojnę na wschodzie Ukrainy, ale także eskalację napięcia i regres w stosunkach z Zachodem. Jak Rosja radzi sobie z tymi problemami, jak sama diagnozuje problemy i poszukuje racjonalnych rozwiązań? Na te pytania odpowiedzi udziela Siergiej Ławrow, który pokazuje, na czym polegają żywotne i egzystencjalne interesy Rosji. Z jego diagnozą można się nie zgadzać, ale nie sposób ją ignorować."
prof. dr hab. Stanisław Bieleń

Publikacja powstała we współpracy z Europejskim Centrum Analiz Geopolitycznych i Międzynarodowym Instytutem Państw Nowych.

Wstrząsający opis prawzoru Gułagu napisany przez mistrza literatury rosyjskiej Anton Czechow napisał ten reportaż po podróży na Sachalin, którą odbył w 1890 roku. W trakcie swojego pobytu pisarz odwiedził wszystkie więzienia i osiedla na „katorżniczej wyspie” i dokładnie zbadał życie zesłanych i więźniów. Przejmujące wrażenia z tej podróży uzupełnił o szczegółowe dane dotyczące historii i geografii Sachalinu oraz ówczesnego rosyjskiego systemu więziennictwa, którego był zagorzałym przeciwnikiem. Porównywana ze słynnymi Wspomnieniami z domu umarłych Fiodora Dostojewskiego książka wstrząsnęła opinią publiczną i zwróciła uwagę na tragiczny los katorżników, stając się zarazem świadectwem doskonałego warsztatu dziennikarskiego oraz postawy obywatelskiej Czechowa.