Polityka mieszkaniowa a segregacja społeczna

Nowe, uaktualnione wydanie znakomitego reportażu

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku Polska cierpiała na gigantyczny głód mieszkaniowy. Problem ten przez całe dwudziestolecie próbowali rozwiązać różnego rodzaju zapaleńcy, społecznicy, ludzie z misją. Bezskutecznie.

Po 1989 roku Polska znów znalazła się w punkcie wyjścia. Tanich mieszkań jak nie było, tak nie ma. Kolejne pomysły na rozwiązanie problemu mieszkaniowego okazują się gorsze od poprzednich, a luki prawne w istniejącym systemie bezwzględnie wykorzystują banki, deweloperzy i czyściciele kamienic. Wielu obywateli radzi sobie więc, jak może, wegetując, oszukując, adaptując się. Umowy kredytowe podpisały prawie dwa miliony Polaków. Przyjęty z entuzjazmem projekt Mieszkanie Plus również okazał się mrzonką.

Słowo „dom” odmieniane przez wszystkie przypadki przez bohaterów tej książki nie kojarzy się im ze stabilizacją ani spokojem, a większość opowiedzianych tu historii jest tragiczna. Żeby ich wysłuchać, Filip Springer trafił do mieszkania w piwnicy, kontenerze, garażu i małej gastronomi na piątym piętrze kamienicy. I przekonał się, jak rzeczywistość może różnić się od marzeń.

Przygotowanie materiału do analizy w formie dokumentów tekstowych to etap każdego badania jakościowego. Autor w praktyczny sposób omawia podstawowe strategie analityczne, skupiając się na 3 wątkach: kodowaniu i kategoryzowaniu danych, analizie narracji i biografii oraz wykorzystaniu dostępnych programów komuterowych do wspomagania analizy jakościowej. Jak w każdym tomie, sporo uwagi poświęcono kwestiom jakości oraz etyki badań.

W monografii prezentowane są badania nad przekonaniem o antagonistycznym charakterze relacji społecznych, które objęły prawie 15 000 osób pochodzących z 60 krajów. Antagonizm społeczny analizowany jest na dwóch poziomach - poszczególnych jednostek (poprzez analizę związków z cechami osobowości, aspiracjami życiowymi, stylami funkcjonowania w relacjach interpersonalnych, roszczeniowością, sposobami rozwiązywania konfliktów, negatywną wizją świata społecznego), jak i całych społeczeństw (poprzez związki z wymiarem indywidualizmu i kolektywizmu, dochodem i poziomem rozwoju kraju, jakości demokracji, a także poziomem wydatków na zbrojenia). Podsumowaniem badań jest profil psychologiczny osoby o tendencji do antagonistycznego spostrzegania relacji oraz charakterystyka kultury (ideologii) antagonistycznej.
.
Izomorfizm był od dziesięcioleci ważnym pojęciem w metodologii nauk społecznych, przy czym należał do tzw. filozofii nauko, a nie do jej warstwy operacyjnej. W przypadku pracy dr Różyckiej-Tran, izomorfizm staje się metodą dwupoziomowej analizy danych: jednostkowych i zagregowanych na poziomie krajów. Uważam, że jest to pierwsza tak udana próba w polskiej literaturze, a także należąca wciąż do rzadkości w światowej.
[z recenzji prof. Pawła Boskiego]
.
Autorka w udanyc sposób łączy różne wątki psychologii społecznej i międzykulturowej, ale także socjologii, ekonomii i politologii. Praca ma więc charakter zarówno międzykulturowy, jak i interdyscyplinarny, choć pozostaje rygorystyczna metodologicznie (co jest dość rzadkim zjawiskiem wśród prac takiego rodzaju).
[z recenzji prof. Bogdana Wojciszke]

Książka zawiera interesujące refleksje nad bezpieczeństwem personalnym i strukturalnym w ujęcie teoretycznym i praktycznym. Autorzy podejmują próbę odpowiedzi na pytanie czym jest bezpieczeństwo personalne i strukturalne oraz jakie ma ono znaczenie dla teorii i praktyki bezpieczeństwa. Ślady poszukiwań omawianej tematyki można odnaleźć w warstwie prezentowanych poglądów przedstawicieli nauk o bezpieczeństwie. Z analizy tekstów przebija postulat dokonania szerszej refleksji nad określeniem paradygmatu dla tej, tak ważnej z prakseologicznego punktu widzenia, dyscypliny naukowej. W publikacji przedstawiono aktualny stan wiedzy na temat badań w tym zakresie. W części praktycznej monografii zaprezentowane zostały wyniki badań pokazujące możliwości wykorzystania tych kategorii analitycznych w praktyce.

Jest to książka o przejrzystej strukturze, napisana komunikatywnym językiem, wskazującym na dogłębną znajomość omawianych zagadnień. Została wzbogacona tabelami i wykresami, a także obudowana aparaturą naukową z zakresu nauk społecznych i humanistycznych. Oceniając jej zawartość, chciałbym podkreślić jej uniwersalność i przydatność dla szerokiego grona potencjalnych czytelników, w tym studentów i nauczycieli akademickich różnych kierunków i specjalności naukowych.

Michel Wieviorka jest w Polsce dobrze znany jako jeden z bardziej rozpoznawalnych współczesnych francuskich intelektualistów. Od ponad 40 lat jego postać i jego refleksje są w Polsce stale obecne. Dał się poznać jako członek francusko-polskiej ekipy socjologów, która w 1981 roku przeprowadziła badania nad ruchem Solidarność. W ich wyniku powstała książka, przetłumaczona i wydana w wielu krajach, która przyczyniła się do upowszechnienia się międzynarodowej legendy Solidarności jako pokojowego, wolnościowego i demokratycznego ruchu społecznego.

Michel Wieviorka jest jednak przede wszystkim uznanym na świecie socjologiem. Był prezesem Międzynarodowego Stowarzyszenia Socjologicznego, zasiadał w Europejskiej Radzie ds. Badań Naukowych, kierował Centrum Badań i Interwencji Socjologicznej w ramach paryskiej uczelni Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, której był profesorem. Przez ostatnie lata kierował paryską Fundacją Dom Nauk Humanistycznych. Mówi o sobie „Jestem socjologiem zła lub nieszczęścia, rasizmu, antysemityzmu, przemocy, terroryzmu. Gdybym miał więc zdefiniować najsilniejsze aspekty mojej pracy, to byłaby to refleksja nad złem jako przeciwieństwem dobra, gdyż jestem oczywiście po stronie dobra”.

Książka Demokracja jako sztuka walki opisuje i analizuje „gorące zjawiska społeczne”, które wywołują silne emocje. Przyświeca jej prosta myśl: w czasach kryzysu późnej nowoczesności, kiedy coraz większą rolę odgrywają przemoc i wszelkiego rodzaju populizmy i nacjonalizmy, głównym powołaniem nauk humanistycznych i społecznych powinna być obrona demokracji. Książka przedstawia historyczną i metodologiczną syntezę dotychczasowych zmagań nauk humanistycznych i społecznych z wyzwaniami, jakie stawiają rozwój demokracji oraz rosnące wpływy jej wrogów i przeciwników. Pragnąc obronić świat demokracji, potrzeba nam odważnej socjologii porównawczej, zdolnej uchwycić wielką złożoność współczesnego świata.

Zachodzące zmiany społeczno-kulturowe w sposób najbardziej wyraźny odbijają się zwykle na młodych ludziach. Witold Wrzesień, poznański socjolog, w swojej najnowszej książce wyróżnia i analizuje kolejną grupę pokoleniową polskiej młodzieży, którą nazywa Europejskimi Poszukiwaczami. Czym różni się ta grupa pokoleniowa od poprzednich? Jakie ma marzenia i aspiracje? Jakie wybiera ścieżki kariery zawodowej i modele życia rodzinnego? Jednym słowem, jaka jest współczesna polska młodzież? Na te pytania odpowiada autor, szkicując obraz zmieniającej się polskiej rzeczywistości widzianej oczami młodych ludzi.

Każdy z nas jest kiedyś młody i należy do autonomicznej kategorii społecznej młodzieży. Ten ważny dla wszystkich etap w życiu musi się jednak skończyć i po nim wkraczamy w świat naszej dorosłości. Nie wszyscy robimy to w tym samym czasie, za co odpowiedzialne są różne uwarunkowania, od wolnej woli przez meandry socjalizacji, sukcesy edukacyjne i zawodowe, aspiracje i szanse modyfikujące postrzeganie życiowej kariery, a na zwykłym przypadku skończywszy. [...] Gdy jesteśmy młodzi i z tytułu wieku zaliczamy się do młodzieży, tworzymy pokolenia i ich najistotniejsze cechy. Nie każdemu pokoleniowość musi się przydarzyć, ale większość z nas zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne cechy przynależności do jakiegoś pokolenia posiada. Jest członkiem pokolenia bez względu na to, jak bardzo z nim się utożsamia, jaką z nim odczuwa więź.
(Z tekstu)