Poradnik Model gatunkowy i jego tekstowe aktualizacje

„Logopedia Silesiana”, zgodnie z naukowo-badawczą tradycją czasopisma, wyjaśnia w szerokiej perspektywie opisu różnorodne aspekty mowy w rozwoju i zaburzeniach oraz dąży do przedstawienia bogatego kontekstu dyscypliny.
Piąty tom gromadzi prace naukowe oraz studia przypadków obejmujące teoretyczne rozważania i strategie badawczo-metodyczno-organizacyjne. Wdzięczni jesteśmy autorom, że zechcieli podzielić się naukową refleksją i doświadczeniem terapeutycznym na polu rozwijania zdolności człowieka do porozumiewania się i coraz lepszego funkcjonowania w słowie.
Mamy nadzieję, że zaprezentowane rozważania teoretyczne i praktyczne umożliwią doskonalenie terapeutycznego warsztatu i wyznaczanie skutecznej terapii złożonych klinicznie zaburzeń mowy.
(Prof. dr hab. Marian Kisiel, Przewodniczący Rady Naukowej „Logopedii Silesiany”)

Sous la rédaction de Wiesław Banyś en coopération avec Katarzyna Kwapisz-Osadnik et Fabrice Marsac



Na kolejny tom czasopisma składa się 20 artykułów, których autorzy podejmują zagadnienia związane z różnorodną tematyką językoznawczą: od badań kognitywistycznych z typowymi dla tego nurtu pytaniami, np. o konceptualizację wybranych pojęć, po inne ujęcia teoretyczne, np. odwołujące się do doktryny Stanisława Karolaka czy też wykorzystujące koncepcję Wiesława Banysia w rozważaniach na temat tłumaczenia maszynowego. W różnych ujęciach i kontekstach poruszane są także problemy fonetyczne, zagadnienia składniowe, leksykologiczne, semantyczne oraz związane z pragmatyką językoznawczą i retoryką.

Introduction / 9

A. General issues (Viara Maldjieva)

Chapter I
A model for a comparative study of word-formation in Balkan languages / 13
1. A comparative study of word-formation / 13
2. The basic concepts of the description / 15
3. Basic assumptions of the model of a comparative description of word-formation / 20
3.1. General assumptions / 20
3.2. Specific assumptions / 22

Chapter II
Semantic properties of derivatives in Balkan languages / 27
1. Semantic derivation / 27
2. Semantic structure of derivatives. Derivational meaning / 33
2.1. Lexical meaning and derivational meaning of a derived lexeme / 33
2.2. Components of the semantic structure of a derivative / 35
2.3. Derivational paraphrase / 42
3. Types of meaning relations between the concepts in the semantic structure of derived words. Derivational categories / 44
3.0. Derivational category / 44
3.1. Argument categories / 46
3.2. Argument categories in structures with an unexpressed predicate / 52
3.3. Predicative categories / 59
3.4. Summary / 76

Chapter III
Formal and functional properties of derivatives in Balkan languages / 79
1. Formal properties of derivatives / 79
1.1. Synchronic derivational division / 79
1.2. Types of base / 83
1.3. Types of formant / 86
1.4. Variation of bases and formants / 92
1.5. Distribution of formants / 96
1.6. The formal structure of derivatives / 97
2. Functional properties of formants / 104
2.1. Functions of formants in the structure of derivatives / 104
2.2. Formants with semantic function – exponents of derivational categories / 105
2.3. Homonymy and polyfunctionality of formants / 105

B. The detailed analysis (Viara Maldjieva, Anna Cychnerska, Artur Karasiński, Tomasz Cychnerski)

Chapter I
Argument categories / 117
1. Bulgarian (V. Maldjieva) / 118
2. Macedonian (A. Cychnerska) / 149
3. Serbian (A. Cychnerska) / 177
4. Albanian (A. Karasiński) / 208
5. Romanian (T. Cychnerski) / 227
6. Summary (V. Maldjieva) / 245

Chapter II
Structures with an unexpressed predicate / 249
1. Bulgarian (V. Maldjieva) / 250
2. Macedonian (A. Cychnerska) / 252
3. Serbian (A. Cychnerska) / 255
4. Albanian (A. Karasiński) / 258
5. Romanian (T. Cychnerski) / 261
6. Summary (V. Maldjieva) / 263

Chapter III
Predicative categories / 265
1. Bulgarian (V. Maldjieva) / 265
2. Macedonian (A. Cychnerska) / 319
3. Serbian (A. Cychnerska) / 371
4. Albanian (A. Karasiński) / 432
5. Romanian (T. Cychnerski) / 453
6. Summary (V. Maldjieva) / 480

Chapter IV
Variation of formants / 483
1. Bulgarian (V. Maldjieva) / 484
2. Macedonian (A. Cychnerska) / 488
3. Serbian (A. Cychnerska) / 494
4. Albanian (A. Karasiński) / 500
5. Romanian (T. Cychnerski) / 503
6. Summary (V. Maldjieva) / 506

Chapter V
The distribution, homonymy, and polyfunctionality of formants / 507
1. Bulgarian (V. Maldjieva) / 508
2. Macedonian (A. Cychnerska) / 526
3. Serbian (A. Cychnerska) / 542
4. Albanian (A. Karasiński) / 560
5. Romanian (T. Cychnerski) / 567
6. Summary (V. Maldjieva) / 575

Chapter VI
Formal structures of single-stem derivatives / 579
1. Bulgarian (V. Maldjieva) / 580
2. Macedonian (A. Cychnerska) / 581
3. Serbian (A. Cychnerska) / 583
4. Albanian (A. Karasiński) / 585
5. Romanian (T. Cychnerski) / 587
6. Summary (V. Maldjieva) / 589

Conclusion / 591
References / 593

Pokłosiem czwartego już spotkania naukowego, zatytułowanego „Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii”, które odbyło się 6 maja 2010 roku, jest prezentowana książka. Problematyka zgromadzonych w niniejszym tomie artykułów, podobnie jak w trzech wcześniejszych, koncentruje się wokół dwóch zasadniczych obszarów badawczych, na które składają się zdeterminowane ujęciem diachronicznym wieloaspektowe analizy polskiej leksyki historycznej oraz – genologiczny namysł nad tekstem dawnym i współczesnym. Tom został podzielony na trzy części. W pierwszej części znalazły się teksty poświęcone analizom leksyki. W części drugiej podjęto starania o przedstawienie historycznie zmiennej konceptualizacji pojęć czy zjawisk. Wreszcie w części trzeciej znalazły się artykuły, których autorki za podstawę swych badań przyjęły tekst ujmowany diachronicznie i posłużyły się instrumentarium badawczym genologii lingwistycznej.

Piąty – jubileuszowy – tom cieszącej się znacznym zainteresowaniem serii Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii jest publikacją, która przedstawia dorobek ogólnopolskiej konferencji naukowej studentów, doktorantów i młodych doktorów (Katowice, 6–7 XI 2012). Autorki zgromadzonych w książce artykułów, reprezentujące liczne ośrodki akademickie Polski, wyzyskały w swych badaniach źródła słownikowe i/lub tekstowe, a formułując różne cele w toku poszukiwań badawczych, sięgnęły także po rozmaite rozwiązania metodologiczne, co w rezultacie pozwoliło wyciągnąć wiele interesujących i ważnych dla badań historycznojęzykowych wniosków, prezentowanych w pięciu częściach niniejszej publikacji. Na pierwszą z nich (Wokół wyrazów i znaczeń) złożyły się prace poświęcone analizom leksyki historycznej, też zmianom znaczeń i frazeologii; na drugą (W stronę onomastyki) – studia onomastyczne przedstawiające dalszą i bliższą historię polskiego imiennictwa. Z kolei artykuły części trzeciej (W kręgu zmysłów i uczuć) łączą tematyka oraz próby przedstawienia zamkniętej w języku, historycznie zmiennej, konceptualizacji wybranych aspektów zmysłowości i uczuć. W kolejnym dziale (Wokół tekstu i gatunku) znajdziemy zdeterminowane tekstologicznie omówienie wypowiedzi typu religijnego (snopek mirry), opis gatunku pieśni wyzyskanego perswazyjnie oraz prezentację genologicznego kształtu twórczości Jana Kasprowicza. Całość dopełniają studia części piątej (Od uzusu w stronę świadomości językowej), w których opisano m.in. sposób funkcjonowania polszczyzny na terenie wielokulturowym i wielojęzycznym (Żytomierz) oraz zwrócono uwagę na różne aspekty świadomości językowej ujmowanej diachronicznie. Tom jest adresowany do wszystkich osób zainteresowanych historią języka polskiego – językoznawców, studentów kierunków humanistycznych (zwłaszcza filologicznych) oraz licealistów. Szczegółowe ustalenia i proponowane rozwiązania dyskutowanych problemów, jakie znajdujemy w kolejnych artykułach publikacji, mogą zostać wykorzystane w dalszych badaniach nad językiem, kulturą i człowiekiem.

Przedmiotem pracy są językowe wykładniki stopnia pewności sądów w artykułach naukowych z dziedziny językoznawstwa w języku angielskim i polskim. Punktem wyjścia podjętych badań jest przekonanie, że różne tradycje intelektualne, w jakich kształtowała się polska i angielska komunikacja akademicka — tradycje odmiennie postrzegające status wiedzy naukowej i proces jej tworzenia, relację między autorem i czytelnikiem, czy wreszcie sam akt pisania i stopień dialogowości tekstu naukowego — mogą znajdować odzwierciedlenie w różnych przeświadczeniach dotyczących tego, czym jest fakt naukowy, a co pozostaje w sferze hipotez, założeń i propozycji oczekujących na potwierdzenie i akceptację środowiska akademickiego. Różnice te z kolei sugerowałyby, iż autorzy wywodzący się z tych dwóch kręgów kulturowych mogą przywiązywać różną wagę do wyraźnego oznaczania treści hipotetycznych oraz sądów, którym towarzyszy wysoki stopień pewności, oznaczać je w różny sposób, z różną częstotliwością i w różnych miejscach wywodu. Niniejsza praca podejmuje próbę ustalenia, czy różnice takie istnieją i, jeśli tak, których wykładników modalności epistemicznej dotyczą i jak przebiegają.


Praca może stanowić głos w dyskusji nad różnicami w stylach argumentacji akademickiej charakterystycznych dla poszczególnych kultur i dyscyplin, wnieść dane do badań porównawczych nad znaczeniami epistemicznymi i ich funkcją w różnych typach dyskursu oraz być punktem odniesienia dla dalszych analiz uwzględniających inne języki, gatunki i dyscypliny.