Poza rusofobią i rusofilią

Wydanie z opracowaniem.

Dwie bohaterki: anioł i zbrodniarka; dwa uczucia: miłość i nienawiść; dwie postawy: oddanie i żądza władzy. W zaciszu wiejskiej chatki żyją dwie śliczne dziewczyny i ich matka. Nic nie zwiastuje mającej nadejść tragedii. Wróżka Goplana, która pragnie tylko spełnić swoją miłość do Grabca, nie ma jeszcze pojęcia, jak bardzo zaszkodzi mieszkańcom okolicy. Malinowy turniej rozpoczyna pasmo zbrodni, którymi tytułowa bohaterka dramatu unicestwi samą siebie.

Romantycy lubili się smucić. Czasami trochę udawali, co trafnie opisał Chateaubriand w Pamiętnikach zza grobu, śledząc recepcję Renégo. Czasami zaś z ogromną intuicją potrafili dostrzec i opisać obawy, które budzą się w nas wszystkich, kiedy słońce traci swój blask. Nie bez powodu zatem jedną z ich ulubionych metafor była metafora czarnego słońca. Odnajdywali ją w odległej tradycji – w Apokalipsie św. Jana, na rycinie Melencolia I Albrechta Dürera czy też w Mowie wypowiedzianej przez umarłego Chrystusa… Jeana-Paula. Jednak stawką w tej grze z trudnym do wypowiedzenia lękiem nie były erudycyjne popisy, ale próba oswojenia i nazwania czegoś, co wymyka się racjonalnemu porządkowi. Czegoś, co rodzi się w nas wówczas, gdy zaczynamy myśleć o niemożliwym do uniknięcia końcu.


Piotr Śniedziewski – profesor nadzwyczajny w Zakładzie Literatury Romantyzmu Instytutu Filologii Polskiej UAM w Poznaniu; autor książek Mallarmé – Norwid. Milczenie i poetycki modernizm we Francji oraz w Polsce (wydanie polskie: 2008; wydanie francuskie: 2009), Melancholijne spojrzenie (wydanie polskie: 2011; wydanie angielskie: 2018) oraz Elegijna świadomość romantyków (2015), a także nowego przekładu Kuszenia świętego Antoniego Gustave’a Flauberta (2010); redaktor naczelny pisma „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka”.

Niniejszy tom inauguruje serię Kontynenty, mającą na celu badanie twórczości autora Rodzinnej Europy i kontynuowanie jego myśli w kontekście aktualnych wyzwań oraz w relacji do rozwijanej na gruncie różnych nauk świadomości krytycznej XXI wieku. Różnorodność proweniencji intelektualnej i wrażliwości artystycznej autorów zgromadzonych tu tekstów oraz podejmowanej przez nich problematyki odpowiada skali zainteresowań samego Miłosza i sygnalizuje transdyscyplinarny charakter serii. W książce znalazły się wypowiedzi wybitnych przedstawicieli światowej miłoszologii: Clare Cavanagh, Aleksandra Fiuta, Shermana Garnetta, Mindaugasa Kvietkauskasa, Ryszarda Nycza, Łukasza Tischnera i Joanny Zach, a także poetów, eseistów, animatorów kultury i naukowców, dla których dzieło autora Ogrodu nauk jest ważnym partnerem twórczego dialogu, między innymi Krzysztofa Czyżewskiego, Ireneusza Kani, Krzysztofa Meissnera, Lillian Vallee oraz Adama Zagajewskiego.
Z WPROWADZENIA
To książka świetna i mądra, ucząca nie tylko czytania Miłosza, ale także rozumienia współczesnego świata. W polskiej tradycji publikowanie w duchu universitas (‘wspólnoty’, ‘ogółu nauczycieli i uczniów’) jest rzadkie – niejako wskrzesiła je Maria Janion serią Transgresje i podobny gest zostaje wykonany tutaj. Być może (sam jestem o tym przekonany) to jest przyszłość i powinność nowej (?) humanistyki. PROF. DR HAB. JÓZEF OLEJNICZAK, UNIWERSYTET ŚLĄSKI Seria wydawnicza Kontynenty Seria prezentuje studia nad twórczością Czesława Miłosza, a także monografie i prace zbiorowe podejmujące na nowo żywotną problematykę tej twórczości. Nazwa serii nawiązuje do zbioru esejów, w którym refleksja poety przyjmuje perspektywę globalną na podstawie doświadczeń zdobytych po obydwu stronach Atlantyku. Ten „międzykontynentalny” dialog, jako dialog języków i kultur, jak też różnych obszarów wiedzy i myśli humanistycznej, domaga się kontynuacji w realiach zmieniającego się świata, w obliczu nowych wyzwań i nowej świadomości krytycznej XXI wieku.

Autorka monografii rozważa problematykę egzystencjalną w poezji Julii Hartwig, której niezbywalny aspekt stanowią wychylenie w kierunku metafizyki oraz refleksja nad sztuką jako równoprawną płaszczyzną istnienia. Kluczami do interpretacji tych zagadnień są kategorie bytu, epifanii, apokatastazy, a następnie pamięci i doświadczenia. Umieszczenie dociekań w kręgu hermeneutyki Gadamera oraz filozofii podmiotu pozwoliło uwypuklić główne zręby poetyckiego światopoglądu Hartwig. Widzi ona egzystencję jako projekt rodzący się we wciąż ponawianych pytaniach o autentyczność i sens bycia. Konstytutywna dla podmiotu okazuje się jego wola uczestnictwa w świecie oraz sensotwórcza aktywność. Flakowicz-Szczyrba koncentruje się na obecności swoistej dyspozycji metafizycznej owego podmiotu oraz nowoczesnej świadomości języka. W twórczości Julii Hartwig język stanowi instrument poznawania rzeczywistości, a podmiot naznaczony jest świadomością jego konwencjonalizującej i pośredniczącej funkcji. Świat jawi się jako zawsze uwikłany w tekstową reprezentację. Założenia te spaja przekonanie o uprzywilejowaniu w liryce Hartwig wizualnej percepcji bytu.

Szczegółowe i obszerne streszczenie, dokładna analiza, charakterystyka bohaterów, ważne pojęcia niezbędne przy omawianiu lektury, przykładowe zagadnienia, testy sprawdzające z kluczem, krzyżówki. Przejrzysty układ, wygodny format. Doskonała pomoc w przygotowaniu do lekcji, testów sprawdzających, prac klasowych i matury. Konsultacja merytoryczna z nauczycielami języka polskiego z wieloletnim doświadczeniem zawodowym.

Śmiech w twórczości Zbigniewa Herberta ma wiele odsłon -jest motywem poetyckim, zagadką filozoficzną, projektowaną reakcją odbiorcy, wreszcie odpowiedzią samego pisarza na otaczającą go rzeczywistość. Ma też wiele odcieni - bywa nostalgicznym uśmiechem, zabawą słowem poetyckim i tradycją literacką, dowcipem językowym, ale też reakcją obronną na zło i niesprawiedliwość, szyderstwem, narzędziem mającym poprawiać świat albo odpowiedzią na absurd i grozę rzeczywistości. To poprzez śmiech poeta odkrywa złożoność świata, jego tragikomiczną naturę. Czasem Herbert ośmiesza swoich bohaterów, by chwilę potem pokazać ich męstwo. Nie oszczędza również siebie - ujawnia komizm sytuacji tworzenia, ułomność poety jako zwykłego człowieka. Ten rodzaj samoświadomości staje się warunkiem tworzenia. Twórca może mówić wzniośle i prawdziwie tylko wtedy, kiedy wie, że sam w swym patosie bywa śmieszny. Nie może też - zdaje się przekonywać Herbert - obywać się bez zabawy, uśmiechu, tak by nie zapomnieć o swoim czytelniku, którego winien zapraszać do udziału w radości, jaką daje obcowanie ze słowem poetyckim.