Pozycja Polski w społeczności międzynarodowej czyli jak wzrastać na peryferiach Europy?

Książka mówi o Polsce, z Rosją – jej eurazjatyckim alter ego – w tle. Pokazuje, jak rozgałęzienie dziejów polskich – na nurt piastowski, który od XV wieku zanurza się w mało widoczną „historię długiego trwania”, oraz na kipiel jagiellońsko-sarmacką, z jej wirami wetowania, rokoszy i insurekcji, pnie się przez dzieje Polski aż do dnia dzisiejszego. I znów odradza „polski eurazjatyzm”, powodując, że pytanie o nowoczesność wciąż bije Polsce dzwonem.

Jarosław Bratkiewicz – urodzony w 1955 roku, ukończył z wyróżnieniem Instytut Spraw Międzynarodowych (MGIMO) w Moskwie. W latach osiemdziesiątych działał w podziemiu wydawniczym, między innymi w wydawnictwie „Krąg”. Od 1982 roku pracował w Polskiej Akademii Nauk, gdzie uzyskał stopnie doktora i doktora habilitowanego w zakresie nauk o polityce. Jego aktywność wspierali i ukierunkowywali tacy uczeni jak Jan Baszkiewicz, Jadwiga Staniszkis, Edmund Wnuk-Lipiński, Franciszek Ryszka czy Bronisław Geremek. Od 1991 roku pracował w Biurze Bezpieczeństwa Narodowego, a od 1992 roku w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Ambasador na Łotwie w latach 1996–2001. W latach 2010–2015 był Dyrektorem Politycznym MSZ.

Członkowie salafijji, Bracia Muzułmanie, walczący o niepodległość w Chinach Ujgurzy, bojownicy Państwa Islamskiego, fundamentaliści w Indonezji, na Filipinach, we Francji, Anglii i Stanach Zjednoczonych – wszyscy oni są dziś uznawani za przedstawicieli „fundamentalizmu muzułmańskiego”. Tymczasem zjawisko to jest bardzo złożone, a błędy w stosowaniu pojęcia – częste. Warunkiem sine qua non zrozumienia go jest uwzględnienie różnorodności fundamentalizmów muzułmańskich oraz wpisanie ich w odpowiednie konteksty polityczne i geograficzne. Anne-Clémentine Larroque w swej niewielkiej, lecz niezwykle bogatej w treść książce przedstawia struktury tych ruchów, analizuje źródła i podstawy doktryn sunnickich i szyickich, geopolityczne zakorzenienie poszczególnych ruchów oraz ich stosunek do kwestii zdobywania władzy, tworząc tym samym nieodzowną pomoc w rozumieniu współczesnego świata.

Klepsydra i tron jest zbiorem refleksji nad pojmowaniem czynnika czasu przez polityków i dyplomatów. Autor ilustruje je konkretnymi przykładami, także z własnych doświadczeń zawodowych – praktyka dyplomacji. Publikacja nie jest systematycznym wykładem, lecz eseistyczną peregrynacją po rozmaitych aspektach czasu i potęgi.

Dokonująca się obecnie rewolucja technologiczna przyspieszyła czas, spłaszczyła jego wymiar. Globalizacja synchronizuje kulturowe zegary świata, a skala wyzwań globalnych wymusza wydłużenie temporalnych perspektyw w myśleniu politycznym.
Polityka była zawsze naznaczona pokusą do zapanowania nad czasem, dążeniem do jego kontrolowania. Dziś, aby być skuteczna, musi zaakceptować prymat czasu i uznać całkowitą temporalność politycznej rzeczywistości.

Piotr Antoni Świtalski jest zawodowym dyplomatą w randze ambasadora tytularnego. Był m.in. wiceministrem spraw zagranicznych w rządzie Marka Belki. Sprawował funkcje ambasadora – stałego przedstawiciela RP przy Radzie Europy, ambasadora – szefa delegatury Unii Europejskiej w Armenii, dyrektora planowania politycznego w Sekretariacie Rady Europy, szefa departamentu w Sekretariacie OBWE, dyrektora departamentu strategii i planowania MSZ, dyrektora departamentu Azji i Pacyfiku MSZ. Jest doktorem nauk humanistycznych. Poglądy wyrażone w książce mają wyłącznie osobisty charakter.

Między Azją i Europą
wydanie w języku rosyjskim

Środowisko międzynarodowe zostało po zakończeniu zimnej wojny wprawione w ciągły, dynamiczny ruch i coraz trudniej poddaje się opisowi. Jeszcze trudniej przychodzi prognozowanie jego zmian. Niecierpliwość świata jest ujętą w eseistycznej formie próbą spojrzenia na najważniejsze wyzwania dla polityki międzynarodowej w skali globalnej i europejskiej. Zawiera krytyczną analizę teorii i koncepcji nowego porządku światowego. Autor – z pozycji praktyka, dyplomaty - ocenia perspektywy zwiększenia roli Europy w sprawach globalnych i pod tym kątem rozpatruje konieczne zmiany w europejskiej architekturze instytucjonalnej.
Esej kończy syntetyczny przegląd problemów polskiej polityki zagranicznej w procesie jej postępującej europeizacji i globalizacji.

Kulisy nierównej dyplomatycznej gry...

Po wznowieniu oficjalnych stosunków między USA a ZSRR w 1933 roku i w czasie całej prezydentury Franklina D. Roosevelta, wyjątkowo ważną i trudną funkcję pełniło pięciu pierwszych ambasadorów Stanów Zjednoczonych w Związku Radzieckim. William Bullitt, Joseph Davies, Laurence A. Steinhardt, William H. Standley i William Harriman różnie wywiązywali się z tej trudnej dyplomatycznej misji. Sytuacja skomplikowała się w momencie wybuchu II wojny światowej, a zwłaszcza po 22 czerwca 1941, kiedy to Niemcy zaatakowały ZSRR, a kilka miesięcy później Józef Stalin stał się oficjalnym sojusznikiem aliantów w wojnie z hitlerowskimi Niemcami. Jednak wbrew rozsądnym i rzetelnym raportom swoich ambasadorów o prawdziwych intencjach i charakterze władz Kraju Rad, prezydent USA nie przestawał zabiegać o względy Stalina, ignorując przejawy coraz wyraźniejszej ekspansjonistycznej polityki ZSRR w Europie Środkowo-Wschodniej.

Bogdan Grzeloński, wykorzystując mało znane amerykańskie i rosyjskie materiały źródłowe omawia stosunki między USA a ZSRR w latach 1933–1945, na pierwszym planie stawiając działalność ambasadorów amerykańskich w ZSRR. Prezentuje ich relacje z ludźmi radzieckiej władzy, opinie o ZSRR i bieżących wydarzeniach politycznych. Treść wzbogaca ciekawymi angedotami z życia radzieckich i amerykańskich polityków. Z interesującej perspektywy ujawnia kulisy polityki międzynarodowej m.in. – rozmowy o sprawie polskiej, konferencje „wielkiej trójki” w Teheranie i Jałcie oraz realizację pomocy ZSRR w ramach lend-lease act.

Stając się formalnie od grudnia 1941 r. sojusznikiem Stalina, Roosevelt skrupulatnie wypełniał podejmowane wobec niego zobowiązania. Choć nie miał złudzeń co do istoty stalinowskiej dyktatury, nie zmienił zdania, uważając, że jest ona mniej groźna niż hitlerowska, bo nie zakładała podboju świata z użyciem militarnej siły. Roosevelta nie nurtował dylemat, jaką cenę płaci za sojusz z Kremlem.

Roosevelt nie reagował, kiedy Stalin obciążył Niemców zbrodnią katyńską albo dyskredytował polski rząd na emigracji, zrywając z nim stosunki dyplomatyczne i oskarżając o współpracę z faszystami, lub kiedy odmówił Waszyngtonowi wykorzystywania lotnisk na Ukrainie w czasie powstania warszawskiego.