Pozytywiści i inni

Prezentowany tom zawiera łacińską edycję dramatu „Castus Ioseph” Szymona Szymonowica, (kolejną po niemal dwustu pięć­dziesięciu latach od wydania dzieł wszystkich Szymonowica, jakie sporządził Angelo Maria Durini), przekład na język polski (pierwszy od tłumaczenia Stanisława Gosławskiego z 1597 roku) oraz komentarz historyczno-literacki wraz z objaśnieniami dotyczącymi stylu i języka. W dramacie "Castus Ioseph/Niewinny Józef" wydanym w 1587 roku, Szymon Szymonowic podejmuje popularny w XVI wieku temat starotestamentowego Józefa, syna Jakuba, który sprzedany przez braci do Egiptu i fałszywie oskarżony przez żonę Putyfara o próbę gwałtu, zostaje wtrącony do więzienia, by potem podźwignąć się z nieszczęść. Polski poeta wybiera tylko jeden epizod z tej historii – kuszenie młodzieńca przez piękną Egipcjankę i jego niesprawiedliwe uwięzienie. Ten wąski zakres biblijnej materii ujmuje Szymonowic w ramy antycznego dramatu z bohaterem niemal świętym i chórem panien egipskich, które patrząc na krzywdę młodzieńca, mają wyrzuty sumienia, że nie przyszły mu z pomocą.

„Ciała Sienkiewicza” to książka napisana z zachwytu i ze złości na Sienkiewicza. Zachwyt budziła i budzi Sienkiewiczowska sztuka opowiadania, swoisty popęd narracyjny, który nadaje tej prozie wspaniałe tempo i zniewalający styl. Jego czytelnicy rekrutowali się ze wszystkich grup i klas społecznych, a popularność, jaką osiągnął w Polsce i w świecie, pozostaje nieosiągalna dla polskich pisarzy. Wiedział doskonale, że przeszłość musi odzyskać ciało, by budzić zainteresowanie. Dzięki iluzji, którą stwarza literatura, historia ma u Sienkiewicza zmysłową atrakcyjność, materialną konkretność, erotyczną aurę. Złość powstaje, kiedy trzeba stać się krytykiem własnego zachwytu. Wówczas objawia nam się cena, jaką wiedza i talent pisarza muszą zapłacić za ów efekt „łatwej urody”. Jest Sienkiewicz pisarzem, który więcej wie, niż mówi; tłumi się, samoogranicza i cenzuruje, powstrzymując energię swojego pisarstwa, aby nie zniszczyła estetycznego i moralnego ładu, do którego tęskni jego twórczość.


„Dzięki tej książce zaczyna świtać nadzieja na zupełnie nową lekturę polskich klasyków: świeżą, erudycyjną, uwolnioną od licealnych schematów, które od lat „upupiają” najlepszych polskich pisarzy. Pojawia się szansa na nowy model interpretacyjny, który wyrwie polską literaturę z lokalnego zaścianka i odtworzy dialog z myślą europejskiej nowoczesności. Ryszardowi Koziołkowi udało się ożywić i na nowo stworzyć Sienkiewicza, postawić autora, który – wydawałoby się – pisał głównie „ku pokrzepieniu serc”, w jednym rzędzie z największymi swej epoki, Conradem i Faulknerem; pokazać, że także i on jest autorem obdarzonym subtelnym nowoczesnym węchem, szczególnie czułym na kwestię cielesności, jaką odkryła ta zafascynowana Darwinem epoka.” Agata Bielik-Robson

Prawdopodobnie owo "dochodzenie do głosu" służyło jednemu: dojściu do prawdy, która jest tą największą intymnością, na jaką możemy sobie pozwolić.
Prawdą pełnego wysłowienia. W słowach, przeciwko słowom, naprzeciw nim i pomimo nich. Tę jednię walki i uspokojenia osiągnął Jerzy Suchanek w tomiku Ku.
Podejmując ryzyko interpretacji wierszy z tego zbioru autorzy (krytycy, badacze, poeci) musieli zmierzyć się z niepokojącą poezją, o której można powiedzieć tyle, że jednocześnie stwarza świat w języku i chce ten świat językiem zburzyć.
Ze wstępu Mariana Kisiela: Poezja bez granic.

Wydanie z opracowaniem.

Zbiór zawiera fraszki, pieśni, oraz cykl Trenów. Wyłania się z nich sylwetka największego poety polskiego renesansu: dworzanina, filozofa, artysty, mężczyzny, cierpiącego po stracie dziecka ojca, wątpiącego w sens życia chrześcijanina, zatroskanego o dobro Rzeczypospolitej patrioty. Bogactwo uczuć, różnorodność refleksji i ich zadziwiająca aktualność poruszają do dziś wielbicieli kunsztu tego, który już przed czterema wiekami przewidywał trafnie: „Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony (...) nie umrę”.

Drugi tom bibliografii Gdańsk w literaturze obejmuje siedemnastowieczne dzieła, w których został utrwalony obraz miasta budzącego podziw wspaniałością i urodą, ale także zazdrość swoim bogactwem. Przekazują one wyidealizowany obraz Gdańska, ale również rzetelnie opisują miasto i jego mieszkańców; nie brak tez utworów o wysoce krytycznym charakterze. Literatura piękna dokumentuje wydarzenia historyczne i społeczne dziejące się w mieście oraz próby wyjaśnienia etymologii jego nazwy czy eksplikacji herbu. Najliczniej uwzględniona została gdańska poezja okolicznościowa, odnotowująca w panegirycznej formie koleje życia i kariery gdańszczan (burmistrzów, rajców, profesorów Gimnazjum Akademickiego, zasłużonych mieszczan i urzędników).

Książka jest zbiorem artykułów publikowanych w ciągu kilkunastu lat. Trafiły do niej zarówno ujęcia problemowe, jak i komentarze do wypowiedzi poetyckich Biernata z Lublina, Jana Kochanowskiego czy Wacława Potockiego. Jak się okazuje, tematyka większości z tych szkiców ciąży ku materialności i sprawom ciała. Mowa tu o antropologicznych parametrach człowieczeństwa, determinantach wynikających z temperamentu, płci, wieku, stanu i rasy, a także o staropolskich praktykach komunikowania. Kompleksja zatem (żeby rozjaśnić nieco tytułową metaforę) to nie tylko domena świata przedstawionego: ciał chłopskich, żydowskich, szlacheckich, zwierzęcych, melancholii czy kanibalizmu, lecz także pozostałych elementów układu komunikacyjnego: ciała mówiącego, czytającego, piszącego – oraz technologii rozpowszechniania przekazu. A ponadto może to być wymiar również dzisiejszych odniesień lekturowych do dziedzictwa epok minionych: w czytelniczych reakcjach afektywnych, w kontakcie z książką – rzeczą, która zachowała ślady własnej historyczności. Historyczność ta odsyła do czasów nie tak znów dawnych, ale oddzielonych od nas zasadniczą przebudową wiedzy o świecie.

Dariusz Śnieżko (dr hab.) jest profesorem w Instytucie Literatury i Nowych Mediów Uniwersytetu Szczecińskiego. Opublikował m.in. książki Mit wieku złotego w literaturze polskiego renesansu. Wzory – warianty – zastosowania (Warszawa 1996), Mikołaj Sęp Szarzyński (Poznań 1996), „Kronika wszytkiego świata” Marcina Bielskiego. Pogranicze dyskursów (Szczecin 2004). Laureat nagrody PAN im. A. Brücknera (2005). Zajmuje się przede wszystkim badaniami kulturowymi nad literaturą dawną i poetyką historyczną.