Prawa człowieka Zarys wykładu

Stoimy w obliczu punktu zwrotnego i musimy zadać sobie pytanie, w jakim społeczeństwie chcemy żyć. Jak powrócić do demokracji, praw człowieka i praworządności. Ta książka nie uratuje planety, ale być może zrobią to ludzie, którzy ją przeczytają. Każdy Człowiek porusza wielkie problemy naszych czasów – dla przyszłości Europy, w której warto żyć. Manfred Novak Ekspert ds. praw człowieka, Wiedeńskie Forum na rzecz Demokracji i Praw Człowieka Agresja rosyjska i zaatakowanie Ukrainy prowadzą do refleksji jak urządzić na nowo międzynarodowy porządek przestrzegania praw człowieka, a rosyjskich zbrodniarzy wojennych pociągnąć do odpowiedzialności. Jednak te aktualne wyzwania nie powinny przesłaniać dyskusji o przyszłości praw człowieka w kontekście procesów społecznych i technologicznych, które obserwujemy już od lat. Adam Bodnar Dr hab., prof. Uniwersytetu SWPS 4 lipca 1776 roku trzynaście brytyjskich kolonii założonych w Ameryce Północnej ogłosiło swoją niepodległość od Anglii. Tekst Deklaracji Niepodległości został spisany na jednej stronie. Po krótkim wstępie można przeczytać w nim następujące słowa: „Uważamy za oczywiste te oto prawdy, że wszyscy ludzie są stworzeni równymi, że Stwórca obdarzył ich pewnymi nienaruszalnymi Prawami, oraz że do praw tych należą: Życie, Wolność i dążenie do Szczęścia”. Główny autor Deklaracji — Thomas Jefferson — początkowo użył w odniesieniu do wymienionych „prawd” określeń „święte i niezaprzeczalne” (sacred & undeniable), lecz Benjamin Franklin przekreślił je czarnym atramentem i zastąpił wpisanym tuż powyżej przymiotnikiem „oczywiste” (self-evident). Trafniej nie dałoby się chyba tego ująć. [fragment]

Spis treści Wstęp D. Bieńkowska, R. Kozłowski: Prawa człowieka wobec godności ludzkiej D. Bieńkowska: Poszanowanie praw kobiet a prawa człowieka D. Bieńkowska: Aksjologiczne fundamenty prawa D. Bieńkowska: Godność jako wspólny fundament hard law i soft law D. Bieńkowska: (Nie)godność śmierci. Uwagi prawno-etyczne w pryzmacie belgijskiej ustawy eutanatycznej R. Kozłowski: Nienaruszalność i poszanowanie ludzkiego życia D. Bieńkowska, R. Kozłowski: Godność a wolność sumienia R. Kozłowski: Sprzeciw wobec redukcjonistycznej antropologii R. Kozłowski: Godność jako problem filozoficzny Zakończenie Bibliografia Nota bibliograficzna

Za jedno z największych osiągnięć społecznych drugiej połowy XX wieku uznać można instytucjonalizację systemu ochrony praw człowieka i nadanie im wyróżnionej roli w stosunkach międzynarodowych.
W Polsce stan badań nad prawami człowieka w krajach pozaeuropejskich prezentuje się dość skromnie ze względu na kłopoty z dostępem do materiałów źródłowych, egzotykę niektórych zjawisk i związane z nią ryzyko niewłaściwego rozpoznania istoty problemów.
Książka ta jest unikatową, pionierską pracą w tej dziedzinie. Omówiono w niej całościowo funkcjonowanie praw człowieka w Afryce, odnosząc się do najważniejszych ich aspektów: od standardów wypracowanych w ramach ONZ i Unii Afrykańskiej, do dyskusji oryginalnych rozwiązań sądownictwa afrykańskiego. Sporo uwagi poświęca Autorka sytuacji kobiet na kontynencie.
Grażyna Michałowska przedstawia w klarowny i uporządkowany sposób poszczególne zagadnienia w układzie problemowym, ujmując kontynent całościowo, ale nie ignorując jego wewnętrznego zróżnicowania. Analiza stanu przestrzegania praw człowieka w Afryce uwzględnia specyficzną perspektywę kulturową, bez której nie sposób pojąć procesów zachodzących w tej dziedzinie. Dzięki rozważaniom zawartym w tej książce łatwiej zrozumieć trudne i budzące protest obrońców praw człowieka afrykańskie praktyki dotyczące kary śmierci, stosowania kar cielesnych czy stosunku do kobiet. Wielkim jej atutem są bogate i aktualne materiały źródłowe.

Prawa człowieka to podstawowe normy przysługujące każdemu z nas, wynikające z samego faktu bycia człowiekiem, np. prawo do życia, wolność słowa, zrzeszania się czy prawo do edukacji. Źródłem wszystkich praw i wolności jest godność każdego człowieka. Prawa człowieka mają charakter powszechny i przyrodzony, a także niezbywalny, nienaruszalny oraz naturalny. Ochrona praw człowieka stanowi podstawowe zadanie organów administracji publicznej i efektywność działań w tym zakresie jest wyrazem prawidłowego funkcjonowania państwa. Głównie obowiązki te kojarzone są z organami szczebla centralnego. Nie można jednak zapominać, że wiele z nich spoczywa również na jednostkach samorządu terytorialnego. Niniejsza książka przedstawia zagadnienie ochrony praw człowieka w kontekście roli, jaką pełni samorząd gminny. Jej celem jest próba wskazania genezy, wytycznych oraz założeń leżących u podstaw istoty samorządu terytorialnego oraz przede wszystkim gminy. W szczególności odnosi się do wskazania głównych dóbr należnych człowiekowi oraz rozwoju prawa międzynarodowego praw człowieka, które mają niewątpliwie do dziś bardzo duże przełożenie na rozumienie praw człowieka i ich ochrony w gminie. Ponadto autor dokonuje próby klasyfikacji praw i wolności, które mają szczególne znaczenie na szczeblu komunalnym.
W dalszej kolejności omawia pozycję ustrojową gminy w Rzeczypospolitej Polskiej, tak aby w końcu przedstawić szczegółową charakterystykę obowiązków gminy natury pozytywnej i negatywnej w obszarze ochrony praw człowieka.

W prezentowanym tomie szczególną uwagę zwrócono na prawo do pokoju i na nowe wyzwania dla bezpieczeństwa. Wskazano na militaryzm i zmarginalizowanie ruchów pacyfistycznych jako istotne zagrożenie dla ochrony praw człowieka. Podjęto analizę konsekwencji napaści Rosji na Ukrainę. Przedmiotem badań stało się bezpieczeństwo społeczne w perspektywie krytycznej. Część opracowań dotyczy zagrożeń wynikających z cyberprzestępczości, m.in. oszustw w handlu internetowym. W polu zainteresowania autorów znalazło się także prawo do demokracji, a zwłaszcza różne aspekty działalności samorządu terytorialnego. Podjęto również problem prawa do zdrowego środowiska w kontekście Europejskiego Zielonego Ładu, a także prawa do korzystania ze wspólnego dziedzictwa ludzkości. Istotne miejsce zajmują prace dotyczące prawa do pomocy humanitarnej, a zwłaszcza praw uchodźców, uwzględniające najnowsze analizy sytuacji na granicy polsko-białoruskiej, a także wyzwań powstałych podczas wojny w Ukrainie. Przedstawiono też analizę zjawiska bezpaństwowości w kontekście międzynarodowych uregulowań prawnych. prof. dr hab. Jerzy Jaskiernia dr hab. Kamil Spryszak, prof. UJK redaktorzy naukowi

W latach dziewięćdziesiątych XX wieku świat nie radził sobie z reagowaniem na masowe naruszenia praw człowieka. Bierna lub nieudolna postawa państw i instytucji międzynarodowych wobec zbrodni w b. Jugosławii, Rwandzie czy Somalii stanowiły motywację do zmiany myślenia o istocie ochrony praw człowieka. Wyraził to wprost sekretarz generalny ONZ Kofi Annan na forum Komisji Praw Człowieka ONZ w 1998 r., mówiąc, że XXI wiek musi być wiekiem prewencji.
Książka stanowi analizę kompetencji, zdolności i zaangażowania państw i instytucji międzynarodowych na rzecz zapobiegania masowym naruszeniom praw człowieka. Przedstawia dostępne instrumenty: wczesne ostrzeganie i dyplomację prewencyjną oraz środki prawne, gospodarcze i wojskowe, wykorzystywane przez Organizację Narodów Zjednoczonych, organizacje regionalne, państwa i instytucje pozarządowe. Przykłady Czeczenii, Rwandy, Wybrzeża Kości Słoniowej i Libii pozwoliły na analizę wysiłków wspólnoty międzynarodowej w typowych sytuacjach, w których dochodzi do masowych naruszeń praw człowieka, związanych z dążeniami do samostanowienia, podziałami etnicznymi, walką o władzę i próbami obalenia dyktatury. Dowiodły one, że choć wspólnota międzynarodowa istotnie zwiększyła swoje zdolności w zakresie zapobiegania masowym naruszeniom praw człowieka, to jednak nie stworzyła spójnego i skutecznego systemu prewencji.

Praca podejmuje niezwykle ważne zagadnienia związane z zapobieganiem masowym naruszeniom praw człowieka, w tym najcięższym, takim jak ludobójstwo. Jest nie tylko kompetentnym przedstawieniem systemu zapobiegania masowym naruszeniom praw człowieka, ale również krytyczną oceną skuteczności zaangażowania państw i organizacji międzynarodowych. Autorka pokazuje jak często prawa człowieka składane są na ołtarzu Realpolitik. Do silnych stron należy przedstawienie czynników sprzyjających skuteczności organizacji międzynarodowych i państw w badanym obszarze. Książka zainteresować może nie tylko specjalistów, lecz także studentów.
z recenzji dr. hab. Lecha M. Nijakowskiego

Książka jest w wielu aspektach nowatorska i podejmuje problemy, wcześniej niebudzące zainteresowania badaczy. Autorka konsekwentnie buduje narrację podporządkowaną własnej koncepcji prezentacji tematu. Stawia bardzo istotne pytania. Na niektóre z nich znajduje odpowiedzi, na inne nie. Praca jest świetnie udokumentowana, świadcząca o znajomości najnowszych dokumentów i literatury przedmiotu.
z recenzji prof. dr hab. Grażyny Michałowskiej

Agnieszka Bieńczyk-Missala – doktor nauk humanistycznych w zakresie nauki o polityce, adiunkt w Instytucie Stosunków Międzynarodowych Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, wicedyrektor ds. badań naukowych i współpracy z zagranicą (2008–2012), analityk w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych (2006–2008). Autorka publikacji z zakresu ochrony praw człowieka, międzynarodowego prawa humanitarnego i polityki zagranicznej RP, wieloletnia współautorka Rocznika Strategicznego.