Prawo Rodzinne

Prezentowany tom zawiera komentarz do art. 218 Konstytucji RP, zgodnie z którym ustawa określa organizację Skarbu Państwa oraz sposób zarządzania jego majątkiem. Określenie „Skarb Państwa” występuje ponadto w czterech innych przepisach ustawy zasadniczej (w kontekście majątkowym w art. 61 ust. 1, art. 107 ust. 1 i art. 216 ust. 1 w art. 146 ust. 4 pkt 4, wymieniającym wśród zadań Rady Ministrów ochronę interesów Skarbu Państwa). Pozwala to na twierdzenie o konstytucjonalizacji Skarbu Państwa, aczkolwiek Skarb Państwa już wcześniej wystąpił w niektórych konstytucjach. Ustrojodawca nie jest konsekwentny co do rozumienia Skarbu Państwa i rozumienia jego majątku. Ramowy przepis art. 218 ustawy zasadniczej jest refleksem podejmowanych od 1989 r. prób ustawowego unormowania problematyki gospodarczego mienia Skarbu Państwa w jednej ustawie o Skarbie Państwa. Jeżeli art. 218 Konstytucji RP, który powstał na gruncie ówczesnego poszukiwania treści takiej ustawy, będzie odczytywany literalnie, wypełnienie jego dyspozycji poprzez wydanie ustawy o organizacji Skarbu Państwa oraz o sposobie zarządzania jego majątkiem okaże się praktycznie niemożliwe dowodzą tego próby wypracowania takiej ustawy, podjęte w Sejmie RP III kadencji.

Publikacja omawia role, jakie pełnią kryteria pozaprawne, związane głównie z wartościami oraz normami moralnymi, politycznymi i ekonomicznymi, w procesie sądowej wykładni prawa w ramach polskiego porządku prawnego. Zaprezentowane wnioski są wynikiem wieloletnich badań orzecznictwa sądów polskich – działających zarówno w warunkach systemu autokratycznego, jak i demokratyczno-rynkowego – oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

„Książka to oryginalne podejście oparte na gruntownej analizie orzecznictwa sądowego oraz osobistych doświadczeń Autora jako sędziego. Trudno przecenić takie opisowe, empiryczne podejście do tak ważnej problematyki. Z pewnością dla wielu czytelników lektura książki będzie odkrywaniem nieznanych dotąd obszarów dyskursu interpretacyjnego”.
Z recenzji prof. dr. hab. Z. Tobora

Po pierwsze z dużym prawdopodobieństwem praktyka wykorzystywania nietekstualiów w uzasadnieniach sądowych będzie się stawać w przyszłości coraz powszechniejsza. Niewykluczone, że przyczyni się do tego publikacja niniejszej monografii – wydaje się bowiem, że tym, co powstrzymuje sędziów przed korzystaniem z nietekstualiów, jest w dużej mierze brak świadomości, że „tak w ogóle można”. Po drugie rozważania nad elementami nietekstualnymi są dobrym punktem wyjścia do tego, by raz jeszcze zastanowić się, czemu służy uzasadnienie sądowe jako takie. Zauważyła to zresztą Autorka, porządkując swoje rozważania nad nietekstualiami właśnie wokół funkcji uzasadnienia sądowego. Elementy nietekstualne są w stanie pozytywnie wpłynąć na stopień spełniania tych funkcji, choć jednocześnie z ich wykorzystywaniem wiążą się szczególne zagrożenia, trafnie zidentyfikowane w książce. W dzisiejszych czasach toczących się dyskusji nad rolą władzy sądowniczej w ustroju demokratycznym to właśnie instytucja uzasadnienia sądowego nabiera szczególnej wagi zarówno teoretycznej, jak i praktycznej. Z tych powodów uważam, że choć rozważania Autorki dotyczą w pierwszej kolejności bardzo detalicznego problemu, to jednak są istotne, mają potencjał do wywołania dyskusji w nauce i wnoszą ważny wkład do rozwoju teorii i filozofii prawa. Z recenzji dr hab. Agnieszki Bielskiej-Brodziak, prof. UŚ Uzasadnianie przez władzę swoich działań stanowi jedno z założeń demokratycznego ustroju. Narzędziem, za pomocą którego władza sądownicza realizuje ten postulat, jest uzasadnienie sądowe. Jego treść jest tradycyjnie przekazywana za pomocą tekstu. Jednak czy jest to jedyna możliwość? Zachodzące wraz z rozwojem technologicznym przemiany w zakresie komunikacji społecznej można zaobserwować w dziedzinie prawa. Dotyczą one również metod formułowania uzasadnień sądowych. Rozpowszechnianie się cyfrowego przekazywania informacji wpłynęło nie tylko na sposób tworzenia tekstu tych dokumentów czy na łatwość upubliczniania orzecznictwa. W rzeczywistości prawnej, w której uzasadnienia sądowe opierają się na tekście, zdarza się, że sędziowie decydują się na korzystanie także z innych, dostępnych obecnie, narzędzi komunikacyjnych – nietekstualnych elementów. W związku z tym pojawia się pytanie, co to oznacza dla funkcji uzasadniania decyzji sądowych, dla procesu stosowania prawa, a także dla szerszej wizji prawa w danym porządku prawnym. Podstawą udzielenia przeze mnie odpowiedzi na to pytanie są zarówno rozważania teoretyczne, jak i badania empiryczne. Dlatego też moja prezentacja praktyki wykorzystywania nietekstualnych elementów w uzasadnieniach sądowych będzie obejmować refleksje na temat uzasadniania decyzji sądowych, analizę orzecznictwa, a także będzie zawierać odniesienia do wypowiedzi sędziów na temat nietekstualnych elementów. Ze Wstępu

Komentarz szczegółowo omawia rozwiązania prawne zawarte w ustawie z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, uwzględniając szeroką praktykę orzeczniczą sądów polskich i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, a także wypowiedzi doktryny. Wiele miejsca poświęcono m.in.: ochronie osób chorych i ich praw, zasadzie przymusowego leczenia, przyjęciu do szpitala psychiatrycznego lub do domu pomocy społecznej, postępowaniu przed sądem opiekuńczym i tajemnicy informacji o stanie zdrowia pacjenta oraz o postępowaniu leczniczym.

Autorzy odpowiadają również na pytania wpływające od Policji i lekarzy do prawników izb lekarskich w sprawie stosowania środków przymusu. Książka przeznaczona jest dla przedstawicieli zawodów prawniczych: sędziów i prokuratorów oraz adwokatów i radców prawnych biorących udział w postępowaniach z udziałem osób z zaburzeniami psychicznymi lub ich dotyczących, a także pracowników naukowych zajmujących się komentowaną materią. Zainteresuje również lekarzy, w szczególności psychiatrów, psychologów klinicznych, seksuologów, oraz kierowników podmiotów leczniczych z zakresu psychiatrii.

Instytut Nauk Prawnych PAN istnieje już 50 lat. Tom, który oddajemy dzisiaj do rąk Czytelników, ma dla Instytutu i jego pracowników znaczenie szczególne. Na zaproszenie Komitetu Redakcyjnego grono znakomitych autorów w kraju i za granicą zgodziło się napisać teksty zawierające ich przemyślenia o roli systemów prawa wewnętrznego, europejskiego i międzynarodowego w erze globalizacji. Są to dwie grupy osób: pracownicy Instytutu oraz osoby w jakiś sposób związane z Polską Akademią Nauk, współpracujące z Instytutem przede wszystkim w ostatnich latach. Znajdujemy wśród nich sędziów najwyższych sądów i trybunałów krajowych i międzynarodowych profesorów wyższych uczelni oraz wybitnych praktyków. Zaproponowany temat miał na celu przedstawienie współczesnych problemów systemu prawnego w jego międzynarodowych uwarunkowaniach – związanych przede wszystkim z członkostwem Polski w Unii Europejskiej oraz funkcjonowaniem naszego kraju w międzynarodowych stosunkach gospodarczych.

Monografia podejmuje problem znaczenia i roli refleksyjności w obszarze nauk prawnych na poziomie zarówno dogmatyk prawniczych, jak i krytycznej refleksji nad prawem, prowadzonej tak z wewnętrznej (teoria i filozofia prawa), jak i z zewnętrznej perspektywy za pomocą instrumentów wypracowanych na gruncie filozofii oraz nauk społecznych (socjologii, antropologii czy pedagogiki).

* * *

Przygotowany tom stanowi oryginalny i cenny wkład do polskiej teorii i filozofii prawa. [...?] Struktura korpusu monografii została uporządkowana w czterech tematycznych częściach, biorąc pod uwagę najpierw różne perspektywy teoretyczne 1) filozofia, 2) nauki społeczne, 3) nauki prawne), zaś część czwarta ma charakter praktyczny - 4) tworzenie i stosowanie prawa. [...?] Należy podkreślić, że monografię otwiera obszerne wprowadzenie K. J. Kalety i P. Skuczyńskiego ?Nowoczesność jako refleksyjność?, w którym Redaktorzy wskazują na aktualność badań nad refleksyjnością w szerszym kontekście nauk społecznych i filozoficznych. A zatem, nie jest to tylko ?chwilowy? ciekawy pomysł prawników, ale problematyka osadzona we współczesnych badaniach naukowych.
z recenzji dr. hab. Tomasza Barankiewicza