Przegląd Europejski 4/2021

Bardzo nas cieszy, że przypadł Wam do gustu poprzedni numer i z ogromną przyjemnością oddajemy w Wasze ręce kolejny. Rozpoczyna on dwa nowe cykle artykułów: o Babie Jędzy spod pióra Adriana Rokosza i japońskiej religii shinto autorstwa Pauliny Wiśniewskiej. W dziale dla dzieci są teraz dwie bajki, oraz nowe kolorowanki. Wróciła również nieobecna od czterech numerów poezja rodzimowiercza. Planowo ten numer miał być krótszy od poprzedniego... ale jednak nie jest! Zapraszamy do czytania, - Redakcja

Kryzys kultury europejskiej, z jakim mamy do czynienia (mowa o pierwszej dekadzie XX stulecia), jest kryzysem samego rozumu pojętego jako Verstand, a więc bardziej jako pragmatyczny rozsądek niż jako Logos, którego rzekomo bronią okcydentaliści. Logos pojmowany jako Słowo to Rozum pojednany z naturą i Bogiem. Stanowi on rzeczywiste przezwyciężenie niszczącego w skutkach rozdwojenia na podmiot i przedmiot poznania, charakterystycznego dla epistemologii Kanta. O powrót do tak określonego Rozumu, strzegącego wartości Osoby, warto się strzelać, powiada Ern. Nie stanowienie podmiotowej autonomii moralnej, tylko zestrojenie ludzkiej duszy z duszą wszechświata może przynieść człowiekowi wolność, której on nie odrzuci ani też nie zechce poprawiać w imię wolności innej, prawdziwszej. W ocenie Erna kantowska etyka obowiązku to sposób na zdyscyplinowanie oddziałów wojskowych, nie zaś afirmacja wolności człowieka, być może dobra dla Prusaków, lecz śmiertelnie niebezpieczna dla Rosjan.

Kim jest bohater historyczny? I czy ta postać (a właściwie te różne postacie) są w ogóle tematem filozofii? Czy filozofia ma w kwestii bohatera historycznego coś do powiedzenia? Filozof powinien zacząć od problemu metody. Decyzją filozoficzną jest rozstrzygnięcie, czy bohatera historycznego należy traktować w porządku subiektywnym, czy obiektywnym. W pierwszej chwili widzimy w nim pewne indywiduum psychiczne. Bohater, uważamy, jest jednostką, której życie wewnętrzne wyraża się w zewnętrznych działaniach. Ta jednostka jest następnie w trybie psychologicznym uznawana za bohatera przez inne indywidua. Bohaterstwo byłoby więc czymś subiektywnym. Rzeczą uznania. Kwestią opinii. Chwiejnych, jak chwiejna - niestała i zmienna - jest sfera naszych mniemań i wyobrażeń. Taki pogląd łatwo obalić. Nie mamy bezpośredniego dostępu do życia wewnętrznego postaci historycznych. Są nam dane jedynie - w porządku całkowicie obiektywnym, który bada obiektywna nauka historii - fakty i dokumenty świadczące (już pośrednio) o intencjach i poglądach tych postaci. Także uznanie kogoś za bohatera nie jest kwestią naszej dobrej woli lub swobodnej opinii.

REWOLUCJA I REALIZM  „Kronos” od samego początku był pismem radykalnego historyzmu. Bez względu na różnice, jakie nas dzielą, wszyscy – choć każdy na własną rękę – szukaliśmy formuł dla ujęcia własnego losu i konstrukcji tożsamości historycznej. Historyzm został świadomie wpisany w układ każdego tomu, który rozpoczyna zawsze dział Prezentacje, poświęcony (takie było zamierzenie) myślom nowym i aktualnym, zamyka zaś Archiwum Filozofii Polskiej – przywracające naszej teraźniejszości zapomniane języki przeszłości. Warunkiem tożsamości historycznej jest równoczesna obecność tych dwóch porządków czasu: przeszłości i przyszłości. Ich rozczłonkowanie i rozpad to znak postkolonialnej niemocy. Historyzm tłumaczy także nasze zamiłowanie do Literatury, wielokrotnie na tych łamach demonstrowane. Literatura – w przeciwieństwie do Polityki i Religii – jest rzeczywistością radykalnie historyczną. Kto stawia słowa, musi wziąć pod uwagę, co przed nim zrobiono w języku. Używa form, które wynaleźli inni. I zarazem – pisząc – poszukuje swojego czytelnika w przyszłości, wykraczając poza ciasne perspektywy dnia dzisiejszego. Tematem piętnastego tomu naszego kwartalnika są naprzód komunizm i jego masa upadłościowa, a następnie, zgodnie z wyłożoną wyżej metodą, sztuka i różne postacie jej realizmu. Patronką tego tomu jest wiewiórka z Nie trzeba głośno mówić Józefa Mackiewicza; symbol prawdziwego realizmu historycznego, prawdy uniwersalnie partykularnej.