Przepraszam, ma pan może długopis? Prośba we współczesnej polszczyźnie. Cz. 2 Jak proszą osoby star(sz)e i młod(sz)e

„Logopedia Silesiana” włącza się w obszar periodyków podejmujących problematykę związaną z praktycznymi i teoretycznymi aspektami postępowania logopedycznego z osobami z zaburzeniami mowy i zaburzeniami języka. W swoich założeniach ma być naukowym forum, które będzie sprzyjało zarówno rozwijaniu logopedycznej nauki, jak i upowszechnianiu logopedycznej kultury. W tomie prezentowane są dokonania i przemyślenia współczesnych terapeutów mowy i języka z kraju i zagranicy. Autorzy mają nadzieję, że ich rozważania teoretyczno-kazuistyczne przyczynią się do doskonalenia terapeutycznego warsztatu, a nowo powstałe pismo otworzy możliwość prezentacji dokonań i przemyśleń wszystkim osobom zainteresowanym logopedią jako nauką o biologicznych uwarunkowaniach języka i zachowaniach językowych oraz opisem relacji między mową, myśleniem a rzeczywistością wyrażaną językiem. Artykuły ukazują bowiem interdyscyplinarny charakter postępowania logopedycznego i obejmują swym obszarem perspektywę medycznego, lingwistycznego, psychologicznego oraz pedagogicznego opisu mowy w rozwoju i w zaburzeniach.

Tom Aksjologiczne aspekty komunikacji jest poświęcony zagadnieniom współczesnego języka rozpatrywanym w aspekcie szeroko rozumianej aksjolingwistyki, ze szczególnym uwzględnieniem wartości etycznych. Teksty umieszczone w niniejszym zbiorze stanowią pokłosie ogólnopolskiej interdyscyplinarnej konferencji z udziałem gości zagranicznych pn. FORUM ETYKI SŁOWA, która odbyła się w Bydgoszczy 15-16 marca 2018 r. Treść artykułów pokazuje, jak wielkie znaczenie we współczesnej rzeczywistości ma interpretująca moc wartościującego słowa, jakie skutki może pociągać za sobą także w wymiarze etycznym. […] Oddając ten tom do rąk Czytelnika, życzymy inspirującej lektury i mamy nadzieję na włączenie się w dyskusję aksjologiczną, pogłębiającą refleksję nad kondycją i wielowymiarowością współczesnej komunikacji.

(ze wstępu)

Monografia dotyczy polskich relatywizatorów czyli wykładników aspektu tematycznego w strukturze informacyjnej wypowiedzi. Autorka omawia dwa typy wyrażeń pełniących we współczesnej polszczyźnie tego rodzaju funkcje: jednostki leksykalne (np. wyrażenia pod względem, w aspekcie, jako) i operacyjne (przysłówki tematyzujące, narzędnik względu, frazy tworzone z udziałem przyimków, wybrane operacje repetycyjne). Kwestie czysto lingwistyczne, związane z sygnalizowaniem, z jakiego punktu widzenia i pod jakim względem ma być charakteryzowany dany obiekt, wyprowadzają badacza w sferę zasadniczych problemów z jednej strony ontologicznych, z drugiej zaś epistemologicznych.

Wyrażenia będące wykładnikami aspektu, w jakim ujmowane są w mowie poszczególne obiekty, to swoiste remedium języka na ograniczenia poznawcze podmiotów mówiących. Siłami ludzkiego rozumu nie sposób odkryć ogółu prawd, nie tylko absolutnych, skazani więc jesteśmy na gromadzenie wiedzy cząstkowej, dostępnej z pewnych tylko punktów widzenia, z określonych perspektyw. Ponieważ wiedza jednostki, a także ogółu jednostek, jest niekompletna, nie możemy zagwarantować również jej definitywnego usystematyzowania w realizowanych wypowiedziach. Język przychodzi jednak w sukurs, oferując środki, które przeciwdziałają mówieniu o danym przedmiocie tylko części prawdy, w taki sposób, jakby się przekazywało o nim całą wiedzę, i które tym samym zapobiegają nieadekwatności czy wręcz ewidentnym
fałszom. Ujmując rzeczy z różnych punktów widzenia i w różnych aspektach, odkrywamy o nich ciągle nowe prawdy, które pozwalają zbliżać się krok po kroku, na tyle, na ile to możliwe, do względnie całościowej wiedzy na dany temat. Względność zapewnia, paradoksalnie, pożądaną dozę obiektywizmu.

Książka poświęcona jest analizie leksykalnych i zgramatykalizowanych lub gramatykalizujących się relatywizatorów, należących do systemu współczesnej polszczyzny.

******

The Thematic Aspect in the Informational Structure of Utterances. How Knowledge is Made Broader and Integral

The monograph concerns Polish relativizing expressions, i.e. exponents of different aspects of objects that are spoken about. The author discusses two types of expressions which have such functions in contemporary Polish: lexical units (expressions such as pod względem, w aspekcie, jako) and operational (thematic adverbs, relativizing expressions, prepositional phrases and selected repetitive operations). Purely linguistic issues, related to signalling from which point of view and in what respect a given subject is to be characterized, introduce the researcher to the broad area of fundamental ontological and epistemological problems.

Monograficzne ujęcie postawy twórców wobec języka. Jest to monografia literackiej świadomości faktu, że język w pewnych sytuacjach jest po prostu bezradny.

Opowieść o celibacie. O zakonie tłumaczy.

Biserka Rajčić, była przez pięćdziesiąt lat notariuszem polskiej literatury. Adwokatem, gońcem, tłumaczem przysięgłym. Przerywa milczenie, po pięćdziesięciu latach w cieniu autorów, których przekłada i spraw o których pisze. Serbka. Laureatka nagrody „Transatlantyk” dla najlepszego tłumacza literatury polskiej (2009). W dorobku, liczącym przeszło 1500 pozycji bibliograficznych, ma ponad 70 książek z zakresu poezji, prozy, filozofii, teorii literatury, eseju i reportażu.

"Nawiązuję kontakt z autorem do końca życia. Te przyjaźnie są specyficzne, bo rzadko się widzimy, ale często rozumiemy bez słów."
B.R.

Podjęta w monografii problematyka – sprawa działań, ich intencjonalności (i związanej z nią odpowiedzialności), celów i skutków, wreszcie kwestie związane z ich komentowaniem – to od dawna jeden z ważnych tematów rozważań filozoficznych, co można uznać za refleks żywego zainteresowania, jakie przejawiają w tych kwestiach zwykli użytkownicy języka. Jest to również problematyka istotna dla semantyki. W warstwie szczegółowych analiz rozprawa przynosi nienaganną metodologicznie interpretację danych językowych i stanowi przykład wzorcowego zastosowania metod redukcjonistycznej semantyki strukturalnej stosującej naturalny metajęzyk semantyczny. Rozprawa nie tylko daje wgląd w strukturę treści kilkunastu jednostek języka. Ma również walor ogólniejszy. Analizy oparte są na przedstawionej klarownie wizji pola działań, wypracowanej w konfrontacji z pytaniami zasadniczymi o charakterze teoretycznym, przede wszystkim dotyczącymi spraw wiedzy „podmiotów robiących”. (…) Książka jest głosem w dyskusji prowadzonej w filozofii od stuleci, a lingwistyce od dziesięcioleci. Jest w lingwistyce głosem nowym, m.in. dlatego, że obie perspektywy – filozoficzna i lingwistyczna – są traktowane z powagą i uwagą, dzięki czemu lingwistyczny szczegół jest widziany nie tylko jako element spójnej teorii języka, ale został pokazany na tle refleksji uprawianej w filozofii działania i filozofii umysłu.
Fragment recenzji

Praca (…) jest wybitnym dziełem z zakresu współczesnej semantyki językoznawczej. Jest rozprawą teoretyczną i zarazem empiryczną. Świadczy o niezwykłej erudycji autorki. Z jednej strony, prezentuje ogromną literaturę (…) dotyczącą semantyki teoretycznej, filozofii działania, filozofii umysłu, logiki i składni (przede wszystkim języka polskiego), a także poważną dyskusję metodologiczną z poglądami wielu badaczy (w tym uczonych światowego formatu). Z drugiej strony, przedstawia głęboką i wnikliwą analizę składniową, semantyczną i pragmatyczną niemałego zasobu leksykalnego współczesnej polszczyzny.
Fragment recenzji