Przygody z marksizmem

W pędzie ku zniszczeniu świata

Historia przyspiesza, prowadząc nas do ostatecznej katastrofy. Tylko wtedy, gdy to zrozumiemy, możemy spróbować uniknąć całkowitego zniszczenia.

Taką tezę stawia René Girard, wizjoner, jeden z największych europejskich myślicieli, dyskutując z Benoîtem Chantre’em nad niedokończonym dziełem Clausewitza O wojnie. Koniec jest bliski. Dotąd jednak byliśmy ślepi na to, co faktycznie do niego prowadzi.

Głównym tematem książki, jak ujmuje to sam Girard, jest realna możliwość końca Europy, świata Zachodu i świata jako całości. Na przyjęcie tych słów znakomicie przygotowuje szkic o. Jana Andrzeja Kłoczowskiego, pokazujący rewolucyjny charakter myśli francuskiego antropologa oraz inspirujący do dyskusji. Jak pisze autor wstępu: Może jeszcze porozmawiamy, zanim czas się skończy? Na razie warto poczytać.

Po "Koźle ofiarnym" najważniejsza dla mnie książka René Girarda.
Edwin Bendyk

To najbardziej przejmująca, najbardziej bolesna z książek Girarda. Taka, która nie pozostawia żadnych złudzeń co do natury człowieczeństwa i kształtowanego przez nas świata. Świata opartego na naśladowczej przemocy, spętanego przez zło. Słowa Girarda, pochylonego z całą możliwą interpretacyjną – więc moralną – czujnością nad dziełem Clausewitza, są kamienne, są twarde.
prof. Zbigniew Mikołejko

René Girard (1923-2015) – wybitny francuski uczony, antropolog kultury, twórca teorii mimetycznej. Napisał wiele książek, m.in. Sacrum i przemoc, Kozioł ofiarny, Początki kultury.

Czym jest asceza i czy we współczesnym świecie jest jeszcze dla niej miejsce? Czy może mieć ona wymiar filozoficzny oraz etyczny – być asc-etyką? Jaki jest związek ascezy z etyką umiaru? Jakie wartości związane są z ascezą? Książka jest próbą odpowiedzi na te pytanie na podstawie filozoficznych i etycznych analiz, z duża dozą przekonania, że to właśnie filozofia i etyka mogą być dziś siłą dającą ludziom coś dobrego; podejmuje problematykę nadmiaru we współczesnym świecie, a także kryzysu wynikającego z przesytu. Jest w dużej mierze ujęciem aksjologicznym, koncentrującym się na wartościotwórczym wymiarze ascetycznych umiejętności. Asceza jest tu przedstawiona jako sposób życia w odniesieniu do autoedukacji, ekowartości oraz etyki codzienności. Stara się znaleźć punkty oparcia dla poszukiwań osobistej równowagi pomiędzy wystarczalnością a nienasyceniem. Jednak przede wszystkim książka jest zachętą do współmyślenia: do ochłonięcia z przesytu bezrefleksyjności na rzecz namysłu nad znaczeniem naszej etycznej kondycji.

Twórczość Foucaulta wywołuje wciąż ożywione dyskusje nie tylko wśród filozofów, ale i przedstawicieli innych nauk humanistycznych. Stale obecny w tej twórczości wątek wzajemnych relacji wiedzy i władzy, konstytutywny dla kultury i uwikłanych w nią ludzi nieustannie inspiruje badaczy.

Główną oś konstrukcyjną książki Bartłomieja Błesznowskiego stanowią rozważania nad kategorią podmiotu i upodmiotowieniem stanowiącym warunek sprawowania władzy a zarazem oporu wobec zniewolenia. Drugą linią tematyczną jest poszukiwanie nietzcheańskich inspiracji w twórczości Michaela Foucaulta. Trzecią: Foucault i jego kontynuatorzy, poddani krytycznej analizie. Książka pokazuje, jak myśl Foucalta służy rozumieniu zjawisk świata współczesnego i sposobu obecności człowieka w tym świecie.

Aretologia to nauka o cnotach intelektualnych i moralnych. Nam, laikom, cnota czy życie cnotliwe kojarzy się prawie wyłącznie ze sferą seksu. Tymczasem cnotą jest nie tylko wstrzemięźliwość seksualna, ale także np. męstwo, roztropność czy umiarkowanie. A czym jest męstwo lub roztropność w życiu codziennym – o tym właśnie jest ta książka. Pojęcia dzisiaj zupełnie niemodne, zapomniane czy wręcz wyśmiewane w świecie, w którym najważniejszą „wartością” jest dobra zabawa, coś, co jest „very funny” lub „very exciting”. Dzisiaj panuje powszechny indywidualizm, który jest skrajnie różny od chrześcijańskiego personalizmu, choć wydaje się, że pojęcia są zbieżne. To jednak złudzenie. To właśnie dzisiaj, w tzw. postmodernizmie, w którym panuje totalny permisywizm i relatywizm moralny, nastąpił gwałtowny wzrost zachorowań na schizofrenię, chorobę afektywną dwubiegunową, autyzm, anoreksję, bulimię i wiele innych chorób psychicznych. Mnożą się jak króliki salony wróżbiarskie, horoskop w gazecie to norma, wróż czy wróżka w telewizji może nam przepowiedzieć przyszłość ze szklanego ekranu (niektórzy może pamiętają jeszcze słynnego Kaszpirowskiego). A wystarczy powrót do starych, tradycyjnych wartości, do życia w zgodzie z Panem Bogiem i własnym sumieniem. Ale choć to wydaje się takie proste, to dlaczego tego nie robimy?

Drugi tom serii Florilegium.
Praca wiąże się z rzymską filozofią i je reprezentantem Lucjuszem Seneką, czyli Seneką Młodszym.

Czy naukowe i filozoficzne argumenty przeciwko wolnej woli są wystarczające, by porzucić wiarę w jej istnienie? Przeważnie wydaje nam się, że kontrolujemy nasze działania i decyzje. A jednak najnowsze odkrycia naukowe sugerują, że wolna wola to złudzenie i jesteśmy całkowicie zdeterminowani przez zdarzenia z przeszłości. W tej książce Balaguer wciąga czytelnika w intrygujące polemiki z przeciwnikami teorii o wolnej woli, analizuje rozmaite odkrycia naukowe, przypatruje się problemowi z różnych perspektyw: neuronaukowej, filozoficznej, religijnej i psychologicznej.
„W ciągu ostatnich kilku lat wiele osób twierdziło, że nauka pokazała nam, iż istoty ludzkie nie mają wolnej woli. Gdyby to była prawda, nie byłoby to takie wspaniałe. I byłoby również zaskakujące, ponieważ rzeczywiście wydaje się, że mamy wolną wolę. Załóżmy na przykład, że leżę na kanapie, oglądając telewizję, i nagle postanawiam wstać i pójść na spacer. Wydaje się, że powodem, dla którego wstałem i poszedłem na spacer jest to, że podjąłem świadomą decyzję, aby to zrobić. Mogłem dalej oglądać telewizję albo zrobić coś zupełnie innego. Do diabła, mogłem się pomalować na zielono i udawać, że jestem Niewiarygodnym Hulkiem, toczącym walkę na śmierć i życie z grupą litewskich artystów cyrkowych. Ale nie zrobiłem tego; poszedłem na spacer. A kiedy to zrobiłem, skorzystałem z wolnej woli. Albo tak nam się wydaje”.
Fragment książki Czy mamy wolną wolę?
Serię zapoczątkowało wydanie książki Kim jest człowiek? Abrahama J. Heschela (2014) w tłumaczeniu Katarzyny Wojtkowskiej, inicjatorki serii.
Od 2017 roku ukazały się m.in.: Moje poszukiwania absolutów Paula Tillicha, Dlaczego kochamy? Harry’ego Frankfurta, Sens życia i jego znaczenie Susan Wolf, Lustereczko, powiedz przecie… Simona Blackburna, Status moralny. Obowiązki wobec osób i innych istot żywych Mary Anne Warren, Śmierć i życie po śmierci. Kiedy umrę, ludzkość będzie trwać Samuela Schefflera, Prawda i życie. Dlaczego prawda jest ważna Michaela Patricka Lyncha, Godny pożądania stan świadomości. O przyjemności jako wartości ostatecznej Katarzyny de Lazari-Radek, Zależne zwierzęta rozumne. Dlaczego ludzie potrzebują cnót Alasdaira MacIntyre’a, To, co naturalne Roberta Spaemanna, Nie(do)rzeczy Byung-Chul Hana.”
*
Seria Kim Jest Człowiek? jest płaszczyzną rozmowy, do której zapraszamy uczonych i myślicieli, przedstawicieli różnych środowisk, a także wszystkich, dla których kluczowe jest pytanie o człowieka”.
Katarzyna Wojtkowska