Radziwiłłowie 2

Prezentowany tom „Średniowiecza Polskiego i Powszechnego” tym razem jest pokłosiem międzynarodowej konferencji pt. „Pogranicza Europy Środkowo-Wschodniej - ludzie pogranicza i elity regionalne”. Została ona zorganizowana przez Instytut Historii Uniwersytetu Śląskiego w dniach 7-9 grudnia 2009 roku w Katowicach i Ustroniu. Referaty polskich i ukraińskich badaczy, którzy wystąpili w panelu średniowieczno-nowożytnym na tej konferencji, zostały na potrzeby niniejszego wydawnictwa zmienione, rozbudowane i w tejże postaci opublikowane. Dotyczą one takich kwestii, jak: przemiany kulturowe śląskich elit w XIII wieku pod wpływem recepcji zachodnioeuropejskich wzorców; symbolika wielbłąda w śląskiej heraldyce rycerskiej w XIV wieku; relacje między biskupem kamieńskim Hermanem von Gleichen a książętami pomorskimi i margrabiami brandenburskimi; polityka małżeńska w rodzinach monarszych; postawa elit Prus Królewskich wobec zagrożenia tureckiego w XV wieku; kontakty Giedyminowiczów i Piastów; elita ziemi dobrzyńskiej na przełomie XIV i XV wieku; elity intelektualne; Władysław Opolczyk w ocenie klasyka historiografii ukraińskiej M. Hruszewskiego; kształtowanie się struktur administracyjnych w ziemi lwowskiej do końca XV wieku; późnośredniowieczne i nowożytne elity chłopskie i małomiasteczkowe.

„Średniowiecze Polskie i Powszechne” jest jednym z niewielu w Polsce czasopism prezentujących teksty poświęcone tylko tej epoce, za to w bardzo szerokiej formie, obejmującej zarówno historię średniowieczną Polski, jak i powszechną. Na jego łamach publikują mediewiści z prawie wszystkich ośrodków naukowych w kraju, a także z zagranicy (Czechy, Ukraina, Niemcy), dzięki czemu potencjalny czytelnik ma możliwość zapoznania się z przeglądem badań i różnorodną tematyką, ograniczoną jednak do interesującej go epoki. Ten tom zawiera artykuły autorów z macierzystego ośrodka katowickiego, ale także z Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu Gdańskiego, Uniwersytetu Rzeszowskiego, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, a także teksty autorów z Ukrainy i Islandii. Poruszane w niniejszej publikacji zagadnienia mają rozmaitą tematykę – od sag skandynawskich poczynając, na czasach Kazimierza Jagiellończyka kończąc. Każdy mediewista znajdzie tu zatem coś dla siebie. Warto również nadmienić, że powrócono do działu recenzji, który od teraz planowany jest w każdym tomie.

Wojskowa Izba Lekarska jest samorządem zawodowym – zrzeszającym 4033 lekarzy, w tym 305 lekarzy dentystów i 11 lekarzy z podwójnym prawem wykonywania zawodu lekarza i lekarza dentysty – powołanym na mocy ustawy z 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich. Posiada status odpowiadający izbom okręgowym, wyróżniają ją jednak pewne cechy wyjątkowe. Działa jako jedyna izba okręgowa na terytorium całego kraju. Jej siedzibą jest miasto stołeczne Warszawa.
Wyjątkowość Wojskowej Izby Lekarskiej wynika przede wszystkim z faktu, iż skupia w swoich szeregach lekarzy i lekarzy dentystów wojskowych noszących mundur żołnierza WP i tych, którzy są oficerami, ale już zakończyli służbę czynną, jak również lekarzy i lekarzy dentystów niebędących żołnierzami, którzy na trwałe związali jednak swoją karierę zawodową z podmiotami leczniczymi Ministerstwa Obrony Narodowej. Wojskowa Izba Lekarska jest zatem reprezentantem bardzo szczególnego środowiska lekarzy i lekarzy dentystów, którzy podczas pełnienia służby muszą łączyć cechy dwóch profesji – lekarskiej i żołnierskiej.
Cechy środowiska wojskowo-lekarskiego determinują niewątpliwie aktywność WIL, która nie tylko sprawuje pieczę nad należytym i sumiennym wykonywaniem zawodu lekarza, ale angażuje się też w działania związane z kształceniem i rozwojem zawodowym lekarzy wojskowych oraz funkcjonowaniem Służby Zdrowia WP.

Geopolityka stała się jednym z najgorętszych tematów. Czy świat na krawędzi konfliktu odrobi lekcje z przeszłości? Jak udało zakończyć się zimną wojnę?
Reagan i Gorbaczow należą do jednych z najbardziej intrygujących i najważniejszych postaci dwudziestego wieku. Ich spotkanie w Reykjavíku 11 i 12 października 1986 roku było inne od wszystkiego, co wydarzyło się dotąd. Przez około dziesięć i pół godziny politycy rozmawiali ze sobą bezpośrednio – bez współpracowników, szczegółowych planów negocjacji czy pomocnych notatek. Dzięki odtajnionym amerykańskim i radzieckim dokumentom z tej rozmowy możemy jak przez dziurkę od klucza zajrzeć do małego pokoju, w którym prowadzili rozmowę, zobaczyć ich, usłyszeć wzajemne riposty i zrozumieć, w co wierzyli i jak myśleli.
Spotkanie – zaraz po jego zakończeniu – uznano powszechnie za porażkę, a obaj przywódcy wyjechali rozgniewani na siebie, nie wypracowawszy wspólnego oświadczenia. Mimo wszystko, to właśnie ono stało się krokiem milowym w procesie zakończenia zimnej wojny. Dzień po powrocie Gorbaczow w wystąpieniu telewizyjnym powiedział, że po Reykjavíku „już nic nigdy nie będzie takie samo”.
Autor, bezpośredni świadek wydarzeń, pełniący wtedy funkcję dyrektora Agencji Kontroli Zbrojeń i Rozbrojenia oraz doradcy prezydenta Reagana, z niezwykłą pasją – niemal godzina po godzinie – opisuje te gorące dwa dni, które zdecydowały o historii świata.

„Ta książka jest bardzo ważna w epoce, w której sztuka Reagana dotycząca zasadniczych negocjacji wymaga odrodzenia”.
Walter Isaacson

„Weekendowe spotkanie w Reykjaviku pomiędzy Reaganem i Gorbaczowem w 1986 roku było znaczącym punktem zwrotnym w zimnej wojnie. Adelman, aktywny uczestnik rozmów i utalentowany pisarz, wnikliwie opisał ten epizod”.
Henry A. Kissinger

Pięćdziesiąta rocznica podpisania Układu o podstawach normalizacji wzajemnych stosunków między PRL a RFN (7 grudnia 1970 r.) jest dobrą okazją do przypomnienia kontekstu politycznego, uzgodnionych rozwiązań oraz zróżnicowanych skutków tego przełomowego aktu. Zakończył on uciążliwy okres braku relacji między obu państwami, stworzył warunki do nawiązania między nimi nie tylko stosunków dyplomatycznych, ale również do otwarcia możliwości współpracy w innych dziedzinach. Jego podpisanie poprzedziły miesiące bardzo trudnych negocjacji. Dotyczyły one różnych kluczowych zagadnień, które uprzednio, od ponad dwóch dekad pozostawały nierozstrzygnięte, jak przede wszystkim sprawa uznania przez RFN granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej, wznowienia wyjazdów Niemców zamieszkałych jeszcze w Polsce, czy kwestii odszkodowań dla obywateli polskich poszkodowanych przez III Rzeszę. Podpisanie Układu i pobyt zachodnioniemieckiego kanclerza, Willy’ego Brandta w Warszawie miały jeszcze jeden wymiar. Uklęknięcie przywódcy RFN przed Pomnikiem Bohaterów Getta nadało tym wydarzeniom aspekt symboliczny i moralny.

W niniejszej książce podjęta została próba z perspektywy półwiecza udzielenia odpowiedzi na pytanie o ocenę traktatu i jego rezultatów. Autorami są naukowcy od lat zajmujący się stosunkami polsko-niemieckimi, historią dyplomacji i bezpieczeństwem europejskim, profesorowie Jan Barcz, Adam Daniel Rotfeld, Jerzy Kranz, Witold M. Góralski, Dieter Bingen, Krzysztof Ruchniewicz, Marek Zybura oraz Adam Krzemiński.

Książka to kontynuacja badań podjętych w pracy Pamięć – historia – kultura. Anatomia polityki historycznej, t.1, (red. Beata Morzyńska-Wrzosek, Monika Opioła-Cegiełka, Iwona Benenowska, Bydgoszcz 2019). Stanowi próbę ukazania historyczno-kulturowych uwarunkowań i elementów składowych (anatomia) polityki historycznej. Podczas gdy tom pierwszy koncentrował się na zagadnieniu tożsamości, niniejszy kładzie nacisk na czasem trudno uchwytną relację pamięci i historii. Zaproszenie do rozważań przyjęli naukowcy i praktycy z różnych stron Polski i wnieśli swoimi pracami wiele nowego do problemu polityki historycznej.