(Re)interpretacje. Między praktyką twórczą a dyskursem

Publikacja jest efektem projektu realizowanego w Muzeum Sztuki w Łodzi w kooperacji z Zakładem Literatury XX iXXI wieku UŁ. Badania, prowadzone w duchu case studies, koncentrowały się na zjawiskach świadczących o przywiązaniu artystów do rozmaitych wariantów awangardowo pojętej zasady integracji sztuk. Akcentowały one także zbieżność dążeń twórców w Polsce po 1945 roku w różnych kontekstach społeczno-politycznych, instytucjonalnych czy nawet towarzyskich.
Książka dotyczy sojuszy i analogii w obrębie sztuk wizualnych i literatury – zarówno ponad ich zwyczajowo respektowanymi formułami, jak i w umownie przestrzeganych i honorowanych granicach. Autorzy zgromadzonych tekstów starają się uchwycić wzajemne artystyczne stymulowanie w rozprzestrzenianiu konkretnych idei, a zarazem interesuje ich zmiana usytuowań i optyk w postrzeganiu pozornie dobrze znanych zagadnień; innymi słowy – wszystko to, co kryje się w semantycznym potencjale tytułowych „(dy)fuzji”.
„Tom ma wyraźny rys nowatorski – i to zarówno w płaszczyźnie rewelatorskiej (tam, gdzie mowa jest o zjawiskach słabo zbadanych), jak i w obszarze repetycji (tam, gdzie poruszane są zagadnienia nie najgorzej opracowane). [...] Wyłania się też w nim pewien dział by tak rzec, poznawczy. Po jednej jego stronie sytuują się przyczynki do twórczości bardzo znanych i znanych artystów (Białoszewski, Brzozowski, Buczkowski, Czycz, Haupt, Kantor, Peiper, Strzemiński, Themerson), z drugiej natomiast strony otrzymujemy kompetentne teksty, poświęcone artystom i zjawiskom znanym mniej lub niemal wcale (Bruszewski, Dłużniewski, Kryszkowski, Partum czy też sztuka artzinów). Siłą rzeczy, te pierwsze przyczynki wymagają podjęcia swoistego agonu z badaczami-poprzednikami, te drugie zaś stanowią nowość intelektualną niejako same przez się. Takie zestawienie wydaje się bardzo ożywcze dla wymowy całej publikacji”.
Z recenzji dr. hab. Piotra Łuszczykiewicza, prof. UAM

W książce Art in a Disrupted World historyczka sztuki Agata Pietrasik przedstawia studium praktyk artystycznych z czasu drugiej wojny światowej. Omawia dzieła urodzonych w Polsce artystów, które powstały w obozach koncentracyjnych, gettach, na uchodźstwie oraz w latach tużpowojennych. Zwraca uwagę na etyczną stronę praktyki artystycznej jako metody walki o zachowanie człowieczeństwa w najbardziej nieludzkich warunkach. Autorka przekracza utrwalone ramy historyczne oraz tradycyjne formy narracji. W trzech przystępnych esejach zestawia rysunki, obrazy, projekty architektoniczne i wystawiennicze, a także prace literackie i teatralne, by na nowo opowiedzieć o życiu w Polsce w czasie okupacji.

Pietrasik proponuje nowe spojrzenie na sztukę w dekadzie następującej po wybuchu drugiej wojny światowej. Omawia mniej znane projekty uznanych twórców, takich jak Marian Bogusz czy Józef Szajna, i przybliża działalność tych, którzy jak Jadwiga Simon-Pietkiewicz nie zyskali jeszcze należnego im miejsca w historii sztuki. Przyglądając się sztuce i artystom tego okresu dąży do uchwycenia ich autonomicznych języków artystycznych. Pyta o zdolność historii sztuki do pomieszczenia w jej dyskursie dzieł powstałych w odpowiedzi na traumatyczne doświadczenia.

Publikacja w języku angielskim.

Publikacja pokonferencyjna przygotowana z okazji 10-lecia działalności Koła Naukowego Law&Art stanowi próbę wskazania aktualnych problemów i współczesnych wyzwań będących domeną niemal wszystkich gałęzi prawa w odniesieniu do kultury i sztuki. Zebrane w tomie artykuły dotyczą między innymi ochrony dziedzictwa, rynku sztuki, działalności kulturalnej, zmian zachodzących w obszarze kultury, zagadnień dotyczących prawa własności intelektualnej, rozwoju nowych technologii, wyzwań związanych z konfliktami zbrojnymi, terroryzmem oraz innym formami przestępczości.

******

What Can Be Done with a Work of Art? The Legal Aspects of Art Culture and Art

This post-conference publication, prepared to mark the 10th anniversary of Law & Art Scientific Circle, attempts to show current problems and contemporary challenges which are the domain of almost all branches of law in relation to culture and art. The articles collected in the volume cover the heritage protection, art market, cultural activities, changes taking place in culture, intellectual property rights issues, the development of new technologies, and challenges related to armed conflicts, terrorism and other forms of crime.

yfrowa dekada poświęcona jest związkom między sztuką i technologią w XX wieku, jednak przede wszystkim obejmuje lata 1965–1975, kiedy artyści po raz pierwszy zainteresowali się wykorzystaniem komputerów na gruncie sztuki. Opisane zostały tutaj przykłady artystycznego użytkowania komputerów przez inżynierów pracujących w Bell Labs oraz prace wywodzących się ze Stuttgartu artystów skupionych wokół Maxa Bensego.

Tytułowa cyfrowa dekada to czas, w którym z jednej strony następuje swoista instytucjonalizacja sztuki komputerowej, ponieważ jej istnienie zaczynają dostrzegać przedstawiciele świata sztuki, z drugiej zaś stanowi moment utraty niewinności, gdyż pojawiają się artyści, którzy zaczynają otwarcie krytykować zbliżenie się sztuki i technologii. W tym kontekście przeanalizowana została działalność twórców skupionych wokół ruchu Nowe Tendencje z Zagrzebia, Art Workers Coalition, Experiments in Art and Technology oraz artystów takich jak Frieder Nake i Gustav Metzger, którzy indywidualnie wyrażali swój sprzeciw względem komputerów oraz technologii produkowanych przez firmy współpracujące z wojskiem. W książce opisane zostały również prace polskich artystów zainteresowanych rozwojem komputerów, cybernetyką oraz technologią, szczególnie środowiska związanego z Jerzym Ludwińskim.

Choć Cyfrowa dekada skupia się przede wszystkim na analizie praktyk artystycznych, to sztuka komputerowa i technologiczna zostały potraktowane jako zjawiska zaangażowane politycznie, stąd też umiejscowiono je na tle społeczno-politycznym i w kontekście rozwoju technologii komputerowych.

Figury na biegunach to opowieść o dwóch przeciwstawnych figurach artysty. Pierwszy jest twórcą absolutnym – podporządkowuje sobie wszystko i wszystkich: materię, odbiorcę, kryteria poprawnej interpretacji dzieła, możliwość wyrażenia wszelkiego sensu i kreowania rzeczywistości. Ten drugi nie ma nic poza wieczną szamotaniną i, finalnie, kapitulacją. Te dwa modele zostały opracowane przez autora książki w oparciu o narracje snute przez estetyków i krytyków sztuki w okresie od pierwszego dziesięciolecia do końca lat 60. XX wieku. O objęciu badanej problematyki tym zakresem czasowym zadecydowało to, że ani wcześniej, ani później nie pojawiały się narracje, które tak radykalnie i tak biegunowo odmiennie charakteryzowałyby potencjał twórcy. Modelowe struktury, które powstały na podstawie tych narracji, są więc – w przekonaniu autora – ujęciami skrajnymi. Pod względem opisywanych cech obrazują ostateczne możliwości, które da się przypisać zarówno silnemu, jak też słabemu podmiotowi twórczemu. Między nimi ze słabnącym lub rosnącym natężeniem pojawiają się możliwości, które charakteryzować mogą dowolnego twórcę.

Celem publikacji jest prześledzenie wielopoziomowego wpływu, jaki kontakt z cywilizacją japońską wywarł na sztukę holenderską w okresie największego rozwoju Republiki Zjednoczonych Prowincji. Dodatkowym celem jest ukazanie historyczno-ekonomicznych uwarunkować rzutujących na rozwój sztuki, jej powiązań z działalnością Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej oraz roli, jaką dzieła sztuki odgrywały w budowaniu relacji pomiędzy Europą a Japonią.

Autor zwrócił szczególna uwagę na takie kwestie, jak stopniowa eksploracja Japonii przez europejskich kupców i badaczy, przemiany w modzie i obyczajach holenderskiego społeczeństwa, nowa ikonografia malarstwa holenderskiego oraz przemiany w rzemiośle artystycznym - we wszystkich przypadkach dokonane pod wpływem kontaktu z Azją Wschodnią.