ebook
Reformacja w Polsce a dziedzictwo Erazma z Rotterdamu
Maciej Ptaszyński
W okresie reformacji można mówić o dwóch generacjach polskich erazmian. Do pierwszej, wąsko pojmowanej grupy zalicza się przede wszystkich Piotra Tomickiego, Krzysztofa Szydłowieckiego, Andrzeja Krzyckiego, Jana Dantyszka oraz członków rodziny Łaskich. W drugiej połowie panowania Zygmunta Starego tworzyli oni ścisłą elitę polityczną Królestwa Polskiego. Do szerszego kręgu należeli Andrzej Zebrzydowski, Stanisław Hozjusz i Andrzej Frycz Modrzewski, których największa aktywność przypadła na okres panowania Zygmunta Augusta.
W studiach historycznych nad dziejami polskiej reformacji dominowały do tej pory ujęcia społeczne, regionalne i biografistyczne. Maciej Ptaszyński ukazuje reformację jako proces, w którym pytanie o podstawy wiary pociągnęło za sobą przemiany teologiczne, społeczne i polityczne. Dokonywały się one w wyniku nieustannej komunikacji między różnymi ośrodkami w Europie, wymiany idei i przepływu ludzi, wśród których erazmianie odgrywali znaczącą rolę. Autor stawia tezę, że rodzimi erazmianie współtworzyli reformację w Polsce, a jednocześnie musieli reagować na zmiany, które ona przyniosła – kształtowali zatem przebieg procesów obejmujących całe społeczeństwo, będąc zarazem ich uczestnikami. Jako członkowie elit intelektualnych wnikliwie studiowali zarówno traktaty reformacyjne, jak i polemiki antyreformacyjne. Jako członkowie elit politycznych współdecydowali o pierwszych oficjalnych reakcjach na reformację. Mieli także wpływ na ostateczny kształt relacji między nowożytnym państwem a Kościołami protestanckimi.
Takie ujęcie tematu pozwala postawić ważne pytanie, na ile dziedzictwo Erazma – zwolennika pokojowego rozwiązywania sporów politycznych i religijnych, przywiązanego do jedności chrześcijańskiego świata i pozostającego przy Kościele katolickim – bezpośrednio i pośrednio oddziaływało na przebieg procesów reformacyjnych również w Polsce.
******
The Reformation in Poland Alongside Erasmus of Rotterdam's Heritage
The author presents the history of the Reformation in the Kingdom of Poland in the years 1518–1566, with a particular emphasis on the role of Polish erasmen, understood both as friends and correspondents of Erasmus from Rotterdam, and – more broadly – as admirers of his works. The text presents the Reformation as a process in which the question about the foundations of faith entailed theological, social and political changes. They co-created the erstwhile reformation in Poland and shaped the processes of the entire society, being at the same time participants in these processes.
Ten produkt nie ma jeszcze opinii
Twoja opinia
aby wystawić opinię.
- Wysyłka na email (tylko dla produktów cyfrowych) 0.00 zł brutto
Autor prezentuje dzieje reformacji w Królestwie Polskim w latach 1518–1566, ze szczególnym uwzględnieniem roli polskich erazmian, rozumianych zarówno jako przyjaciele i korespondenci Erazma z Rotterdamu, jak też – szerzej – jako admiratorzy jego dzieł. Niderlandzki filozof – kluczowa postać w dziejach humanizmu na północy Europy – odegrał istotną rolę w początkach reformacji oraz wpłynął na rozwój ówczesnej myśli politycznej.
W okresie reformacji można mówić o dwóch generacjach polskich erazmian. Do pierwszej, wąsko pojmowanej grupy zalicza się przede wszystkich Piotra Tomickiego, Krzysztofa Szydłowieckiego, Andrzeja Krzyckiego, Jana Dantyszka oraz członków rodziny Łaskich. W drugiej połowie panowania Zygmunta Starego tworzyli oni ścisłą elitę polityczną Królestwa Polskiego. Do szerszego kręgu należeli Andrzej Zebrzydowski, Stanisław Hozjusz i Andrzej Frycz Modrzewski, których największa aktywność przypadła na okres panowania Zygmunta Augusta.
W studiach historycznych nad dziejami polskiej reformacji dominowały do tej pory ujęcia społeczne, regionalne i biografistyczne. Maciej Ptaszyński ukazuje reformację jako proces, w którym pytanie o podstawy wiary pociągnęło za sobą przemiany teologiczne, społeczne i polityczne. Dokonywały się one w wyniku nieustannej komunikacji między różnymi ośrodkami w Europie, wymiany idei i przepływu ludzi, wśród których erazmianie odgrywali znaczącą rolę. Autor stawia tezę, że rodzimi erazmianie współtworzyli reformację w Polsce, a jednocześnie musieli reagować na zmiany, które ona przyniosła – kształtowali zatem przebieg procesów obejmujących całe społeczeństwo, będąc zarazem ich uczestnikami. Jako członkowie elit intelektualnych wnikliwie studiowali zarówno traktaty reformacyjne, jak i polemiki antyreformacyjne. Jako członkowie elit politycznych współdecydowali o pierwszych oficjalnych reakcjach na reformację. Mieli także wpływ na ostateczny kształt relacji między nowożytnym państwem a Kościołami protestanckimi.
Takie ujęcie tematu pozwala postawić ważne pytanie, na ile dziedzictwo Erazma – zwolennika pokojowego rozwiązywania sporów politycznych i religijnych, przywiązanego do jedności chrześcijańskiego świata i pozostającego przy Kościele katolickim – bezpośrednio i pośrednio oddziaływało na przebieg procesów reformacyjnych również w Polsce.
******
The Reformation in Poland Alongside Erasmus of Rotterdam's Heritage
The author presents the history of the Reformation in the Kingdom of Poland in the years 1518–1566, with a particular emphasis on the role of Polish erasmen, understood both as friends and correspondents of Erasmus from Rotterdam, and – more broadly – as admirers of his works. The text presents the Reformation as a process in which the question about the foundations of faith entailed theological, social and political changes. They co-created the erstwhile reformation in Poland and shaped the processes of the entire society, being at the same time participants in these processes.
- Tytuł
- Reformacja w Polsce a dziedzictwo Erazma z Rotterdamu
- Autor
- Maciej Ptaszyński
- Wydawnictwo
- Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
- ISBN
- 978-83-235-3552-2
- Rok wydania
- 2018 Warszawa
- Wydanie
- 1
- Liczba stron
- 748
- Format
- epub, mobi, pdf
- Spis treści
- Wstęp 9 1. Przedmiot badań 9 2. Baza źródłowa 10 3. Stan badań 13 4. Tezy i metoda 18 5. Struktura pracy 20 Rozdział 1. Reformacja humanistów 23 Wstęp 23 1.1. Drogi transferu 24 1.2. Czas Erazma 32 1.3. Erazmianizm a reformacja 42 1.4. Erazmianie w Polsce wobec reformacji 54 1.5. Erazmianie a Erazm i Melanchton 63 1.6. „Apostoł Polski” w Wittenberdze 70 1.7. Długie zrywanie więzi z Wittenbergą 77 1.8. Śmierć Erazma, fi lipizm i irenizm 83 Podsumowanie 93 Rozdział 2. Reformacja miejska w Prusach Królewskich i Koronie 96 Wstęp 96 2.1. Reformacja w miastach 96 2.2. Pierwsze reakcje dworu i króla 118 2.3. Interwencja monarchy 126 2.4. Represje 140 2.5. Reformacja miejska a reformacja książęca 151 2.6. Wnioski 156 2.7. Ekskurs: kontynuacja „ukrytej” reformacji miejskiej 158 Podsumowanie 179 Rozdział 3. Wobec reformacji książęcej 180 Wstęp 180 3.1. Erazmianie jako elita dworu 181 3.2. Pierwsze edykty antyluterańskie a kierunki polityki zagranicznej 187 3.3. Antyluteranizm Zygmunta Starego a erazmianizm 203 3.4. Reformacyjny przewrót: sekularyzacja Prus 208 3.5. Zmiany układu sił a kreowanie wizerunku chrześcijańskiego władcy 216 3.6. Erazmianie a sprawa węgierska 225 3.7. Elekcja vivente rege, dialog konfesji i upadek Łaskich 237 3.8. Zabiegi dworu o utrzymanie neutralnego kursu 256 3.9. Wobec wojny religijnej 278 Podsumowanie 292 Rozdział 4. Reformacja szlachecka 294 Wstęp 294 4.1. Antyklerykalizm kleru i szlachty 295 4.2. Kryzys polityczny lat trzydziestych a elekcja vivente rege 316 4.3. Wymiana elity politycznej 327 4.4. Reakcja antyprotestancka 335 4.5. Narodziny publicystyki: De poena homicidii 340 Podsumowanie 355 Rozdział 5. Przełom reformacyjny (1548–1551) 360 Wstęp 360 5.1. Zawiedzione nadzieje 360 5.2. Walki polityczne i konfesyjne 386 5.3. Prowokacje i symboliczne zerwanie 392 5.4. Kryzys 408 Podsumowanie 426 Rozdział 6. Późna reformacja 429 Wstęp 429 6.1. Początek przemian 430 6.2. Rozpad stronnictwa biskupów i ofensywa protestantów 444 6.3. Piśmiennictwo protestanckie i erazmiańskie 451 6.4. Recepcja dzieł Frycza podczas sejmu piotrkowskiego 1555 r. 474 6.5. Skutki i echa sejmu 1555 r. 484 6.6. Odpowiedź Rzymu: nuncjusz Lippomano przeciw via media 493 6.7. Mobilizacja protestantów 509 Podsumowanie 514 Rozdział 7. Czas konfesji 516 Wstęp 516 7.1. Treści konfesyjne w debacie przedsejmowej 517 7.2. Sejm warszawski 1556/1557 r. 528 7.3. Powrót Jana Łaskiego 536 7.4. Radykalizacja i konflikty 544 7.5. Sejm piotrkowski 1558 r. 547 7.6. Frycza O Kościele księga druga 562 7.7. Budowa struktur kościelnych 571 Podsumowanie 577 Rozdział 8. Schyłek reformacji i koniec świata erazmian 579 Wstęp 579 8.1. Nowe rozdanie 580 8.2. Kontrowersja wokół poglądów Franciszka Stankara 583 8.3. Rozpad Kościoła reformowanego w Małopolsce i konsolidacja katolicka 604 8.4. Sejm piotrkowski 1562/1563 r. 610 8.5. Powstanie dwóch organizacji kościelnych w Małopolsce 615 8.6. Sejm warszawski 1563 r. i przyjęcie postanowień soboru trydenckiego 621 8.7. Sejm piotrkowski 1565 r. 634 8.8. Antytrynitaryzm i Sylwy Frycza 639 Podsumowanie 656 Zakończenie 659 Wykaz skrótów 664 Bibliografia 667 Indeks osób 720
- Format pliku
- ebook
Pobierz fragment