Rekonstrukcje. Jerzy Grzegorzewski. Rekonstrukcje. Wybrane Adaptacje Prozy Z Lat 1963 - 2005

Autor analizuje antyczne, renesansowe oraz klasycystyczne działania widowiskowe oraz bada zależność między tymi działaniami a rozwojem nauk o człowieku. Prezentuje stosunek do ciała i jego funkcji w zachodniej myśli filozoficznej, a także w naukach medycznych i innych. Pokazuje, jak kształtowała się koncepcja "ciała widowiskowego", na którą miały wpływ determinanty kulturowe i religijne danych epok, poglądy wybitnych twórców teatralnych oraz liczne przemiany społeczne i polityczne. Wreszcie dla podkreślenia cech charakterystycznych zachodniego sposobu myślenia zestawia teorie europejskie z azjatyckimi.

Jean-Marie Pradier – francuski psycholog i teatrolog, jeden z najwybitniejszych współczesnych teoretyków sztuk widowiskowych, prekursor podejścia multidyscyplinarnego w badaniach nad teatrem. W latach 90. XX w. powołał do życia etnoscenologię. Wykładał na uczelniach całego świata, m.in. w Tuluzie, Istambule, Nowym Jorku, Perugii, Salwadorze w Brazylii i Paryżu.

Tomasz Łubieński – dramatopisarz i eseista, badacz archiwów i poeta historii, erudyta i eksperymentator. W swoich dramatach rewiduje narodową przeszłość i prześwietla czas współczesny. Prezentuje przy tym postawę racjonalisty, wolną od roszczeń dydaktyzmu, niechętną „rozdzieraniu ran” i „pokrzepianiu serc”, ostrożną w konstruowaniu prostych paralel między dawnymi i młodszymi laty. Pytania, jakie pisarz zadaje światu, ludziom i literaturze, uwrażliwiają na sens pamięci historycznej. Wyrastają z przekonania, że sposób, w jaki odnosimy się do działalności minionych pokoleń, istotnie wpływa na naszą mentalność, konstruuje nas wewnętrznie.
Teatr Łubieńskiego to wyjątkowy test dla polskich mitów, stereotypów, kolektywnych i prywatnych ideologii, ślepych wiar. Sztuczność i konwencjonalność naszych zachowań zostaje tu zdemaskowana, a fałszywe gesty, zza których wyziera groźne oblicze doktryny – obnażone. Łubieński poddaje wielostronnej analizie życie zamknięte w formie, pod którą ukrywają się pozór, niemoc albo pustka.
Ewa Wąchocka

Ewa Wąchocka – profesor, kulturoznawca i teatrolog, pracuje w Instytucie Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego, gdzie w latach 2000–2019 kierowała Zakładem Teatru i Dramatu. Zajmuje się dramatem i teatrem XX i XXI wieku, teorią dramatu, ewolucją form we współczesnej dramaturgii, związkami dramatu z muzyką oraz praktykami performatywnymi. Jest autorką monografii: Między sztuką a filozofią. O teorii krytyki artystycznej Stanisława Ignacego Witkiewicza (1992), Autor i dramat (Katowice 1999), Współczesne metody badań teatralnych (Katowice 2003), Milczenie w dwudziestowiecznym dramacie (Kraków 2005). Ostatnio opublikowała Intymne – prywatne – publiczne (z kilkoma innymi autorami, Katowice 2015) oraz wydała monografię wieloautorską Gatunki dramatyczne. Rekonfiguracje (Katowice 2020).

Nowe, zmienione wydanie.

Książka proponuje czytelnikowi klarowny model refleksji nad dziełem sztuki teatru, jest podsumowaniem dwudziestowiecznej wiedzy na ten temat, swoistą syntezą konsekwencji i osiągnięć współczesnego autonomizmu teatralnego.

Krzysztof Pleśniarowicz wyznacza antynomię mieszczącą się wyłącznie w ramach dzieła teatralnego: iluzja/deziluzja ? zamiast opozycji dziś już generalnie zdezaktualizowanej: pomiędzy dziełem literackim (dramatem) a aliterackim dziełem teatralnym (spektaklem). Oferuje czytelnikowi pozycję dojrzałą, przemyślaną, doskonale i prosto napisaną, a w naszej teatrologii ? nowatorską.”

Z recenzji profesor Dobrochny Ratajczakowej



„Autor przeprowadza czytelnika przez prawie wiek teatralnych eksperymentów, po których pozostały tylko cząstkowe świadectwa. Książka odznacza się doskonałym opanowaniem wyjątkowo trudnej problematyki, formułowanej na dobitkę w rozmaitych i niezgodnych stylach i ujęciach.”

Z recenzji profesora Jana Błońskiego



„Wyraźnie hołubiona przez Autora metateatralna modelowość okazała się znakomitym wędzidłem dla «bluszczowatej» zupełnie, porastającej wszystkie prace o teatrze refleksji ontologicznej, której nie ma końca. Rozmach intelektualny Pleśniarowicza, głęboka świadomość metody (ale i jej ograniczeń), imponujący zamysł syntetyczny całości, wprost nieprawdopodobny indeks lektur i zjawisk konstruujących owe «przestrzenie deziluzji» ? wszystko to wystawia Autorowi jak najlepsze świadectwo.”

Z recenzji profesora Jana Ciechowicza



Krzysztof Pleśniarowicz ? profesor zwyczajny Uniwersytetu Jagiellońskiego, założyciel i kierownik Katedry Kultury Współczesnej UJ, współtwórca Instytutu Kultury UJ. W latach 1994-2000 dyrektor Cricoteki – Ośrodka Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora, w latach 2008-2016 prodziekan Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJ.

"Scenografia" Allana Starskiego to wejście w magiczny świat filmu od jego wizualnej strony. Przewodnikiem jest wybitny Polak, współpracownik najlepszych światowych reżyserów, który opowiada o swojej pracy z pasją, ale i bezpośrednio, ujawniając kulisy swojego warsztatu oraz dzieląc się rozwijanymi już od wielu lat umiejętnościami. Istotnym walorem książki, oprócz wartkiego języka (w tym również anegdot z planu największych produkcji), są unikalne rysunki, szkice i fotosy, których podziwianie jest nie tylko nauką, ale i ucztą dla oczu.

Książka Teatr bliskiego kontaktu. Studia przypadków grup teatralnych wypełnia lukę na polskim rynku wydawniczym dotyczącą aktualiów rodzimego teatru niezależnego (i socjologii teatru w ogóle). Pomimo że Teatr Węgajty, Stowarzyszenie Teatralne Chorea i Teatr Szwalnia wyrastają z poniekąd już „klasycyzującego się” idiomu stworzonego przez Jerzego Grotowskiego i czerpią w sposób przemożny z kontrkulturowego etosu lat 60., stanowią wciąż aktualną i nader żywą antytezę wobec teatru mieszczańskiego i – co Autorki wykazują w sposób dobitny – twórczo wpływają na tkankę lokalnych społeczności, budując (wciąż) nową wrażliwość i wartości. Niewątpliwą zaletą tekstu jest jego komparatystyczny charakter. Autorki precyzyjnie wskazują na konfigurację cech budujących społeczną strukturę, etos i habitus poszczególnych grup, mniej lub bardziej „rezonujących” ze światem społecznym, sformalizowanych, inkluzywnych, opartych na idei „plemienności”.
Dr hab. Małgorzata Stępnik, prof. UMCS

Każda z trzech grup teatralnych będąca przedmiotem zainteresowania Autorek została odrębnie przedstawiona i opisana przez inny zespół autorski, co spowodowało, że sposób obrazowania nie jest jednolity, opiera się - na odmiennych założeniach teoretycznych i posiada odmienna? strukturę? opisu. […] Autorki wyraźnie dopuszczają polifonie? i nie chcą porównywać tego, co i tak przecież nie jest porównywalne – na takim przekonaniu opiera się? również swoistość wykorzystywanej przez nie metodologii badan´ jakościowych. W efekcie Autorki nie tylko uzyskały polifonie? narracji, lecz także uchwyciły polifonie? badanych zjawisk.
Dr hab. Przemysław Kisiel, prof. UEK

Felietony teatralne 2008-2017

Konserwatysta to człowiek, który sprzeciwia się zmianom – tak długo, aż staną się nieuniknione. Nie wymyśliłem tego zdania. Nie mogę sobie przypomnieć, gdzie je słyszałem, ani wyśledzić źródła. Aliści podpisuję się pod nim chętnie; wyraża to, co mi jest bliskie.
Cenię to, co i dla konserwatystów jest ważne. Ciągłość myślenia o kulturze – i nie tylko o niej. Uwzględnianie w myślowej robocie tego, co ktoś już wykombinował, niezakładanie, że każde własne myślątko ma wymiar odkrycia. Niechęć do uproszczeń, do zerojedynkowych wizji świata, do sloganów i manipulacji. Sympatię do stwierdzenia To nie jest takie proste. Cenię tradycję – intelektualną, estetyczną, etyczną – choć pilnuję się, by jej nie absolutyzować. Zwłaszcza wtedy, gdy ma tendencję (a ma często) do przekształcania się w rutynę, w lenistwo poznawcze, w bezmyślne tak było zawsze, więc tak jest normalnie. Nie nudzę się z założenia czymś, co wydaje się staroświeckie; nudzę się czymś staroświeckim,jeśli rzeczywiście jest nudne. A bywa, i nierzadko. O wiele bardziej alergicznie reaguję jednak na ekstatyczne (i nieuleczalne mimo tylu pouczających nieszczęść) ubóstwienie postępu. Owego przodem do przodu (a tył też do przodu), jak mawiał lokaj i zamordysta Edek u Mrożka. Na kult nowinek, których wartością ma być samo to, że są nowe, a nie to, czy cokolwiek ważą w konfrontacji ze starym. Sam fakt konfrontacji ma im gwarantować fory. Jeżę się na wszystkie te mody artystyczne i intelektualne, stadne zachowania, które sprawiają, że w kulturze coś się gremialnie nosi, coś się ceni, coś jest obowiązkowo ważne. Na nowoczesny żargon, który łączy akolitów w koła wtajemniczonych pełnych wyższości nad resztą zjadaczy kultury. Na łatwość ogłaszania radykalnych przełomów, otwierających się epok i modernizacyjnych przepracowań, które heroldowie postępu skłonni byliby wpoić zacofanym współziomkom w drodze edukacji surowej i bezwzględnej.Dla dobra edukowanych, rzecz jasna.A nasz teatr cielęcym zachwytem nad każdą radykalną nowością i łatwością stemplowania wszelkiej tradycji pieczątką „ramotka” grzeszy namiętnie i powszechnie. Pewnie grzeszył zawsze, dziś nastąpiło jednak w tym względzie potężne wzmożenie. Co więc ma w świecie sceny konserwatysta do roboty? Ano to, co w zdaniu na początku. Może oprotestowywać zmiany, może też oceniać, które są rzeczywiście nieuniknione – bo odbiór kultury się zmienia, choć niekoniecznie w doktrynerską, postępową stronę. Może patrzeć, jak to, co wymyślili młodzi, gra z tym, co było dawniej, dostrzegać nieoczekiwane indukcje i filiacje. Tudzież może samego siebie do niektórych zmian przekonywać, swój tradycjonalistyczny łeb na nie otwierać. Piszę o teatrze od czterdziestu lat, obserwuję go jeszcze dłużej.
Powiedziałem sobie kiedyś, że gdy się przyłapię na tym, iż wspomnienia z przeszłości będą mi przysłaniały i dezawuowały każdy dzisiejszy artystyczny twór – poszukam sobie innego zajęcia. Jeszcze do tego nie doszło. Pisywałem recenzje w wielu czasopismach – w „Teatrze”, w „Twórczości”,
w „Polityce” (najdłużej, 16 lat), w „Przekroju”, w „Zwierciadle”; „Dialogu”, w którym pracuję od 1984 roku nie liczę, bo recenzji sensu stricte pismo nie zamieszcza. W 2008 roku Mieczysław Orski namówił mnie na pisanie do wrocławskiej „Odry”. Pomyślałem sobie wtedy, że, mając trochę więcej miejsca, niż go zwykle daje dziś prasa, spróbuję komentować życie sceniczne, podkładając pod opisy współczesnych dzieł swoją pamięć, swoje doświadczenie, swoją edukację z lat siedemdziesiątych, czasu bardzo specyficznego w polskim teatrze i bardzo odmiennego od zdarzeń dzisiejszych.

Jacek Sieradzki