Respublica Litteraria in Action. Letters - Speeches - Poems - Inscriptions

Prof. dr hab. Elżbieta Górska z Katedry Arabistyki w Instytucie Orientalistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego specjalizuje się w zagadnieniach językoznawstwa arabskiego, głównie gramatyki i leksykologii. Zajmuje się przy tym problematyką przekładu i dydaktyki języka arabskiego. Opublikowała m.in. trzy monografie z dziedziny składni arabskiej (Multiattributive Nominal Phrases in Modern Written Arabic, 1991; Studium kontrastywne składni arabskich i polskich współczesnych tekstów literackich, 2000; Intensyfikacja treści we współczesnym arabskim języku literackim, 2015), liczne artykuły z tego zakresu i jako współautorka – kilka podręczników dla studentów filologii arabskiej. Prowadziła wykłady w Akademii Języka Arabskiego w Damaszku (Syria), jak również na tamtejszym Uniwersytecie oraz na uniwersytetach w Tunisie (Tunezja), Bejrucie (Liban) oraz Adenie i Sanie (Jemen). Pełniła funkcję prodziekana ds. dydaktyki, a następnie przez dwie kadencje (2012-2020) dziekana Wydziału Filologicznego UJ. Wchodzi w skład Komitetu Nauk Orientalistycznych Polskiej Akademii Nauk oraz Komisji Orientalistycznej PAN w Krakowie. Przez dwie kadencje (2009-2017) była członkinią Państwowej Komisji Egzaminacyjnej Ministerstwa Sprawiedliwości.

Jak pisze w swojej recenzji wybitny polski arabista prof. Janusz Danecki: „[to] interesująca książka, skrywająca w lekkim stylu i miłej opowieści wyniki badań opartych na dogłębnej wiedzy naukowej”. Na jej treść składa się wszechstronna analiza leksykalna, semantyczna i pragmatyczna ponad tysiąca ludowych przysłów egipskich oraz literackich arabskich i zestawienie ich z polskimi odpowiednikami w formie utrwalonych przysłów i porzekadeł lub też – przy ich braku – autorskich tłumaczeń wraz z komentarzem. W rezultacie zaobserwować można bogactwo ludzkiej wyobraźni i metaforyki, wyrażane w dwóch językach należących do odrębnych grup: afroazjatyckiej (semickiej) i indoeuropejskiej (słowiańskiej), co skłania odbiorcę do samodzielnej refleksji na temat różnic i podobieństw w postrzeganiu świata przez odmienne pod wieloma względami społeczności. Dzięki aneksowi zawierającemu listę 375 przysłów i powiedzeń polskich można bez trudu znaleźć ich odpowiedniki w obydwu odmianach języka arabskiego, jak również pokusić się o ich praktyczną wymowę, dzięki zastosowaniu uproszczonej transkrypcji w alfabecie łacińskim.

Monografia zawiera klasyfikację najczęściej popełnianych przez Niemców błędów w języku polskim oraz szczegółową ich analizę językową prowadzącą do ustalenia błędów reprezentatywnych dla tej grupy. W trakcie analizy wysunięto hipotezy dotyczące źródeł błędów oraz zbadano zależności między poziomem opanowania języka polskiego a typem i/lub źródłem błędów. Stworzono także listę zagadnień, które powinny stać się częścią treści nauczania języka polskiego jako obcego osób niemieckojęzycznych.

Errors Made by the Germans Learning Polish. The Language Analysis for Glottodidactics

The monograph presents the classification of the most common errors made by the Germans in Polish and their detailed analysis in order to determine errors characteristic of this group. The analysis allows to form hypotheses regarding the sources of the errors, which are investigated using a list of interdependencies between the level of Polish language fluency and the type and/or source of the errors. The author also provides a list of issues which should be included in Polish language teaching programmes for German native speakers.

Repetytorium z chemii zawiera wszystkie tematy omawiane w klasach VII–VIII w szkole podstawowej, uwzględnione w podstawie programowej. Zastępuje podręczniki z dwóch klas. Jeden temat jest przedstawiony na dwóch sąsiadujących ze sobą i jednocześnie widocznych stronach. Takie rozplanowanie treści jest nieprzypadkowe – chodzi o to, by uczeń tę swoistą „ściągawkę” wyjaśniającą i podsumowującą prezentowane zagadnienie krok po kroku, mógł od razu ogarnąć wzrokiem. Łatwo będzie mu odszukać najważniejsze wyróżnione graficznie hasła. W zrozumieniu wielu zagadnień pomogą poglądowe wzory strukturalne, schematy, rysunki i zdjęcia. Są też opisy doświadczeń i przykłady z życia codziennego. Wiedza teoretyczna, czyli zróżnicowanie pierwiastków, reakcje i procesy chemiczne oraz definicje są punktem wyjścia do wyjaśnienia „krok po kroku” jak należy je stosować w zadaniach na konkretnych przykładach. Przy każdym temacie znajdują się też zadania do samodzielnego wykonania przez ucznia. Są zróżnicowane i oprócz ułożenia wzoru reakcji i wyliczeń liczbowych obejmują też polecenia sprawdzające rozumienie procesów, a odpowiedzi do nich są specjalnie opisane „do góry nogami`. Chodzi o to, żeby uczeń najpierw sam spróbował je wykonać i dopiero potem weryfikował swoje rozumowanie. Na końcu repetytorium jest sprawdzian (wraz z omówieniem i rozwiązaniami) wykonany na podstawie wzorcowych testów Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Podpowie kandydatowi do szkoły średniej czy dobrze opanował materiał z przedmiotu na poziomie szkoły podstawowej. To znakomita pomoc, którą uczniowie mogą wykorzystywać samodzielnie, a także z udziałem dorosły.

Co oznacza metafora dopełniaczowa "anatomia stylu", użyta przez Flauberta w liście do Louise Colet z 7 września 1853 roku? Skoro przedmiotem zainteresowania anatomii jest badanie wewnętrznej struktury ciała ludzkiego, składających się na to ciało narządów, ich wielkości oraz położenia, a także tkanek, to przeniesienie tych znaczeń na styl, czyli sposób formułowania wypowiedzi właściwy dla danej epoki bądź wybranego twórcy, sprawia, że styl ten zaczynamy postrzegać jako zbiór szczegółowych rozwiązań, poetyckich tropów, wreszcie słów, które łącząc się ze sobą, tworzą najpierw zdanie, potem akapit, by w końcu mogła się z nich zrodzić całość, czyli literackie dzieło. Styl, o którym wspomina Flaubert, i którego pojąć nie mogą profesorowie, to zatem nie tylko zbiór formalnych rozwiązań, to też (a może: przede wszystkim) żywy organizm, kochający i cierpiący, obdarzony duszą. U podstaw stylu tkwi więc życie, którego nie da się zredukować do systemu tworzonego przez narządy; owszem, i one są ważne, inaczej sztuka anatomii byłaby bezużyteczna, lecz za nimi kryje się coś niematerialnego, na ogół nieuchwytnego, co sprawia, że ani ludzki organizm, ani styl nie wyczerpują się w tym, co zmysłowe, polegają na powiązaniu fizyczności z duchowością.
(fragment książki)
Piotr Śniedziewski świetnie pokazuje, w jaki sposób krystalizuje się dojrzałe dzieło Flauberta. Jego szczegółowa, pionierska w polskim literaturoznawstwie, analiza nieznanej u nas pierwszej Szkoły uczuć i różnych odmian Kuszenia świętego Antoniego unaocznia drgnięcia Flaubertowskiej myśli, jej meandrowanie, poszukiwanie właściwego tonu, fatalne pomyłki i nadzwyczajne autokorekty; to ogromnie interesująca lektura dla tych, których interesuje ontologia dzieła literackiego czy kwestia, by sparafrazować tytuł znanej książki Andrzeja Stasiuka, „w jaki sposób zostać pisarzem”. Bo też esej Piotra Śniedziewskiego zaciekawi nie tylko historyków literatury, lecz również każdego piszącego; zestawienie obu wersji Szkoły uczuć mogłoby stać się niezwykle cennym materiałem dla kursów creative writing, tak dynamicznie się u nas rozwijających. Przy okazji mały prezent otrzymują też tłumacze i translatolodzy: na pozornie drobnych przykładach różnych polskich wersji poszczególnych Flaubertowskich zdań autor demonstruje, jak skomplikowaną sztuką, wymagającą świetnej znajomości nie tylko samego pisarza, lecz również realiów literackich epoki, jest tłumaczenie jego tekstów. (fragment recenzji wydawniczej Marka Bieńczyka). Książka ukazuje się w 140. rocznicę urodzin Gustawa Flauberta.

Publikacja dotyczy problemów ogólnych językoznawstwa, udziału języka w życiu psychicznym i umysłowym człowieka, a także dziejów słów będących znakami abstrakcyjnego myślenia. Prace zebrane w niniejszym tomie podporządkowane są wspólnej myśli przewodniej: język stanowi podstawowe narzędzie myślenia i formę pojęciowego opanowywania świata.
Część pierwsza książki - teoretyczna - przedstawia język jako fenomen specyficznie ludzki, ukształtowany w toku rozwoju filogenetycznego człowieka, umożliwiający jego procesy psychiczne (mentalne) oraz komunikowanie się z innymi ludźmi. Ukazuje też najważniejsze operacje myślowe dokonywane w języku: uogólnianie i przeprowadzanie rozumowań.
Część druga - szczegółowa - to zbiór kilkunastu minimonografii polskich słów. Przedstawiają one ich rozwój semantyczny, dzieje kształtowania się znaczeń abstrakcyjnych, służących myśleniu: wyrażaniu relacji przyczynowo-skutkowych (powodować, skoro, wbrew), eksplikowaniu pojęć (coś polega na czymś), wyrażaniu postaw nadawcy (należy coś zrobić), lokalizowaniu zdarzeń w czasie, ustalaniu tożsamości i wielu innych.
Książka jest adresowana do wszystkich zainteresowanych problemami ogólnymi językoznawstwa, zwłaszcza udziałem języka w życiu psychicznym i umysłowym człowieka, a także dziejami słów będących znakami abstrakcyjnego myślenia.

******

Language in the Service of Thought. Sketches from the History of Polish Vovabulary

The publication discusses general problems of linguistics, the role of language in psychical and mental life of man and the history of words – signs of abstract thinking. The guiding principle of the works collected in the volume is to consider language as a fundamental tool for thinking and comprehending the world.

Książka jest pierwszym opracowaniem naukowym, w którym omówiono sposób, w jaki użytkownicy polszczyzny relacjonują działania komunikacyjne oraz miejsce, jakie w ich relacjach zajmują określenia modalności tych działań, czyli charakterystyki głosu, spojrzeń, mimiki, gestów, ruchu i postaw ciała. Wyniki badań osiągnięto dzięki analizie danych korpusowych, pochodzących m. in. z opracowanego przez Autorkę eksperymentalnego korpusu pozwalającego na skorelowanie w jednej bazie danych nagrań działań komunikacyjnych (sceny interakcji z niemych i udźwiękowionych filmów dokumentalnych z Archiwum Szkoły Filmowej w Łodzi) i zdawanych z nich relacji przez ponad 100 osób różniących się wiekiem, płcią i wykształceniem.

******

Multi(modality) in the Communication Narratives. Relating Communication Activities and Their Verbal and Non-verbal Realisations

The book is the first scientific publication, which describes how Polish language users relate communication activities and what place in their relations is taken by the definition of their modality, i.e. the voice, looks, mimics, gestures, movement and body postures. The results of the research were obtained through analysis of the corpus data from the experimental corpus devised by the author, which allows for correlating in one database the recordings of communication activities (the interaction scenes from silent and sound documentaries from thearchives of Lodz Film School) and the relations of more than one hundred people who differ in age, gender and education.