Respublica Litteraria in Action. Religion and Politics

Recenzowana monografia, zatytułowana Dziedzictwo leksykalne wyznacznikiem tożsamości regionu lubelskiego, jest ostatnim tomem projektu „Regionalne dziedzictwo językowe Lubelszczyzny o charakterze etnicznym: Słownik gwar Lubelszczyzny (tomy VI-XII) z dokumentacją leksykologiczną, kartograficzną, ikonograficzną i dźwiękową” […]. Jest to znakomita synteza książkowa podejmująca, w dobie globalizacji, niezwykle ważny temat dziedzictwa leksykalnego jako wyznacznika tożsamości regionu, dogłębnie przemyślana, jasno napisana, odznaczająca się doskonałym warsztatem metodologicznym i wyjątkową dokumentacją materiałową. […]. Jej trzon stanowi pięć rozdziałów teoretyczno-materiałowych, w których do badań leksyki gwarowej zastosowano nowoczesny aparat lingwistyczny z zakresu kognitywizmu oraz socjo- i pragmalingwistyki, zachowując jednocześnie odpowiednie proporcje pomiędzy oglądem teoretycznym omawianego zagadnienia, a dokumentacją materiałową. […]. Odznaczająca się bogactwem materiałowym i doskonałym warsztatem metodologicznym, a ponadto zaopatrzona w imponującą bibliografię, książka Profesor Haliny Pelcowej pt. Dziedzictwo leksykalne wyznacznikiem tożsamości regionu lubelskiego, dzięki szeroko zakreślonym horyzontom teoretycznym oraz wnikliwej analizie zgromadzonego materiału, niewątpliwie będzie stanowić jeden z podstawowych wzorców metodologicznych dla kolejnych autorów słowników gwarowych, jak też dla analizy ludowej leksyki innych regionów Polski. Z recenzji prof. dr hab. Haliny Kurek, Uniwersytet Jagielloński

Celem niniejszej publikacji było zbadanie, w jaki sposób i w jakim stopniu zapis tekstów wschodniosłowiańskich za pomocą znaków alfabetu łacińskiego odzwierciedla prawdziwe brzmienie języka starorosyjskiego, starobiałoruskiego i staroukraińskiego. Jako materiał do badań posłużyły cztery zabytki, rękopisy i starodruki, datowane na koniec XVI i na XVII wiek: Rękopis z Hoduciszek (odpis Statutu Litewskiego z 1588 roku), Ecphonemata liturgiey greckiey, Pacta wiecznego przymierza i Placzewnaja recz…
Teksty te powstały w czasach, gdy z języka staroruskiego wyodrębniły się już języki wschodniosłowiańskie, co pozwoliło zidentyfikować zarejestrowane w źródłach wspólne i dystynktywne cechy fonetyki rosyjskiej, ukraińskiej i białoruskiej. „Książka Magdaleny Janas prezentuje rezultaty nader szczegółowej i skrupulatnej analizy czterech zabytków piśmiennictwa z terenów Słowiańszczyzny Wschodniej. Z wielką uwagą i starannością przyjrzała się autorka ekwiwalentom poszczególnych fonemów w zapisie łacińskim, biorąc pod uwagę ich pozycję w wyrazie i sąsiedztwo głoskowe. Wyniki obserwacji poddała rzetelnej i – co niezmiernie ważne w badaniach historycznojęzykowych – ostrożnej interpretacji. Przede wszystkim jednak ujawniła udokumentowane w źródłach zjawiska natury fonetycznej i określiła ich językową proweniencję. Monografię uważam za niezwykle wartościowe rozwiązanie podjętej problematyki. Zaprezentowane w niej wyniki badań w znacznym stopniu poszerzają wiedzę z zakresu historii języków wschodniosłowiańskich, kształtowania się ich systemów graficznych, fonetycznych, a w pewnej mierze – także fleksyjnych i leksykalnych”. Z recenzji dr hab. Haliny M. Chodurskiej, em. prof. UP Magdalena Janas– doktor nauk humanistycznych, językoznawca. Zajmuje się zagadnieniami związanymi z fonetyką historyczną języków wschodniosłowiańskich.

Repetytorium do geografii składa się z dwóch części: powtórzeniowej i sprawdzającej (z testem). Znakomicie może zastąpić wszystkich pięć podręczników (z klas IV–VIII), gdyż obejmuje wszystkie ważne tematy uwzględnione w podstawie programowej. Każdy temat jest tak rozplanowany, żeby był od razu do ogarnięcia wzrokiem (na dwóch sąsiednich i jednocześnie widocznych stronach). Ma być rodzajem „ściągawki” wyjaśniającej i podsumowującej prezentowane zagadnienie krok po kroku. Co jest oczywiste, wiele zagadnień ilustrują i wyjaśniają mapy oraz poglądowe grafy, schematy, rysunki i fotografie. Tłumaczenie zagadnień zwykle sprawiających trudności, np. takich jak posługiwanie się skalą i dokonywanie obliczeń, posługiwanie się współrzędnymi geograficznymi czy też obliczanie czasu strefowego lub słonecznego, wyjaśniane jest „krok po kroku” na konkretnych przykładach. Objaśnienia mają charakter rozumowania przyczynowo skutkowego. Na końcu tematu są pytania, do których odpowiedzi zapisano „do góry nogami”, by skłonić ucznia do samodzielnych odpowiedzi i dać mu możliwość sprawdzenia poprawności rozumowania. Na końcu repetytorium jest sprawdzian (wraz z omówieniem i rozwiązaniami) wykonany na podstawie wzorcowych testów Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Podpowie kandydatowi do szkoły średniej czy dobrze opanował materiał z przedmiotu na poziomie szkoły podstawowej. To znakomita pomoc, którą uczniowie mogą wykorzystywać samodzielnie, a także z udziałem dorosłych.

Monografia Góralki, taterniczki, turystki. Kobiety w literaturze o Tatrach do 1939 roku stanowi swoistą herstory (terminem tym określa się narracje, które w historycznej refleksji szczególnie uwzględniają kobiety), w której autorka dokonuje próby usytuowania bohaterek i autorek w historii literatury o Tatrach – z punktu widzenia zarówno męskiego wzorca, jak i samodzielnej roli kulturotwórczej, jaką odgrywają. Punktem wyjścia analizy zgromadzonego w monografii materiału, obejmującego okres do 1939 roku, stało się wyodrębnienie najbardziej wyrazistych i charakterystycznych typów kobiet w zależności od odgrywanych przez nie ról społecznych oraz ich rozległych i zróżnicowanych związków z przestrzenią Tatr i Zakopanego. W pracy wskazano następujące typy: góralki, rezydentki oraz gościnie (taterniczki i turystki wysokogórskie, narciarki, kuracjuszki, wczasowiczki). Selekcję zgromadzonego materiału źródłowego – obejmującego utwory etnograficzne, wspomnieniowe i publicystyczne, a także reprezentującą różne obiegi literackie i zróżnicowaną gatunkowo twórczość beletrystyczną – przeprowadzono w odniesieniu do tych reprezentatywnych typów oraz w nawiązaniu do charakterystycznych relacji z przestrzenią wysokogórską i podhalańską, w jakie wchodzą bohaterki. Analiza materiału prowadzi do charakterystyki wyodrębnionych grup, zawierającej ich ewolucję oraz opis funkcji i znaczenia kobiet: po pierwsze, w literaturze o Tatrach – z perspektywy zarówno jej rozwoju, jak i obrazu świata przedstawionego, po drugie, w życiu społecznym, popularyzacji aktywności w przestrzeni oraz budowaniu wizerunku regionu i kształtowaniu się lokalnych mitów.

Problematyka jedenastu tekstów, które składają się na oddawany do rąk Czytelnika tom Ideologiczne i polityczne uwarunkowania komunikacji językowej, dotyczy komunikacji w jej ideologicznym i politycznym wymiarze. Zależności między polityką a ideologią, które budzą silne emocje w dyskursie publicznym, nie stały się jednak myślą przewodnią w prezentowanej publikacji. Autorki i autorzy decydują się na wybór jednego z dwóch pojęć i koncentrują zainteresowania badawcze na zjawiskach określanych przykładowo jako zachowanie polityczne, polityka językowa, politolingwistyka, wielkie ideologie, debata polityczna. Oprócz określonych wizji świata oraz doktryn i programów politycznych, w których światopoglądy znajdują swoje odbicie, szczególne miejsce w tomie zajmuje sprawa wartości i wartościowania: pojęcie wartości moralnych oraz wartościowanie językowe. Lingwistki i lingwiści opierają swoje badania przede wszystkim na materiale polsko-, niemiecko-, angielsko-, francusko- i włoskojęzycznym, czerpiąc w równym stopniu tak ze współczesności, jak z historii. Ze względu na interdyscyplinarny charakter przedstawionych rozważań tom podzielono na pięć części poświęconych sprawom historycznym, terminologicznym, pragmatycznym, translatorycznym oraz dydaktycznym.

******

Ideological and Political Conditions of Language Communication

The eleven texts included in the Ideological and Political Conditions of Language Communication address communication in its ideological and political aspect. The relations between politics and ideology, which arouse strong emotions in public discourse, are not the keynote of the presented publication. The authors choose one of the two notions and focus their research on the phenomena defined as political behaviour, language policy, politolinguistics, major political ideologies, political discourse. Aside from the defined visions of the world as well as political doctrines and programmes, which reflect beliefs, the book focuses on values and valuation, i.e. moral values and language value. The linguists base their research on Polish, German, English, French and Italian language material, drawing from the present and history. Due to interdisciplinary character of the presented reflections, the volume has been divided into five parts, devoted to historical, terminological, pragmatic, translational and didactic matters.

NOWA KSIĄŻKA MICHAŁA RUSINKA
PO PYPCIACH NA JĘZYKU, NIEDORAJDZIE I ZERZE ZAHAMOWAŃ CZAS NA MROCZNEGO EROSA. O PYPCIACH W JĘZYKU POLITYKI.
Powiedzmy to sobie od razu, żeby nie było niedomówień: nie jestem ani specjalistą od języka polityki, ani tym bardziej jego miłośnikiem. Język ten jednak ma pewną cechę wspólną z piosenkami disco-polo, którym w dużej części poświęciłem poprzednią książkę. Otóż ani jednego, ani drugiego nie da się nie słyszeć.
Wpadłem więc na pewien pomysł: żeby się przed nim bronić, żeby nie zaczął on infekować mojego języka, postanowiłem — wprost przeciwnie — uważniej się w niego wsłuchiwać, brać pod lupę poszczególne jego frazy, interpretować, psychoanalizować i dekonstruować. Mam poczucie, że w ten sposób wzmacniam własny układ odpornościowy, bo w jakimś sensie rozbrajam ten nieznośny język — także śmiechem. Jeśli zdecydują się Państwo tę książkę przeczytać, to istnieje prawdopodobieństwo (badania laboratoryjne w toku, efektów ubocznych nie stwierdzono), że i Państwa układ odpornościowy zostanie wzmocniony. – MICHAŁ RUSINEK