„Rocznik Bibliologiczno-Prasoznawczy”, t. 10/21

Praca stanowi dwudziesty czwarty numer ukazującego się od 1998 roku czasopisma „Nowa Biblioteka. Zeszyty Monograficzne Koła Naukowego Bibliotekoznawców Uniwersytetu Śląskiego” (aktualny tytuł: „Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media”). Periodyk to recenzowany kwartalnik naukowy, o którego wysokim poziomie i znaczeniu dla środowiska bibliologów i informatologów, świadczy jego pozycja w wykazie czasopism punktowanych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego – Część B.



Publikowany numer czasopisma „Nowa Biblioteka” poświęcony jest problematyce ochrony dziedzictwa kulturowego. Z dziedzictwem kulturowym stykamy się w każdym prawie elemencie życia, gdyż stanowi ono spuściznę materialną i duchową poprzednich pokoleń, jak również dorobek naszych czasów, oznaczając wartości określające kulturę i tożsamość Polaków w kraju i za granicą. Problematyka dziedzictwa, mając wyjątkowo szeroki zakres znaczeniowy, staje się powszechnie obiektem badań humanistycznych. Przygotowany numer periodyku naukowego poświęcony został wybranym aspektom związanym z dziedzictwem materialnym (zabytkami, muzeami czy bibliotekami) oraz niematerialnym (tradycjami czy przekazami ustnymi).

W przygotowanym tomie autorzy podejmują próbę refleksji nad różnymi aspektami funkcjonowania instytucji – bibliotek, muzeów i stowarzyszeń – mającymi w swej optyce dbałość dziedzictwo materialne. Pośród omawianych jednostek znalazły się: Biblioteka Teologiczna Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (artykuł Marty Gawlik i Anny Gawinek); Górnołużycka Biblioteka Naukowa w Görlitz (artykuł Michała Żytomirskiego); Stowarzyszenie im. Jana Karskiego w Kielcach (artykuł Szymona Króla). Wymienione teksty ukazują, jak ważną częścią misji instytucji jest ochrona i dbałość o dziedzictwo narodowe. Na ten istotny aspekt zwróciła także uwagę Agnieszka Kotwica. Omówiła wybrane muzea książki oraz podjęła rozważania na temat wyzwań, z którymi mierzyć muszą się instytucje muzealne w Polsce. Książka jest bowiem jednym z podstawowych nośników dziedzictwa kulturowego. Ta część materialnego dziedzictwa zainteresowała Irenę Moreino. Autorka przygotowała studium poświęcone mało znanemu w Polsce dziełu – Terra Mariana. Stanowi ono świadectwo wspólnego dziedzictwa kulturowego Polski i Łotwy. Podobnie – na spuściźnie wielonarodowej Rzeczypospolitej – skupiła się w swym tekście Izabela Zlot, przypominając zasłużoną dla Polaków, Litwinów i Białorusinów, znamienitą szlachecką rodzinę Pusłowskich. Autorka ukazała – przez pryzmat znajdującego się dziś w rękach trzech krajów dziedzictwa Pusłowskich – jak istotnym aspektem jest kultywowanie wspólnej historii Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Bardzo ważny, współczesny aspekt działań związanych z zachowaniem dorobku kulturalnego stanowią prace omawiające prawne aspekty ochrony dziedzictwa. Problemy te zgłębiła w swym artykule Magdalena Gomułka. Dotyczy on funkcjonowania Narodowego Zasobu Bibliotecznego w świetle nowelizowanego ustawodawstwa.

W numerze opublikowana została także kolejna część obszernego materiału, opracowanego przez Katarzynę Janczulewicz, zatytułowana Polska bibliologia i informatologia w polonikach zagranicznych wydanych w latach 2001–2014 w krajach sąsiadujących z Polską. Materiały do bibliografii. Cz. 3: Litwa i Rosja.

Każde z wydań „Nowej Biblioteki” zamyka przegląd recenzyjny i sprawozdania. W numerze 1/2017 opublikowanych zostało dziesięć sprawozdań oraz jedna recenzja.

Prezentowany, 19. numer „Rocznika” zawartością odbiega od swoich poprzedników. Stało się tak dlatego, że autorzy skoncentrowali uwagę na różnorodnych problemach dziennikarstwa, przez co zaniedbali nieco zagadnienia biblioteczne. Warto podkreślić, że w znacznej mierze współtwórcy poniższego tomu zajmują się czasopiśmiennictwem, co podkreśla już pierwszy z publikowanych artykułów. Kolejne artykuły analizują tabloidyzację czasopism , również luksusowych magazynów przeznaczonych dla kobiet i mężczyzn. Kilka artykułów dotyczy szeroko rozumianej praktyki dziennikarskiej.

Środowisko polskich inżynierów i techników na obczyźnie zawsze dążyło do stworzenia ogólnego pisma, które promowałoby ich myśl naukowo-techniczną na arenie międzynarodowej, a jednocześnie było łącznikiem kulturowym pomiędzy rodakami na emigracji i w kraju. Temu celowi służyły biuletyny techniczne poszczególnych stowarzyszeń technicznych począwszy od wydawnictwa najstarszego, podjętego przez Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Polskich we Francji, poprzez „Biuletyn” największego skupiska technicznego na emigracji, Stowarzyszenia Techników Polskich w Wielkiej Brytanii; „Biuletyny” Stowarzyszenia Techników Polskich w Kanadzie, Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Polskich w Argentynie, Koła Techników Polskich w Australii oraz „Komunikaty” takich skupisk technicznych, jak Stowarzyszenia Techników Polskich w Stanach Zjednoczonych, w Szwajcarii, Włoszech, Belgii, Południowej Afryce, Hiszpanii i w Niemczech, podejmowały próby rozszerzenia swego zasięgu i dotarcia do możliwie największej liczby techników polskich poza krajem. Brak własnego organu prasowego, obejmującego swym zasięgiem dokonania i życie organizacyjne polskiego świata technicznego rozproszonego w wielu krajach spowodował, że z inicjatywy prof. inż. Romana Wajdy, Zarząd STP w Wielkiej Brytanii latem 1958 roku przy współpracy innych polskich stowarzyszeń technicznych na obczyźnie przystąpił do wydawania poświęconego zagadnieniom technicznym i naukowym kwartalnika „Technika i Nauka”. Formalnie od 2004 r. wychodzi pod egidą nowopowstałej European Federation of Polish Scientific and Technological Societies Abroad (Europejskiej Federacji Polonijnych Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych) z siedzibą w Wiedniu, jednak w rzeczywistości redagowany jest przez prof. dr. inż. Ryszarda Chmielowca w Londynie. Od początku periodyk spełniał wymogi pisma naukowego, publikacje były recenzowane, zawierały streszczenia, rysunki, zdjęcia tabele, wykresy, grafy, wzory, kody źródłowe itp. oraz bibliografię wykorzystanych źródeł. Tytuły, streszczenia artykułów oraz spisy treści poszczególnych numerów miały wersję dwujęzyczną. Artykuły najczęściej były opracowane na podstawie najnowszych publikacji brytyjskich i amerykańskich, czasem francuskich i niemieckich. Pisywali je na ogół w języku polskim, często w języku angielskim ludzie techniki związani z uczelniami brytyjskimi, polskimi, amerykańskimi, sporadycznie z krajów niemieckojęzycznych, jak również inżynierowie praktycy upowszechniający swoje zrealizowane pomysły i innowacje. Środowisko czytelnicze „Techniki i Nauki” stanowili pracownicy naukowi instytutów i wyższych uczelni, inżynierowie projektanci konstrukcji budowlanych i innych przedsięwzięć inżynierskich, inżynierowie mechanicy, elektrycy, chemicy, architekci, geofizycy. Bezsporna była również celowość publikowania sprawozdań z życia międzynarodowych organizacji naukowych, w tym technicznych. Artykuły analizowały w sposób teoretyczny, naukowy problemy ogólne, specjalistyczne oraz możliwości praktycznego zastosowania najnowszych technologii, rozwiązań czy modyfikacji. Artykuły obejmowały m.in. inżynierię lądową, fizykę, górnictwo węglowe, naftowe i gazów, architekturę i urbanistykę, ochronę środowiska, ekologię, matematykę, mechanikę, lotnictwo.

Konferencja „Czas przemian – czas wyzwań” porusza ważne zagadnienie wpływu nowych mediów na kształtowanie nowoczesnej wizji bibliotek i innych ośrodków informacji w społeczeństwie sieci. Doświadczenia Fundacji Orange wskazują, że rola tych nowych centrów aktywności lokalnej jest nie do przecenienia: to właśnie one często są pierwszym miejscem kontaktu osób wykluczonych cyfrowo z Internetem i technologiami. Ale nie tylko – to dzięki oddolnym, świadomym działaniom bibliotekarzy, animatorów z organizacji pozarządowych, instytucji kultury i oświaty, miejsca te mogą pełnić też funkcję przestrzeni cyfrowych inspiracji, zarówno dla młodszych, jak i starszych internatów.

Dziś dwa kliknięcia myszką dają internautom dostęp do prawd, do których Archimedes dochodził całe życie. Dla najmłodszego pokolenia dostęp do sieci jest naturalnym przedłużeniem rzeczywistości, a prawie wszystko ma już dziś dodatek „e”: e-kultura, e-podróże, e-edukacja. Czy oznacza to, że młodzi użytkownicy sieci, dorastający w otoczeniu elektronicznych urządzeń nie potrzebują wsparcia dorosłych w wirtualnym świecie? Badania Fundacji Orange dotyczące kompetencji cyfrowych młodzieży wskazują, że wręcz przeciwnie – bez inspiracji cyfrowych przewodników niewielu młodych internautów w pełni skorzysta z edukacyjnego potencjału sieci.

Jadwiga Czartoryska, Prezes Fundacji Orange

W czwartym tomie wydawnictwa Czasopiśmiennictwo. Przeszłość i teraźniejszość autorzy – pracownicy Katedry Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, każdy w zakresie swoich zainteresowań badawczych – próbują odpowiedzieć na pytania: po pierwsze – o kondycję prasy w zmieniającej się rzeczywistości medialnej, po drugie – o jej znaczenie w życiu społeczeństwa, będącego jej odbiorcą. Badacze mają nadzieję, że ich ustalenia zaciekawią duże grono osób zainteresowanych dziejami prasy i warunkami jej funkcjonowania w czasach współczesnych.

Książka Digitalizacja dla początkujących to praktyczny poradnik z serii Propozycje i Materiały. Wprowadza czytelnika w świat grafiki komputerowej, dokumentów elektronicznych, rozdzielczości, głębi bitowej i innych zagadkowych pojęć. Napisana przystępnym językiem, instruuje, jak „krok po kroku” z bibliotecznego dokumentu utworzyć dobrej jakości obiekt cyfrowy. Przy okazji bezlitośnie rozprawia się z wieloma mitami, m.in. z tym, że digitalizacja musi być kosztowna.

Pomysł napisania książki zrodził się po jednym ze szkoleń, które Autor prowadził. Większość publikacji na ten temat za­kłada, że czytelnicy mają opanowane podstawy niezbędne w procesie świadomej digitalizacji, tzn. że każdy doskonale zdaje sobie sprawę, czym jest grafika wektorowa, a czym mapa bitowa; wie, jakie są zalety i wady poszczególnych formatów zapisu cyfrowego.

Błąd. Takie podejście sprawia, że wiele osób nawet nie próbuje zmierzyć się z digitalizacją, zostawiając ją tym „bardziej zorientowa­nym”. Brak jest publikacji, któr traktowałaby o digitalizacji w sposób możliwie podstawowy, napisanych językiem zrozumiałym nie tylko dla informatyków i grafików komputerowych. Tę lukę ma wypełnić niniejszy poradnik. Przeznaczony jest przede wszystkim dla bibliotekarzy – chociażby ze względu na kontekst terminologiczny (stricte bibliotekarskie rozumienie „dokumentu”) i funkcjonalny (rodzaje dokumentów, na digitalizacji których skupiony jest jeden z rozdziałów).