Rocznik Strategiczny 2016/2017

(red.) Joanna Marszałek-Kawa, Bogusław Jagusiak - Alianse w rywalizacji o globalną hegemonię

Od koncertu mocarstw, przez piekło światowych wojen, do końca zimnej wojny – panoramę dziejów dyplomacji prezentuje w swoim najwybitniejszym dziele człowiek najbardziej do tego zadania odpowiedni – dyplomata, negocjator, literat i autor sukcesów amerykańskiej polityki II połowy XX wieku. Jest to jedyna historia dyplomacji doprowadzona do czasów najnowszych.

...Przedstawiona do recenzji monografia stanowi pogłębione analityczno-porównawcze studium semantyczne postrzegania oraz definiowania bezpieczeństwa w zmieniającym się środowisku bezpieczeństwa. Jest niezwykle cennym materiałem poznawczym dla studentów, wykładowców i badaczy w dyscyplinie nauk o bezpieczeństwie i obronności, a także wszystkich zainteresowanych bezpieczeństwem w obszarze nauk społecznych, przyrodniczych, medycznych i technicznych jak i praktyków służb, inspekcji, straży i wojska... Z recenzji prof. dr hab. Jerzego Koniecznego

Klepsydra i tron jest zbiorem refleksji nad pojmowaniem czynnika czasu przez polityków i dyplomatów. Autor ilustruje je konkretnymi przykładami, także z własnych doświadczeń zawodowych – praktyka dyplomacji. Publikacja nie jest systematycznym wykładem, lecz eseistyczną peregrynacją po rozmaitych aspektach czasu i potęgi.

Dokonująca się obecnie rewolucja technologiczna przyspieszyła czas, spłaszczyła jego wymiar. Globalizacja synchronizuje kulturowe zegary świata, a skala wyzwań globalnych wymusza wydłużenie temporalnych perspektyw w myśleniu politycznym.
Polityka była zawsze naznaczona pokusą do zapanowania nad czasem, dążeniem do jego kontrolowania. Dziś, aby być skuteczna, musi zaakceptować prymat czasu i uznać całkowitą temporalność politycznej rzeczywistości.

Piotr Antoni Świtalski jest zawodowym dyplomatą w randze ambasadora tytularnego. Był m.in. wiceministrem spraw zagranicznych w rządzie Marka Belki. Sprawował funkcje ambasadora – stałego przedstawiciela RP przy Radzie Europy, ambasadora – szefa delegatury Unii Europejskiej w Armenii, dyrektora planowania politycznego w Sekretariacie Rady Europy, szefa departamentu w Sekretariacie OBWE, dyrektora departamentu strategii i planowania MSZ, dyrektora departamentu Azji i Pacyfiku MSZ. Jest doktorem nauk humanistycznych. Poglądy wyrażone w książce mają wyłącznie osobisty charakter.

W centrum zainteresowania autora znajduje się międzyrządowość jako jedna z form, w której przejawia się proces integracji zachodzący w powojennej Europie. Odpowiada ona zarówno za sukcesy, jak i porażki procesu integracji. Nie można jej sprowadzać do roli etapu przejściowego lub nieracjonalnej, ale koniecznej formy pacyfikacji państw narodowych. To, co międzyrządowe, może być w takim samym stopniu generatorem zmian i najlepszą "przekładnią" w sytuacji zabrnięcia procesu integracji w "ślepy zaułek", jak i rozwiązaniem mniej efektywnym. Błędem jest przypisywaniem międzyrządowości zawsze funkcji hamulca i wskazanie, że jej ograniczenie lub eliminacja oznaczać będzie postęp. Usunięcie jej grozi petryfikacją jednej pozycji politycznej w postaci reguł prawnych, zasad ustrojowych oraz schematów technokratycznego zarządzania pozbawionych legitymizacji. Autor starał się wykazać, że rozwój konstrukcji europejskiej to nie kumulacja działań ponadnarodowości hamowanej przez to, co międzyrządowe, lecz aktywne uczestnictwo obu komponentów przy czym ten międzyrządowy, wobec wciąż aktualnej suwerenności państw, okazywał się często kluczowy.

Publikacja powstała we współpracy z Instytutem Europeistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Rudiger von Fritsch, wytrawny i doświadczony dyplomata, autor m.in. wydanej w 2021 roku książki „Quo vadis, Rosjo?”, przedstawia okoliczności i zdarzenia, które doprowadziły do napaści Rosji na Ukrainę. Przede wszystkim opisuje działalność dyplomacji, podejmowane do końca przez kraje zachodnie próby zapobieżenia wojnie oraz kłamliwe i oszukańcze zapewnienia Putina, że do jej wybuchu nie dojdzie. Autor uważa, że u Putina przeważyło myślenie w kategoriach emocjonalno-historycznych oraz wielkorosyjski, imperialny odruch. Podkreśla także, że już od czasów zajęcia Krymu przez Rosję w 2014 roku zachodni obserwatorzy byli zdumieni błędną oceną sytuacji w Ukrainie przez rosyjskie kierownictwo. Takie same, a nawet większe błędy legły u podstaw decyzji Putina o zaatakowaniu Ukrainy w roku 2022. Podobnie błędnie oceniono determinację i spójność działań Zachodu w niesieniu pomocy zaatakowanemu krajowi. Wojna z Ukrainą stanowi wielką cezurę w stosunkach międzynarodowych - Władimir Putin wykluczył Rosję na długo z porządku międzynarodowego i prowadzi ją w niejasną i niepewną przyszłość. Zniszczył swoim postępowaniem próbę wspólnego budowania bezpieczeństwa, otwierając erę konfrontacji. Pytania o Europę i świat podczas wojny i po wojnie stanowią istotną część rozważań von Fritscha. Jednocześnie podkreśla potrzebę znalezienia przez wszystkie kraje unijne wspólnego punktu wyjścia dla zbudowania wspólnej polityki zagranicznej i polityki bezpieczeństwa. Analizuje skutki gospodarcze i polityczne wojny dla Rosji, Ukrainy, Europy i świata. Skłania się ku przekonaniu, że w najbliższych latach niewiele może się w Rosji zmienić. I próbuje zarysować sposób postępowania dla Zachodu: „Jak zatem postępować z taką Rosją i jej gotowym do agresji prezydentem? Wybrał drogę konfrontacji. Bezwarunkowe jest ogradzanie, containment – dodać trzeba: constrainment, odciąganie od dalszej ekspansji. Konieczna jest także próba zabezpieczania przed konfrontacją na drodze umów”. Postulat „konfrontacji uporządkowanej” z Rosją, czyli konieczność zawarcia porozumień międzynarodowych ograniczających zbrojenia i tworzących mechanizmy zapobiegające konfrontacji militarnej, jest jednym z ważniejszych przesłań książki.