Rynek sztuki w Polsce

Kolejny tom z serii Przewodnik dla kolekcjonerów zainteresuje nie tylko historyków sztuki, ale także wszystkich tropicieli rzeczy pięknych i unikatowych, łowców antykwarycznych okazji i inwestorów z wyobraźnia. Autorka wnikliwie analizuje zjawiska stylistyczne kryjące się pod terminem „klasycyzm", charakteryzuje styl Ludwika XVI, późnogeorgiański, stanisławowski, Zopfstil, empire... Tekstowi towarzyszy bogaty materiał ikonograficzny prezentujący przedmioty różnej proweniencji, od mebli Adama, Riesenera, Simmlera po serwisy Odiota i imbryki z Baranówki. W książce Czytelnik znajdzie wskazówki, gdzie i jak kupować, i na co zwracać uwagę przy ocenie antyków, jak je użytkować i konserwować.

Od początku nowożytności zaczynają w Gdańsku powstawać kolekcje prywatne. Aż do XIX wieku domy przede wszystkim uczonych mieszczan gdańskich zapełniają się ozdobnymi naczyniami, cennymi tkaninami, trofeami myśliwskimi, bronią, a także obrazami, rysunkami i grafikami oraz – zbieranymi z nie mniejszą pasją – naturaliami. W owym czasie zainteresowanie przedmiotami kolekcjonerskimi różnego typu stało się jednym z wyznaczników kultury miasta. Gdańscy zbieracze i naukowcy w XVII i XVIII wieku gromadzili malarskie, rysunkowe i graficzne przedstawienia kwiatów, owoców czy zwierząt, których autorami byli zarówno artyści obcy, jak i miejscowi. Kolekcjonowali i klasyfikowali muszle, skamieliny i okazy bursztynu. Tworzyli zielniki, budowali ogrody i zlecali wykonanie ilustracji naukowych w celu dopełnienia swoich rozpraw.
Źródła odnalezione między innymi w Gdańsku, Amsterdamie, Berlinie, Dreźnie, Florencji, Gocie, Hadze, Hamburgu, Marburgu, Monachium i Wolfenbüttel pozwoliły zrekonstruować opowieść o zapomnianych gdańskich kolekcjonerach i zbieranych przez nich naturaliach i artefaktach.

Książka autorstwa wybitnej badaczki dziejów dziecka i dzieciństwa, kolekcjonerki polskich lalek – prof. Doroty Żołądź-Strzelczyk oraz kolekcjonerki zabawek, pasjonatki i znawczyni lalek – Alicji Sztylko jest bez wątpienia pionierską publikacją, wpisującą się w nurt badań nad historią kultury materialnej, życia codziennego oraz historią przemysłu – w tym wypadku zabawkarskiego. W polskiej historiografii nie powstała bowiem do tej pory praca, w której tak szczegółowo opracowana zostałaby problematyka konkretnej zabawki – lalki, wytwarzanej z określonego materiału, jakim jest celuloid. Publikacja jest zatem nowatorska poznawczo, a przy tym niezwykle bogata w warstwie ikonograficznej – prezentowane treści zobrazowane zostały kilkuset fotografiami lalek, w większości z prywatnej kolekcji Doroty Żołądź-Strzelczyk oraz innych źródeł i kolekcji. 

 Wykonane na potrzeby niniejszej pracy kwerendy i badania wymagały analizy wielu rozproszonych źródeł o różnorodnym charakterze – pisanych, materialnych i ikonograficznych, co świadczy o wysokiej erudycji Autorek w obszarze podjętej w książce problematyki. Jest ona niewątpliwie wymiernym efektem wielu lat kolekcjonowania przez Autorki polskich lalek celuloidowych oraz pieczołowitego gromadzenia wiedzy na ich temat. Istotnym walorem publikacji jest jej struktura, złożona z dwóch doskonale uzupełniających się części: pierwszej, poświęconej dziejom produkcji lalek celuloidowych i ich specyfice oraz drugiej, stanowiącej opisy fabryk i zakładów produkujących lalki celuloidowe wraz ze szczegółowym omówieniem ich poszczególnych typów, dokonane w ujęciu chronologicznym – na przestrzeni niemal stulecia.

Publikacja stanowi kompendium wiedzy na temat polskich lalek celuloidowych, które posłuży z pewnością nie tylko badaczom historii kultury materialnej, ale i pasjonatom dawnych zabawek oraz kolekcjonerom, poszukującym informacji na temat posiadanych w zbiorach lalek. Lektura książki pozwoli także niejednemu czytelnikowi z sentymentem wrócić do lat dzieciństwa, odnaleźć na jej kartach ukochaną lalę i poznać historię jej powstania.

Z recenzji dr hab. Moniki Nawrot-Borowskiej, prof. UKW

Zdefiniowany w latach 90. XIX wieku zakopiański styl opierał się na elementach kultury góralskiej, uznawanej przez Witkiewicza za rdzennie polską. Autorka prezentuje bogactwo stylu obejmującego nie tylko budowę domów czy kościołów, ale też ich wnętrza i wyposażenie: meble, sprzęty gospodarcze, ubiory, wyroby z ceramiki, instrumenty muzyczne i pamiątki. Elementy kultury górali odnajdujemy także w twórczości kompozytorów i pisarzy. W szerszym pojęciu styl zakopiański obejmuje wszystkie przejawy przenikania ludowej sztuki Podhala do kultury narodowej.

Jest to książka o rzeczach, które przetrwały na przekór historycznym zawieruchom, o przedmiotach bezpowrotnie utraconych, lecz których legenda jest żywa, a także o tych, które trwają nikomu niepotrzebne. Jest to także książka o ludziach, którzy odeszli, zostawiając swoje historie zapisane w urzędowych aktach, listach, dziennikach i notatkach. O pamięci z trudem odzyskiwanej i o zdjęciach wywołujących dziś ogromne wzruszenie. Zachowane przedmioty stały się dla autorki pretekstem do opowiedzenia historii ich właścicieli - jej przodków. Te mikro-historie, wpisane w szerszy kontekst, stanowią część wielkiej historii, o której też jest w książce mowa. Niektóre z opisywanych obiektów są naprawdę cenne, inne mają znikomą wartość materialną, za to ogromną wartość emocjonalną. Uwaga i czas poświęcony przez autorkę na odtworzenie historii rodzinnych pamiątek-symboli wydobyły je ze „zwyczajności” trwania, nadały im rangę i podkreśliły długo niedocenianą wartość.