Słownik kultury literackiej Łodzi do 1939 r.

Tom rozpoczynają artykuły z zakresu szeroko rozumianej ekologii kulturowej. To nie przypadek. Cieszyński ośrodek etnologii i antropologii kulturowej zajmuje się tą problematyką od wielu lat, a w ostatnim czasie, na tej podstawie, utworzono na studiach II stopnia nową specjalność. Ekologia to jednak nie wszystko. W tomie są także artykuły, które – co nas szczególnie cieszy – ukierunkowane są na Afrykę. To kontynent, który za sprawą zarówno wyjątkowości, jak i uniwersalności swych problemów skupia na sobie coraz większą uwagę badaczy. Widać to także w naszym czasopiśmie. W części Spojrzenie na Afrykę znajdziecie Państwo, między innymi, informacje o bolączkach edukacji wśród społeczności postpasterskich, konsekwencjach i specyfice globalizacji i konsumeryzmu afrykańskiego, dyskursie kolonialnym i jego współczesnych reminiscencjach czy percepcji czasu. Wszystko to zostało ukazane w oryginalnych pracach badawczych. Numer zamykają teksty, których spinającą klamrą jest typowo antropologiczne spojrzenie (lub, jak kto woli, Antropologiczne konteksty kultury).



/fragment – od redakcji, M. Kurcz, M. Szalbot/

Monografia opisuje wielki projekt literacki, naukowy i wydawniczy, jakim była tzw. Polnische Bibliothek (Biblioteka Polska) pod redakcją Karla Dedeciusa, wydawana od 1982 do 2000 roku przez Suhrkamp Verlag we Frankfurcie nad Menem, a finansowana przez Fundację Roberta Boscha (Robert Bosch Stiftung).

To imponujące przedsięwzięcie miało wielkie znaczenie dla transferu kulturowego między Polską a Niemcami (i krajami niemieckojęzycznymi), pojednania poprzez książki, umacniania jedności europejskiej po głębokich podziałach (po)wojennych. Kiedy bowiem Dedecius planował ten projekt i publikował jego pierwsze rezultaty, Europa podzielona była murem berlińskim i żelazną kurtyną, trwała w warunkach tzw. zimnej wojny. Dedecius wierzył, że książki mogą te mury kruszyć i łagodzić napięcia.

*********

Karl Dedecius’ Polish Library. Project – Process – Significance

The monograph discusses the literary, scholarly and publishing endeavour that was the so-called Polnische Bibliothek (Polish Library) edited by Karl Dedecius, which was issued between 1982 and 2000 by Suhrkamp Verlag in Frankfurt am Main with financing from the Robert Bosch Foundation (Robert Bosch Stiftung). This impressive undertaking had immense significance for the cultural transfer between Poland and Germany (as well as other German-speaking states), for reconciliation through books, and for the strengthening of European unity following deep (post-)war divisions.

*********

Prof. zwycz. Dąbrowski Mieczysław (ur. 16.05.1947) (ORCID 0000-0002-3070-6149) – emerytowany profesor Uniwersytetu Warszawskiego, wieloletni pracownik Instytutu Literatury Polskiej UW, polonista i komparatysta, visiting professor (Tybinga 2012/13, Heidelberg 1996/97 i 2000, Passau, Berlin, Budapeszt, Praga, Chiny 2018/19).
Literaturoznawca o specjalności historia literatury polskiej i komparatystyka. Profesor zwyczajny na Wydziale Polonistyki, kierownik Zakładu Literatury XX wieku w Instytucie Literatury Polskiej UW w latach 2001-2005, od roku 2005 dyrektor Instytutu Literatury Polskiej, kierownik Pracowni Badań Literackiej Kultury Mniejszości. Z jego inicjatywy powstał Zakład Komparatystyki w ILP UW. Jako lektor języka i
kultury polskiej nauczał na uniwersytetach w Getyndze (1975-1977), w Coal Mining Management College w Pekinie (1987-1989), w Instytucie Slawistyki w Tybindze (1990-1994), jako Gastprofessor wykładał literatury zachodniosłowiańskie na uniwersytecie w Heidelbergu w semestrze zimowym 1996/97 i letnim 2000 roku. W celach studialnych, konferencyjnych i wykładowych przebywał na uniwersytecie wiedeńskim, obu berlińskich, uniwersytecie w Saarbrücken, Bonn, Passau, Trewirze, Tybindze, Pradze, Brnie, Debreczynie, Budapeszcie, Bukareszcie, Mińsku,
Drohobyczu, Lwowie, Neapolu, Wilnie, Wiedniu i Sofii.
W latach 1993-1995 korzystał z grantu naukowego Uniwersytetu Środkowoeuropejskiego w Pradze (rezultatem jest książka „Dekadentyzm współczesny…”), a w roku akademickim 1997/98 z grantu dydaktycznego Open Society Institute w Budapeszcie. Były stypendysta DAAD. Zajmuje
się historią literatury i kultury polskiej w kontekście światowym. Jego prace koncentrują się wokół takich kategorii, jak: historia idei, wielokulturowość, tożsamość kulturowa i etniczna, inność/obcość, e/migracyjność, postkolonializm w literaturze, pogranicza i stereotypy kulturowe, antropologia literatury, tradycja żydowska w Polsce, dekadentyzm, awangarda, modernizm literacki, postmodernizm i ponowoczesność, komparatystyka kulturowa i mniejszości narodowe.

Opublikował 11 książek własnych, m.in. „Nierzeczywista rzeczywistość. Twórczość Andrzeja Kuśniewicza na tle epoki” (1987; 2004, wyd. 2 zmien.); „Dekadentyzm współczesny. Główne idee, motywy i postawy modernistyczne w polskiej i niemieckojęzycznej literaturze XX wieku” (1996 – grant Central European University); „Postmodernizm – myśl i tekst” (2000); „Swój/Obcy/Inny. Z problemów interferencji i
komunikacji międzykulturowej” (2001); „Projekt krytyki etycznej. Studia i szkice literackie” (2005); „Komparatystyka dyskursu / Dyskurs komparatystyki” (2009); „Literatura i konteksty. Rzeczy teoretyczne” (2011), „Tekst międzykulturowy. O przemianach literatury emigracyjnej” (2016), „Tylko seks? Antropologia erotyzmu od Sade'a do Houellebecqa” (2018); „Biblioteka Polska Karla Dedeciusa. Projekt – proces – znaczenie” (2021).
Inicjator i współredaktor 9 tomów zbiorowych, m.in: „Drohobycz wielokulturowy”, red. M. Dąbrowski i W. Meniok (2005; tom dwujęzyczny), „Komparatystyka dla humanistów. Podręcznik akademicki” (2011); Mniejszości”, red. M. Dąbrowski (2005; w cyklu: „Literatury słowiańskie po roku 1989”); „Pisarze polsko-żydowscy XX wieku. Przybliżenia”, red. M. Dąbrowski i A. Molisak (2006); „Lektury inności. Antologia”, red. M. Dąbrowski i R. Pruszczyński (2007); „Lektury płci. Polskie (kon)teksty”, red. M. Dąbrowski, (2008).

Publikacja wieloautorska „Co nowego w nowych mediach? Transformacje, perspektywy, oczekiwania” to zbiór referatów (niektórych w wersji rozszerzonej, uzupełnionej) wygłoszonych podczas ogólnopolskiej konferencji naukowej, która odbyła się 27 kwietnia 2016 roku w Katowicach. Autorzy artykułów zaprezentowali w tomie zagadnienia związane ze sferą wizualną interfejsów, algorytmami warunkującymi optykę naszego oglądu świata, nowymi zachowaniami komunikacyjnymi, czy wykorzystaniem nowych mediów w edukacji. Praca może być skierowana do wszystkich uczestników nowomedialnej kultury.

Analizując twórczość Petera Taylora (1919-1994), autorka podejmuje w książce temat współczesnej kobiecości amerykańskiego Południa jako praktyki performatywnej. Wychodząc z założenia, że kobiecość ta zasadza się na modelu "Idealnej Opiekunki" kultury Południa, oraz że ten ostatni jest "regionalnie nacechowanym" rozwinięciem XIX-wiecznego ideału Prawdziwej Kobiecości, ukazuje, jak model ów wpływał i nadal wpływa na trzy analizowane grupy kobiet Południa: białe mężatki z klasy uprzywilejowanej, białe kobiety niezamężne oraz kobiety czarne.

Książka jest próbą zademonstrowania, iż koncepcja "Idealnej Opiekunki", którą krytyka genderowa swojego czasu uznała za opresyjny model kobiecości, może być również postrzegana jako specyficznie twórczy sposób radzenia sobie z ograniczeniami narzucanymi kobietom Południa przez kulturę, którą przychodzi im się "opiekować".

Zbiór obszernych, wnikliwych artykułów analizujących i interpretujących treść oraz formę przedstawiania w dziele filmowym świata doświadczeń wewnętrznych bohaterów filmowych.

Rozprawy są poświęcone filmom: Świadectwo urodzenia Stanisława Różewicza, Konformista Bernardo Bertolucciego, Lokator Romana Polańskiego, Panny z Wilka Andrzeja Wajdy, Łagodna Piotra Dumały, Aleksandra Aleksandra Sokurowa oraz Wołanie Marcina Dudziaka.

Zamieszczone w tomie interpretacje – zgodnie z zasadami metody antropologiczno-morfologicznej – są wyprowadzane ze znaczeń zawartych w obrazie filmowym przy użyciu argumentów obecnych immanentnie w analizowanym dziele, zebranych w toku starannie przeprowadzonej procedury analitycznej poprzedzającej interpretację.

Rzetelność naukowa autorów i zastosowana metodologia sprawiają, że zawarte w książce odczytania wybitnych, dobrze znanych filmów zaskakują dotychczas niedostrzeganym bogactwem artystycznym omawianych dzieł i głębią znaczeń. Są świadectwem możliwości precyzyjnych, konsekwentnych metodologicznie i zorientowanych antropologicznie badań filmoznawczych.

Monografia powstała w ramach prac Zespołu Badań nad Filmem w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego.

The book contains a collection of articles analysing the content and form of presenting inner experiences of film characters in the cinematographic work.

The dissertations are dedicated to the following films: Stanisław Różewicz’s Świadectwo urodzenia, Bernardo Bertolucci’s Konformista, Roman Polański’s Lokator, Andrzej Wajda’s Panny z Wilka, Piotr Dumała’s Łagodna, Aleksandr Sokurow’s Aleksandra and Marcin Dudziak’s Wołanie.

Bulwersowały, kochały, walczyły o swoje miejsce w świecie baletu, ale przede wszystkim zmieniały oblicze współczesnego tańca. Dla jednej z nich Ravel skomponował słynne Bolero, inna kształciła umiejętności taneczne m.in. Lizy Minelli i Diane Keaton, kolejna oskarżyła Beyoncé o plagiat, jeszcze inna była żoną ambasadora Panamy. Jak pracowały? Jak wyglądało ich barwne życie? Która z pań zasługuje na miano królowej wśród tańczących kobiet?
Czas na kobiety – Jacek Marczyński postanowił napisać kontynuację książki „10 tańczących facetów” z 2014 roku, która prezentowała 10 największych tancerzy naszych czasów.

Tym razem czytamy o 10 tańczących paniach, wśród nich znalazły się: Isadora Duncan, Martha Graham, Marie Rambert, Margot Fonteyn, Maja Plisiecka, Alicia Alonso, Pina Bausch, Anne Terese de Keersmaeker, Sasha Waltz i Bronisława Niżyńska.

„Poziom baletu w ostatnich dekadach niesłychanie się podniósł. Tak mówiło się, co prawda, już ćwierć wieku temu, więc jeśli dziś tę opinię nadal się wyraża, mamy najlepsze potwierdzenie faktu, że balet nieustannie się rozwija. Obserwujemy ciągły postęp techniczny, poza tym dzisiaj balet jest bardziej sztuką choreografa, dawniej bardziej był chyba sztuką wykonawcy. A jednak nie poruszają mnie trzydzieści dwa fouettés, nawet jeśli wszystkie zostaną wykonane precyzyjnie w tym samym miejscu, gdyż tancerka umie zapanować nad tym, by podczas ciągłych obrotów nie przemieszczać się po scenie. Sztuka współczesna bardziej mnie porusza, tym niemniej lubię konwencjonalne przedstawienia baletowe pod warunkiem wszakże, że dostrzegam w nich osobowości. I właśnie na tym polega różnica między prawdziwym artyzmem, jaki prezentowała na przykład Maja Plisiecka i inne bohaterki tej książki, a jedynie bardzo dobrym tańcem.”
Krzysztof Pastor, Dyrektor Polskiego Baletu Narodowego