Spętana akademia Tom 2

Pięćdziesiąta rocznica podpisania Układu o podstawach normalizacji wzajemnych stosunków między PRL a RFN (7 grudnia 1970 r.) jest dobrą okazją do przypomnienia kontekstu politycznego, uzgodnionych rozwiązań oraz zróżnicowanych skutków tego przełomowego aktu. Zakończył on uciążliwy okres braku relacji między obu państwami, stworzył warunki do nawiązania między nimi nie tylko stosunków dyplomatycznych, ale również do otwarcia możliwości współpracy w innych dziedzinach. Jego podpisanie poprzedziły miesiące bardzo trudnych negocjacji. Dotyczyły one różnych kluczowych zagadnień, które uprzednio, od ponad dwóch dekad pozostawały nierozstrzygnięte, jak przede wszystkim sprawa uznania przez RFN granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej, wznowienia wyjazdów Niemców zamieszkałych jeszcze w Polsce, czy kwestii odszkodowań dla obywateli polskich poszkodowanych przez III Rzeszę. Podpisanie Układu i pobyt zachodnioniemieckiego kanclerza, Willy’ego Brandta w Warszawie miały jeszcze jeden wymiar. Uklęknięcie przywódcy RFN przed Pomnikiem Bohaterów Getta nadało tym wydarzeniom aspekt symboliczny i moralny.

W niniejszej książce podjęta została próba z perspektywy półwiecza udzielenia odpowiedzi na pytanie o ocenę traktatu i jego rezultatów. Autorami są naukowcy od lat zajmujący się stosunkami polsko-niemieckimi, historią dyplomacji i bezpieczeństwem europejskim, profesorowie Jan Barcz, Adam Daniel Rotfeld, Jerzy Kranz, Witold M. Góralski, Dieter Bingen, Krzysztof Ruchniewicz, Marek Zybura oraz Adam Krzemiński.

Dziś wielu z nas już wie, czym jest „Łączka”. Tak nazywana jest kwatera „Ł” Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie, symbol nieugiętej walki z reżimem stalinowskim po II wojnie światowej. Miejsce anonimowych pochówków członków polskiego podziemia niepodległościowego, osadzonych, a następnie straconych w więzieniu mokotowskim – „bohaterów z dołów śmierci”.
Kiedyś wiedza o „Łączce” była tajna, zakazana, a wręcz groźna. Okrywało ją jedno wielkie, zręcznie utkane kłamstwo. Ofiary komunistycznego terroru nie tylko miały być przedstawiane w wyjątkowo złym świetle, lecz także miały zostać na zawsze wymazane z kart historii.
A jednak stało się inaczej. Prowadzone przez Instytut Pamięci Narodowej poszukiwania
i ekshumacje na „Łączce”, a także badania genetyczne, stopniowo przywracają tych ludzi naszej pamięci. Polska odzyskuje swoich bohaterów.
Publikacja jest poświęcona ludziom, którzy „żyją”, choć już dawno zostali zamordowani. Sądzonym, ale pozbawionym prawa do obrony. Tym, o których – jeśli przyjrzeć się intencjom katów – mieliśmy mówić tylko mimochodem, widząc w nich bandytów, pospolitych zbrodniarzy, zdrajców narodu, antypaństwowych szkodników. Bohaterom, którzy ginęli w kazamatach więzienia mokotowskiego po odczytaniu sentencji wyroku, rzekomo „w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej”. […] Wreszcie to publikacja o wielkim wysiłku włożonym w proces przywracania nam, Polakom, wielkich postaci rodzimej historii.
Waldemar Kowalski

Wznowienie pierwszej książki przyszłego autora Cesarza z 1962 roku, jedynej książki w jego dorobku w całości traktującej o Polsce. Edycja wzbogacona – w stosunku do pierwszego wydania – o napisany w połowie lat 80. XX w. tekst zatytułowany Ćwiczenia pamięci. Autor, wspominając dzieciństwo, które przypadło na czas wojny, wyznaje: „Kiedy skończyła się wojna, znałem tylko piekło”.
Akcja reportaży składających się na Busz po polsku rozgrywa się w latach 50. i 60., na prowincji, w Olecku, w Puszczy Białowieskiej, nad Narwią, w okolicach Brodnicy, pod Mławą, we wsi Grunwald, w Pratkach koło Ełku, krótko mówiąc – gdzie diabeł mówi dobranoc. Ich bohaterami są: dwie Niemki uciekające z domu starców w Szczytnie, flisak, stróż nocny, małorolny chłop klepiący biedę, robotnicy sezonowi, studenci wyrzuceni z uczelni, którzy nie chcą wracać z Warszawy do swoich rodzinnych miasteczek i wsi, ludzie bez stałego adresu. Ale także inżynier, nauczyciel historii, student SGPiS nazwiskiem Piątkowski, który jest rekordzistą świata w rzucie dyskiem, młodzi mężczyźni odbywający służbę wojskową. Ozdobą tomu są reportaże Danka i Sztywny, które wydają się być niemal gotowymi scenariuszami filmowymi.

Druga wojna światowa ściągnęła na Warszawę prawdziwy kataklizm. Niemcy w 1939 i zwłaszcza 1944 roku doszczętnie zniszczyli lewobrzeżną część miasta. W gruzach legły rezydencje z Zamkiem Królewskim na czele, kościoły, gmachy publiczne, domy prywatne. Niektóre rejony miasta, jak teren getta, zostały niemalże zrównane z ziemią. Przed ludźmi usiłującymi tchnąć życie w to zbiorowisko ruin stanął problem, czy i jak odbudować substancję zabytkową. Część architektów pragnęła przywrócić fragmenty dawnej Warszawy, takie jak Stare Miasto, inni chcieli wykorzystać wojenną destrukcję do stworzenia miasta nowoczesnego. Na te spory nakładała się presja władz komunistycznych, które odcinały się od tradycji i coraz mocniej narzucały socrealistyczne wzorce sowieckie.

Kolejna po „Seksbombach PRL-u” bogato ilustrowana opowieść Krzysztofa Tomasika o kinie, seksie i PRL-u snuta poprzez biografie gwiazd polskiego filmu. Tym razem bohaterki – Ewa Krzyżewska, Halina Kowalska, Anna Chodakowska, Marzena Trybała, Ewa Sałacka i Maria Probosz – reprezentują typ dużo odważniejszy seksualnie, bardziej demoniczny. Po części jest to związane z latami, na które przypadają ich największe sukcesy – w latach 70. i 80. możliwe było bowiem silniejsze akcentowanie seksualności w filmach.
Z opowieści wyłonią się różne modele symbolu seksu, ponieważ każda z opisywanych aktorek reprezentowała inny typ erotyzmu, począwszy od najbardziej tajemniczej femme fatale (Ewa Krzyżewska), przez atrakcyjną zalotną blondynkę, specjalistkę od komedii (Halina Kowalska), gwiazdę teatru Hanuszkiewicza i Grzegorzewskiego, która w filmie grała kobiety demoniczne i prostytutki (Anna Chodakowska), często obsadzaną w rolach kostiumowych aktorkę o kształtach klasycznej seksbomby (Marzena Trybała), aż do ekscentrycznej Ewy Sałackiej oraz Marii Probosz, odtwarzającej w latach 80. role współczesnych dziewczyn zatracających się w miłości, seksie i nałogach, która w życiu prywatnym powtórzyła tę drogę.

"Tworząc naszą organizację, mieliśmy na celu wyzwolenie wolnej, niepodległej Polski, bez żadnych obcych wpływów"... zeznał Marian Pilarski podczas jednego z przesłuchań. Wolnej Polski nie doczekał ani on, ani jego najbliższy współpracownik - Stanisław Bizior. Marian Pilarski został skazany na czterokrotną karę śmierci, Stanisław Bizior - na karę śmierci. Obydwaj zostali rozstrzelani 4 marca 1952 roku o godz. 5.30. Po odnalezieniu, ich ciała spoczęły w Krypcie Bohaterów w bazylice św. Antoniego w Radecznicy.