System Prawa Karnego Procesowego. Tom I. Zagadnienia ogólne. Część 2

System Prawa Karnego Procesowego to wielotomowe (w założeniu XVIII tomów) wydawnictwo opracowane pod redakcją merytoryczną Piotra Hofmańskiego. Jest to jedyne na rynku tak aktualne, obszerne i kompleksowe omówienie całego systemu instytucji polskiego prawa karnego procesowego. System stanowi fundamentalne teoretyczne opracowanie problemów tej dziedziny prawa z uwzględnieniem wszystkich perspektyw patrzenia na poszczególne instytucje procedury karnej. Opracowanie o charakterze systemowym jest czymś więcej niż komentarz, podręcznik czy encyklopedia. Może bowiem służyć jako źródło szczegółowej wiedzy o danej gałęzi prawa, może być wykorzystane jako pomoc w rozwiązaniu konkretnego problemu interpretacyjnego, który pojawia się w praktyce stosowania prawa.

Sukcesem niemającym dotąd precedensu jest skupienie wokół idei powstania Systemu Prawa Karnego Procesowego wszystkich bez wyjątku ośrodków uniwersyteckich zajmujących się postępowaniem karnym, a ponadto wielu światłych praktyków: sędziów Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, adwokatów, członków Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego. Każdy ośrodek koordynuje prace nad jednym przynajmniej tomem Systemu, a jego redakcję obejmuje ktoś z tego ośrodka. To dzięki temu będzie on - niezależnie od innych wskazywanych już walorów - obrazować stan wiedzy i nauki polskiego prawa karnego procesowego.

W części 2 zamieszczono osiem rozdziałów, których tematyka ściśle wiąże się ze współczesnym polskim procesem karnym. Przedstawiono w tej części m.in. międzynarodowe standardy w dziedzinie praw człowieka, które odnoszą się do postępowania karnego, oraz międzynarodowe akty prawne będące źródłem praw pokrzywdzonych i świadków w procesie karnym, a ponadto osobny rozdział poświęcono omówieniu europeizacji procesu karnego. Szczególnie cenna jest dogłębna analiza zagadnienia zróżnicowania postępowania karnego, a więc wariantów tego postępowania, z jakimi mamy do czynienia w polskim systemie prawnym. W tej części tomu I omówiono również pojęcie ścigania karnego i trybu ścigania, jak również zaprezentowano rodzaje trybów ścigania w obecnym prawie polskim, ich klasyfikacje i przyczyny normatywnego wyodrębnienia. W kontekście najnowszej reformy Kodeksu postępowania karnego niezwykle interesujące jest również zamieszczone w tej części tomu I omówienie koncepcji sprawiedliwości naprawczej - jej genezy, założeń, przykładów zastosowania. W poświęconym tej kwestii rozdziale zawarta jest również szczegółowa analiza instytucji polskiego procesu karnego związanych z ideą sprawiedliwości naprawczej, a zwłaszcza instytucji mediacji między sprawcą a pokrzywdzonym, z uwzględnieniem regulacji wprowadzonych przez nowelizację z 27 września 2013 r. (Dz.U. z 2013 r., poz. 1247). Kolejnym istotnym zagadnieniem gruntownie omówionym tej części tomu I jest obowiązywanie prawa karnego procesowego w miejscu i w czasie, czyli problematyka zwierzchnictwa terytorialnego, stosowanie przepisów prawa karnego procesowego na polskich statkach wodnych lub powietrznych i poza terytorium RP oraz wyłączenie stosowania polskiej procedury karnej na terytorium RP, jak również obszerna problematyka tzw. prawa intertemporalnego, która ma niezwykle doniosły wymiar praktyczny. Omówiono w tym zakresie szczegółowo zarówno mechanizmy intertemporalne in abstracto - dalszego i bezpośredniego działania prawa, jak i konkretne rozstrzygnięcia intertemporalne prawa karnego procesowego - m.in. regułę bezpośredniego stosowania ustawy nowej, regułę petryfikacji właściwości rzeczowej sądu, regułę stadiów procesowych, regułę skuteczności czynności procesowych, regułę in dubio lex nova, a ponadto problem rozstrzygnięcia intertemporalnego w przypadku stwierdzenia niekonstytucyjności przepisu. W tej części tomu I zawarty jest również obszerny rozdział poświęcony zagadnieniom wykładni prawa karnego procesowego, w którym omówiono wiele szczegółowych kwestii związanych z tą tematyką, w tym problematykę abstrakcyjnych pytań prawnych do Sądu Najwyższego w sprawach karnych, pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego, a także pytań prejudycjalnych do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz opinii doradczych Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wydawanych na wniosek sądu krajowego. W ostatnim rozdziale przedstawiono problematykę stosowania Kodeksu postępowania karnego w innych postępowaniach - m.in. w sprawach o przestępstwa skarbowe i o wykroczenia skarbowe, w sprawach o wykroczenia, w postępowaniu przeciwko podmiotowi zbiorowemu o czyn zabroniony pod groźbą kary.