Tadeusz Nowakowski, bydgoszczanin, dziennikarz, emigrant. Studia o literaturze bydgoskiej tom 2

Powiedzieć, że ojciec nowoczesny, przynajmniej od czasów Freuda, jest problemem politycznym, który dotyczy nas wszystkich, to z pewnością nie powiedzieć nic nowego. Ojciec i jego imię, jego władza i waga. Ojciec i jego reprezentacje, jego braki i wybrakowania. Ojciec i nasze rewolty, nasze oczekiwania i pragnienia. Ojciec symboliczny, ojciec fantazmatyczny i dany ojciec – z krwi i kości. Wreszcie obecność ojca: nieredukowalna, potężna i niekwestionowalna; zarówno dla tych, które i którzy jej doświadczyli, jak i dla tych, którym była obca. Wszystko to jest znane. Warto jednak przyjrzeć się bliżej warunkom, w których te rozpoznane już problemy pojawiają się na nowo, aby lepiej odpowiedzieć na powracające widmo ojca i przewidzieć związane z jego nadejściem wydarzenia.

Autorzy tomu (Nie)obecność. Pominięcia i przemilczenia w narracjach
XX wieku zainteresowali się bardzo różnymi głosami dobiegającymi
z pomijanych, przemilczanych, wcześniej stłumionych lub
zatartych dwudziestowiecznych narracji. W swoich rozważaniach
cofali się czasem do epok wcześniejszych, a także pochylali z uwagą
nad teraźniejszością wieku XXI, by odpowiedzieć na pytanie, które
z owych głosów/ dyskursów/opowieści z kręgu zdominowanych przez
wielkie narracje XX wieku można dziś usłyszeć; jakie warunki
(polityczne, obyczajowe, etyczno-estetyczne i inne) musiały zostać
spełnione, by dotąd opresjonowani zabrali głos i czy aby na pewno
usłyszeliśmy ich własny głos, a jeśli przemówili głosem nie do końca
własnym, to jak bardzo był on uwikłany w dyskursy, które go wcześniej
tłumiły i jaką pozycję zajmują dzisiaj wczorajsi podporządkowani
narzuconym narracjom, jeśli zdołali się od nich uwolnić; jakie przestrzenie,
dotąd niewidoczne/źle widoczne w dwudziestowiecznych
literackich wyobrażeniach rzeczywistości, ujrzały światło dzienne;
jak wyglądają nowe ramy, sposoby, wzory opowiadalności tego, co
wcześniej zagłuszane było przez zwycięskie narracje i jakie granice
wyznaczają opowieściom; jak dzisiaj kształtują się relacje: centrum
– peryferia, dominacja – podporządkowanie. Czy przeciwstawienia
zamieniły się miejscami, zanikły, spluralizowały się, odmieniły
nazwy?

Tom (Nie)przezroczystość normalności w literaturze polskiej XX i XXI wieku nawiązuje do projektu pt. (Nie)obecność. Pominięcia i przemilczenia w narracjach XX wieku/The Effect of Palimpsest, zrealizowanego
w latach 2006–2009 przez Pracownię Antropologicznych Problemów Literatury i Zakład Literatury XX wieku Instytutu Literatury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego oraz Department of Slavic Languages and Literatures, University of Chicago i Department of Central, Eastern and Northern European Studies, University of British
Columbia. Projekt ów zwieńczyły dwie publikacje (w Polsce, 2008 i w USA, 2011).

It is a major contribution to scholarship on Lobo Antunes that sheds light on questions of trauma and madness in his early novels, correspondence, and more recent short fiction by bringing to the fore Lobo Antunes’ experiences of, and reflections on, his roles as a veteran and a psychiatrist, as well as the considerable impact these experiences had in his writing. (...) The study represents, in my opinion, a very important contribution not only to studies in Portuguese and Portuguese-language literature, but to the area of Health Humanities as well. It will also be of interest to scholars working on the representation of violence and conflict, on post-imperialism, Comparative or World literature. (...) The monograph presents a clear and well-structured argument, which methodically addresses the corpus: correspondence and short fiction in the first three chapters, more closely linked to the biographical dimensions explored; Antunes’ first three novels in the final chapters. It does so while refining the critical lens so as to take into account the overlapping, interweaving dimensions of Lobo Antunes as a writer, a soldier and a psychiatrist.

dr Rui Miranda, University of Nottingham, UK

Na publikację, według autorskiej koncepcji Krystyny Pietrych, składają się następujące części: wstęp, Między parodią a profecją, prezentujący najważniejsze tropy interpretacyjne poematu; faksymile JA z jednej strony i JA z drugiej strony mego mopsożelaznego piecyka z 1920 roku, zmodernizowana edycja Piecyka wraz z komentarzem edytorskim i przypisami, wersja poematu opublikowana w Ciemnym świecidle (1968) oraz tekst Coś niecoś o „Piecyku”, będący autokomentarzem Wata do młodzieńczego utworu. Szczególne uzupełnienie stanowią grafiki Wojciecha Grabowskiego, które są efektem wieloletniej fascynacji artysty niezwykłym poematem i propozycją jego plastycznej interpretacji. Książka jako całość jest zatem zachętą do kontekstowej i wieloaspektowej lektury jednego z najbardziej zagadkowych tekstów polskiego modernizmu.

Spojrzenie na całość publikacji i prac Barbary Sosień pozwala docenić połączenie spójnej metody analizy z różnorodnością badanych tematów, motywów i autorów. Erudycja i jasność spojrzenia, kunszt analiz, które z finezją sondują głębie i meandry poetyckiego uniwersum, wreszcie znakomity styl pisarski opatrują prace Pani Profesor pieczęcią oryginalności i niepodważalnej wartości naukowej. Jeśli do tego dodać niezwykle żywą ciekawość intelektualną, talent polemiczny i umiejętność prowadzenia debaty literackiej, otrzymamy wierny portret niezwykłej osobowości, jaką jest Jubilatka w oczach swoich kolegów i studentów. Ta księga, której tytuł i tematyka są zainspirowane pracami Pani Profesor Barbary Sosień, jest tylko skromnym wyrazem wdzięczności i uznania, jakim darzą Ją wszyscy przyjaciele w Polsce, we Francji, w Hiszpanii, we Włoszech... Regina Bochenek-Franczakowa