Teksty transatlantyckie Eseje i literaturze amerykańskiej i francuskiej

Publikacja jest poświęcona analizie twórczości i filozofii pisarstwa Glorii E. Anzaldúy - znanej amerykańskiej pisarki meksykańskiego pochodzenia. Interdyscyplinarny charakter monografii wynika z tego, że wpisuje się ona zarówno w nurt badań nad Pograniczem (Border studies), studia amerykanistyczne, postkolonialne, jak i gender oraz queer studies. Poruszane są w niej ważne problemy społeczne, polityczne i kulturowe dotyczące mniejszości latynoskiej w USA, a przy tym zwraca się uwagę na walory literackie omawianych utworów. Dużą wartość książki stanowią tłumaczenia wierszy oraz fragmentów jej epokowego dzieła Borderlands/La Frontera dokonane przez Autorkę, ponieważ dotąd w Polsce nikt nie podjął się przekładu twórczości Anzaldúy.
Pomimo obszernej tematyki jest to pozycja napisana językiem zwięzłym i konkretnym, unikalna ze względu na bardzo szeroki krąg potencjalnych odbiorców, którymi mogą być studenci i studentki filologii obcych, studiów międzynarodowych, historii i studiów genderowych; pracownicy naukowi tych dyscyplin; czytelnicy zainteresowani interdyscyplinarnymi badaniami humanistycznymi, tematyką gender czy literaturą mniejszości. Ponadto warto zauważyć, że na polskim rynku wydawniczym brakuje jakichkolwiek materiałów dotyczących Glorii E. Anzaldúy, a w piśmiennictwie światowym nie powstała dotąd monografia jej poświęcona - liczne artykuły dotykające tej tematyki są rozproszone w książkach i periodykach naukowych.

„Enactments of Life”: The Short Stories of Nadine Gordimer stanowi pierwsze studium w całości poświęcone opowiadaniom południowoafrykańskiej noblistki Nadine Gordimer, które omawiane są w kontekście jej powieści, esejów, artykułów, wywiadów i materiałów archiwalnych. Opowiadania Gordimer mogą być postrzegane jako tytułowe „odgrywania życia” (enactments of life) ukazujące prawdę zarówno historyczną, jak i osobistą o ludziach żyjących w RPA w czasie apartheidu i późniejszych przemian demokratycznych. Poprzez szczegółową analizę opowiadań noblistki, od jej wczesnych utworów aż po ostatnie, książka ukazuje rozwój polityczny i artystyczny pisarki, której twórczość literacka trwała ponad siedem dekad.

Monografia przedstawia interpretacje projektów poetyckich dwojga powojennych awangardystów, Tymoteusza Karpowicza i Krystyny Miłobędzkiej. Ich twórczość poetycka i koncepcje twórcze zostały poddane lekturze relacyjnej – wybrane utwory zanalizowano na tle wspólnych inspiracji literackich i filozoficznych, jak i potwierdzonej w dokumentach osobistych wieloletniej przyjaźni dwojga twórców. Lektura relacyjna pozwala wyeksponować wizje tworzenia poezji oraz strategie autokreacyjne Karpowicza i Miłobędzkiej. Wybrany sposób lektury umożliwia pokazanie, jak te dwa poetyckie idiomy, czytane równolegle, dialogują ze sobą, a jednocześnie manifestują swoją odmienność. Metafora otwarcia to główny motyw całej książki, stanowiący łącznik między tematyką poszczególnych rozdziałów i symbolizujący metodę czytania tej poezji – głównym celem rozprawy jest pokazanie, jak awangardowe dzieła poetyckie, uznawane za hermetyczne, mogą otworzyć się przed czytelnikiem.

Praca, adresowana przede wszystkim do literaturoznawców i miłośników twórczości Jana Potockiego, podejmuje próbę ukazania niezwykłej nowoczesności Rękopisu znalezionego w Saragossie poprzez analizę relacji intertekstualnych między dziełem hrabiego a wybranymi powieściami autorów wymienionych w tytule. Zbieżności i podobieństwa można wskazać przede wszystkim w zakresie kompozycji utworów, wykorzystywanych konwencji gatunkowych i literackich, konstrukcji bohatera oraz powieściowych przestrzeni. Powieści te łączy także zróżnicowanie gatunkowe, polifoniczność kompozycyjna i ideowa, problematyka filozoficzna, epistemologiczna i metaliteracka, teatralizacja świata przedstawionego, żywioł ironii i parodii, motywy lustrzane czy eksploracja zróżnicowanych obszarów kultury śródziemnomorskiej. W tej perspektywie Rękopis jawi się jako dzieło niezwykle bliskie świadomości współczesnej, niejako prekursorskie wobec powieści XX-wiecznych.

Czy Mickiewicz cierpiał na depresję? Na co chorowała jego żona Celina? Gdzie po studiach chciał zamieszkać Juliusz Słowacki? Co Salomea myślała o wyjeździe syna na emigrację? Jak wyglądały relacje Mickiewicza ze Słowackim podczas ich spotkań w Paryżu? Dlaczego obaj poeci tak łatwo uwierzyli Andrzejowi Towiańskiemu? Dlaczego wreszcie po opuszczeniu towiańczyków Mickiewicz przestał pisać, a Słowacki - wręcz przeciwnie?

Te kwestie, jak i wiele innych, wciąż powracają w biografiach obu wielkich romantyków. Książka "Adam Mickiewicz – Juliusz Słowacki: psychobiografia naukowa" przypomina pytania, które interesowały zarówno literaturoznawców, jak i wielbicieli twórczości wybitnych romantyków. Jej interdyscyplinarny paradygmat, dający możliwość wykorzystania zarówno wiedzy literaturoznawczej, jak i metodologii psychologicznej, pozwala inaczej niż dotychczas odpowiedzieć na wiele z nich. Równocześnie pojawiają się zagadnienia nowe, zwłaszcza pytania o odmienność drogi twórczej Mickiewicza i Słowackiego w świetle psychologii twórczości, a także o specyfikę rozwoju osobowości każdego z nich.

Prezentowana książka poświęcona jest również biografice i biografistyce w naukach humanistycznych. Zawiera zaktualizowany opis gatunków biograficznych, rozważania na temat wykorzystywania metod psychologicznych w badaniach literaturoznawczych oraz kwestię statusu badań biograficznych w kontekście tez narratywistycznej filozofii historii.

Książka Allotopie. Topografia światów fikcjonalnych powstała z bardzo przyziemnej potrzeby: stworzenia swego rodzaju kompendium zbierającego teorie fikcji i narracji przydatne w analizowaniu literatury fantastycznej i światotwórczej. W odróżnieniu jednak od większości typowych monografii fantasy i SF tutaj głównym celem stała się próba zrozumienia fenomenu tytułowej allotopii – czyli takiego osobliwego świata, który mimo całej swej fantastyczności dąży do ukazywania się czytelnikowi jako wręcz bardziej realny aniżeli świat rzeczywisty. Z tej jednakowoż racji, że allotopia jest raczej rodzajem fikcyjnego świata niż gatunkiem czy nawet konwencją, przywoływane w książce powieści i cykle powieściowe – m.in. Płasklandia Edwina Abbotta Abbotta, Silmarillion J.R.R. Tolkiena, Peanatema Neala Stephensona czy Inne pieśni Jacka Dukaja – ukazują konieczność interdyscyplinarnego otwarcia badań literaturoznawczych, którym przychodzi nieraz kapitulować przed złożonością obecnych w nich konstrukcji narracyjnych. Opisywany tu szczególny przypadek fantastyki światotwórczej ma w konsekwencji niewiele wspólnego z typowym zabiegiem fantastyki, porywającym czytelnika z przydomowego ogródka do „nibylandii” i dziedziny ułudy – za to o wiele więcej ze świadomym zamieszkaniem w „nigdylandii”, i to w dodatku z wszelkimi konsekwencjami wydziedziczenia z wszystkiego tego, co naturalne, prawdziwe, faktyczne, swojskie i znajome. Allotopii w odróżnieniu od klasycznej fantastyki nie wystarcza zatem proste przeciwstawienie świata zwyczajnego światu niezwyczajnemu dla prostego wydobycia dzielącej je cechy niezwyczajności. Bo choć z pewnością jest wówczas łatwiej odróżnić to, co faktyczne, od tego, co fantastyczne, to nieporównanie już trudniej doświadczyć tego, bez czego allotopia nie miałaby racji bytu – a zatem imersywnego zanurzenia w realia takiego świata, z którym można się do tego stopnia związać, by chcieć doń powracać i móc za nim tęsknić.