Terytorium stanu wyjątkowego Podmiotowość a mesjanizm w filozofii Waltera Benjamina i Giorgio Agamb

Szczególną zaletę tomu stanowi rozmaitość uruchomionych perspektyw badawczych przy jednoczesnym skupieniu uwagi na istocie przywołanego w tytule problemu. Autorzy artykułów stosując rozmaite metody oglądu w celu wnikliwego zbadania tak szerokiego i wieloaspektowego zjawiska, jakim jest tradycja i współczesność europejskiego aforyzmu, nie tracili z pola widzenia nadrzędnych celów: dookreślania jego gatunkowych ram, wskazywania specyfiki realizacji jednostkowych i przemian funkcjonowania w różnych obiegach komunikacyjnych.

Agnieszka Czyżak

Książka zbiorowa, Aforyzm europejski to propozycja interesująca i ważna. I to z kilku powodów. Po pierwsze dlatego, że proponuje wieloaspektowe ujęcie fenomenu aforyzmu i aforystyki – bowiem pomieszczono w tomie prace o charakterze zarówno językoznawczym, jak i teoretyczno- i historycznoliterackim. Po drugie, stanowi zajmującą próbę zestawienia różnorodnych „aforystycznych” światów wielu autorów, należących do tak odmiennych czasów i estetyk, jak antyk, romantyzm czy współczesność, co pozwala wydobyć i różnice, i podobieństwa pomiędzy rozmaitymi realizacjami, wskazując jednocześnie diachroniczną perspektywę rozwoju gatunku. Po trzecie wreszcie – co na naszym polskim gruncie szczególnie istotne – dowodzi nieustannej żywotności i znaczenia myśli aforystycznej, za pomocą której można dziś, tak jak można było niegdyś, diagnozować rzeczywistość i opisywać, także humorystycznie, „przygody człowieka myślącego”.

[…] książka jest próbą pojednania refleksji literaturoznawczej i muzykologicznej. Pokazania relacji Chopina z literaturą, a szerzej: kulturą jego czasów, gdy ranga słowa poetyckiego była nadzwyczajna i bardzo szczególna i na którą – to teza książki – Chopin nie mógł być obojętny. […] sprawą intrygującą jest to, że w najbliższym otoczeniu muzyka zawsze znajdowali się ludzie pióra, że to właśnie z nimi łączyły go najbardziej osobiste, często intymne relacje. Równie intrygujące wydaje się utarte i rozpowszechnione w wielu biografiach kompozytora przekonanie, że Chopin nie był wrażliwy na słowo poetyckie, […] że etażerka z książkami była w jego paryskim mieszkaniu meblem jedynie ozdobnym i raczej nieużywanym. W książce próbuję zatem przyjrzeć się gustom literackim Chopina, ale też temu, jak on sam pisał. Dziełem szczególnie niedoczytanym są wszak jego listy, którym przez lata odmawiano literackiej wartości, traktując je nade wszystko jako dokument biograficzny, jedynie znak życia i twórczości wielkiego kompozytora. Tymczasem epistolografia […] to świetny literacko autokomentarz Chopina do własnej biografii, ale też czasów, w których żył. Świadectwo istnienia artysty, człowieka bogatego wewnętrznie, przyswajającego burzliwą historię pierwszej połowy XIX wieku, kulturę swojej epoki, zarazem bardzo konkretnego i racjonalnego w postawie wobec świata i problemów współczesnych.

fragment wstępu

Rozprawa Stanisława Krawczyka […] jest niezwykła: precyzyjna w namierzaniu celu i odmierzaniu racji, dojrzała metodologicznie, odkrywcza, przekonująca. A także pod wieloma względami pionierska, jako że nie znajdziemy w polskiej humanistyce tak kompletnej socjologicznej analizy literatury. […]

O ile gust inteligencki popychał fantastykę ku sprawom ważnym, o tyle gust popularny przeciąga fantastykę na stronę rozrywki, przyjemności, odpoczynku i kompensacji. Autor stawia więc proste i zarazem bardzo trafne pytanie: skąd wzięło się – wcale nie tak oczywiste – połączenie gustu inteligenckiego z prozą fantastyczną w polskiej kulturze, skoro zasadniczo fantastyka (od wieku XIX) była kojarzona właśnie z rozrywką, a nie podejmowaniem spraw ważnych dla życia zbiorowego?

prof. Przemysław Czapliński


Stanisław Krawczyk umiał połączyć doskonałe znawstwo literatury fantastycznej, wysokie kompetencje z zakresu literaturoznawstwa z wiedzą i kompetencjami badawczymi socjologa literatury. Dzięki temu obraz omawianych zjawisk nie jest jednostronny, a prowadzone analizy mają rzeczywiście charakter interdyscyplinarny.

dr hab. Przemysław Kisiel


Stanisław Krawczyk – socjolog, od października 2022 r. adiunkt na Uniwersytecie Wrocławskim, wcześniej członek Scholarly Communication Research Group na UAM w Poznaniu. Pracę doktorską obronił na Uniwersytecie Warszawskim. Interesuje się socjologią kultury i literatury, badaniami nad nauką i szkolnictwem wyższym, a także badaniami gier wideo i literatury fantastycznej.

Zbiorowa monografia przedstawicieli środowisk akademickich Polski i Rosji. Oba kraje łączy szczególne, tylko im właściwe doświadczenie czasu historycznego - paradoksalne przenikanie się prawie stuletniej przeszłości i współczesności. Z jednej strony zarówno dla Rosji, jak i dla Polski ważne jest włączenie narodowych nauk humanistycznych do światowej kultury akademickiej i przezwyciężenie szczątkowego prowincjonalizmu, który zachował się z czasów sowieckiej izolacji. Z drugiej strony bardzo by się chciało uniknąć postawy `recepcjonisty`, który zbiera `wyroby intelektualne` z `zagranicznych części` - niekiedy przestarzałych. Palącą potrzebą pozostaje rozwój badań podstawowych i kształtowanie szkół naukowych. Ponadto, Rosjanie, Polacy i inni wschodni Europejczycy powinni spróbować na nowo otworzyć wartości swojej kultury akademickiej dla światowego rynku naukowo-edukacyjnego. Te i szereg innych zagadnień porusza niniejsza publikacja, złożona z przenikających się części poświęconych nauce polskiej i rosyjskiej. W dyscyplinach społeczno-humanistycznych stan narodowej nauki i związane z nią problemy łączą się nierozerwalnie z kwestiami narodowej tradycji intelektualnej oraz tożsamości historycznej i kulturowej narodu i państwa. Powiązania te są artykułowane w odniesieniu do rozważanych w zbiorze dyscyplin. Humanistyka krajowa prowadzi dyskurs na polu filologii klasycznej, literaturoznawstwa i językoznawstwa, historii, orientalistyki, filozofii, psychologii, socjologii i prawa oraz nauk ekonomicznych.

Marta Bukowiecka – dr, członkini Pracowni Poetyki Historycznej w Instytucie Badań Literackich PAN, sekretarz redakcji dwumiesięcznika „Teksty Drugie”, członkini redakcji rocznika „MiroFor”, działa w Fundacji im. Mirona Białoszewskiego.
Jednym z głównych celów pracy jest wskazanie, nazwanie i stworzenie klasyfikacji mechanizmów, które przekształcają nieliterackość w literackość […] w literaturze polskiej drugiej połowy XX wieku i początków XXI. Jest to w moim przekonaniu ważne osiągnięcie teoretycznoliterackie, którego nie będzie można pominąć w dalszych pracach z tego zakresu problemowego.
z recenzji prof. Ad a m a Dziadka
Autorce udało się znaleźć i opisać całą serię zjawisk pełniących istotną rolę w literaturze polskiej ostatnich dziesięcioleci. Co więcej, dowiodła, że one zachodzą w twórczości pisarzy różnych pokoleniowych i ideowych formacji, niejako w poprzek zakorzenionych solidnie w krytyce i historii literatury podziałów.
z recenzji prof. Jerzego Jarzębskiego
Projekt Marty Bukowieckiej jest bardzo ambitny, wielostronny, a także inwencyjny z punktu widzenia poetyki łączenia tekstu nieliterackiego i literackiego. Wskazanie reguł działania poetyckiego, uwypuklających performatywną stronę procesu twórczego, ale także „wchodzących” jakby w miejsce bardziej statycznie rozumianych gatunków eksperymentu awangardowego […], to bardzo ciekawy i bardzo nowoczesny zabieg. Ujęcia opierające się na teoretycznych rozważaniach autorki wydają się trafne, świeże, a jej interpretacje tekstów nieliteracko - literackich pozostają żywe i interesujące w lekturze.
z recenzji wydawniczej prof. Joanny Orskiej