The Art of Literature, Art in Literature

Opowieść jest kobietą. Zamkniętą w audialnej ekspresji, w historii, snutą brzmiącym słowem, muzyką i ciszą. Otwartą na udźwiękowione świadectwo i utrwalenie pamięci. „Już nie Żydowica, a ocalona”. Kobiety w Holocauście z perspektywy radiowych narracji artystycznych to monografia o kobiecym doświadczeniu Zagłady. Napisana z myślą o głosach stłumionych, którym audialne reportaże i słuchowiska radiowe pozwoliły wybrzmieć.
Radiowe reportaże artystyczne oraz teatr wyobraźni skupiające w swym centrum Zagładę stanowią doskonały sposób na intymne opowiadanie o „epoce pieców”. Prezentowana książka to analiza audialnych tekstów kultury, ich środków artystycznego wyrazu oraz próba odnalezienia wspólnego pola badawczego dla radio studies i women studies. Monografia stanowi konsekwencję wniosków i refleksji obecnych w poprzedniej publikacji Brzmienie Holocaustu. O reprezentacjach Zagłady w sztuce radiowej (WUŁ 2020).
*
Monografia bez wątpienia zasługuje na wydanie ze względu na nowatorski, pionierski charakter i rzetelność przeprowadzonych analiz oraz interpretacji. Wraz z poprzednio opublikowaną książką […] stanowić będzie znaczący wkład w dziedzinę badań radioznawczych związanych ze świadectwami przeżyć żydowskich kobiet w obozach Zagłady.
Z recenzji prof. dr hab. Barbary Zwolińskiej
Autorki znają doskonale najnowszy stan badań i powołują się nawet na publikacje, które wolno uznać za nowości wydawnicze. Analizowany temat znają doskonale, a jeśli – zachowując wszelkie wymogi naukowe – potrafią również zainteresować czytelnika nieprofesjonalnego, to jest to wielką zaletą przedstawionego tekstu. Mam nadzieję, że tak się właśnie stanie, iż zdoła on zainteresować różnych odbiorców. Książka naukowa powinna być czytana nie tylko przez naukowców reprezentujących określoną specjalizację, ale – zwłaszcza w przypadku takiego tematu – docierać również do szerszej publiczności.
Z recenzji prof. dr. hab. Jana Tomkowskiego

„Narracje o Zagładzie” są rocznikiem naukowym poświęconym interdyscyplinarnym studiom nad Holokaustem, uwzględniającym w szczególności refleksję literaturoznawczą, filmoznawczą i historyczną. Oprócz wznowień i tłumaczeń literatury dokumentu osobistego prezentowane są w nim najnowsze narracje o Zagładzie oraz ich omówienia krytyczne. Czasopismo ma charakter tematyczny (numer pierwszy dotyczy kanonu Zagłady, następny będzie poświęcony topice Zagłady). Poza artykułami nawiązującymi bezpośrednio do tematu przewodniego przeczytać można rozmowę (bądź rozmowy) numeru, a także recenzje prac naukowych, prozy, poezji i dramatu.

Autorka podejmuje próbę opisu poezji, dramatu i prozy Ewy Lipskiej w kategoriach relacji Ja–Ty. Uznając komunikację międzyludzką za najbardziej istotny problem, sprzeciwia się rozpowszechnionemu w wielu interpretacjach przekonaniu o kluczowej roli śmierci w tej twórczości i śledzi pragnienie podmiotu związane z tym, co żyje. Wnioski zmierzają do ukazania osoby mówiącej jako poety, któremu we współczesnej cywilizacji powierzono odpowiedzialność za „biedę” człowieka. Badanie unikalnego Głosu podmiotu poetyckiego prowadzi do namysłu nad współtworzącymi go: wyobraźnią, muzyką, samotnością, „zagadką pisania”, a także czytaniem pojętym jako przyjaźń. Semantyka Ty obejmuje rozmaite warianty. Poza doświadczeniem intymności wobec drugiego poszerzona zostaje również o socjosferę, przestrzeń, czas, a wreszcie samą śmierć naznaczone atrybucją personalności. W opisie interpersonalnych relacji mieści się także kwestia transcendencji, a zarazem Ty rozumiane jako „język i tekst kultury”.



Najbardziej istotną w moim przekonaniu wartością książki jest realizacja lektury odkrywającej genetyczne i niejako naturalne dla malarskiej wrażliwości Ewy Lipskiej związanie twórczości z szeroko rozumianym doświadczeniem kulturowym epoki. Postulat takiej lektury niejako „wisiał” w powietrzu, wskazywany, lecz raczej omijany przez badaczy, koncentrujących się częściej na literackich osobliwościach owej poezji (głównie: metaforze).



prof. dr hab. Anna Legeżyńska

Rozprawy zamieszczone w czwartym numerze „Śląskich Studiów Polonistycznych” dotyczą szeroko pojętego pisania. Autorzy poszczególnych artykułów analizują problematykę wybranych motywów lub zagadnień wyodrębnionych między innymi z kronik Galla Anonima i Wincentego Kadłubka, pism Marcina Paszkowskiego i Stanisława Samuela Szemiota, tekstów Czesława Miłosza, Jerzego Pilcha. Dwa artykuły poświęcone zostały staropolskiemu pamiętnikarstwu. Bohaterem części zatytułowanej Prezentacje jest Mariusz Sieniewicz. W tym numerze czasopisma zamieszczono fragment niepublikowanej dotąd powieści tego autora pod roboczym – jak twierdzi pisarz – tytułem Smak rabarbaru. W dziale Archiwalia opublikowano między innymi przekład fragmentu Poetyki Scaligera. Ponadto niniejszy numer „Śląskich Studiów Polonistycznych” zawiera stały już dział Recenzje i omówienia. Tym razem analizie krytycznej poddano Małe folio Krzysztofa Mrowcewicza, Melancholię w poezji polskiej po 1989 roku Aliny Świeściak, Zapisywanie miejsca Elżbiety Dutki, Tematy (nie)opisane Sławomira Buryły oraz biografię autorstwa Hanny Kirchner Nałkowska albo życie pisane.

Monografia poświęcona jest mało znanej w Polsce twórczości francuskiego dramatopisarza Bernarda-Marii Koltèsa. Analiza, której motyw przewodni stanowi kategoria Innego (l’Autre), przeprowadzona została na kilku płaszczyznach, w kilku obszarach tematycznych, będących jednocześnie swoistymi wyróżnikami twórczości tego autora, tworzącymi niepowtarzalny świat koltèsowski, zbudowany w wyobraźni młodego pisarza, ale mający swe źródła w doświadczeniu, w intensywnie, czasami aż do bólu, przeżywanej przezeń rzeczywistości. W analizie uwzględniono takie elementy, jak: –konstrukcja postaci, istotna w dobie toczącej się wciąż dyskusji na temat kondycji postaci we współczesnym teatrze, ewolucji, jakiej ona podlega od czasów rewolucji teatralnej, która dokonała się w latach 50. i 60. XX wieku (teatr absurdu) i która zakwestionowała dotychczasowy sposób funkcjonowania podstawowych kategorii w dramacie, łącznie z kategorią postaci; –przestrzeń teatralna, problem miejsca (miejsca bycia, grania, ucieczki, spełnienia), które staje się kluczem do zrozumienia całej dramaturgii Koltèsa; –czas powiązany z miejscem, w świecie koltèsowskim często niebezpiecznym, wywołującym niepokój powodowany zabiegiem koncentracji czasu, jak w teatrze klasycznym. Analiza przestrzeni, czasu, postaci (wszystko to w aspekcie zagadnienia Innego, Obcego) pozwoliła na ukazanie oryginalności i specyfiki pisarstwa, które – będąc mocno zakorzenione w tradycji teatru francuskiego, od klasycyzmu aż po XX wiek – stanowi jednocześnie wyznacznik nowych tendencji współczesnego dramatu. Monografia adresowana jest do romanistów, literaturoznawców oraz wszystkich interesujących się teatrem, być może również do osób, dla których zagadnienie relacji z Innym, Obcym, Odmiennym stanowi istotny problem współczesnego świata.

„Epoka nasza jest epoką antologii” – teza Władysława Tatarkiewicza, wyartykułowana jeszcze na przełomie lat 70. i 80. ubiegłego wieku, nie straciła na aktualności. Antologia wydaje się jedną z form bloku silva o kapitalnym znaczeniu dla współczesnej kultury – w istocie skazanej na jakiś rodzaj selekcjonowania zalewającego półki księgarskie piśmiennictwa. W tomie, który oddajemy do rąk Czytelnika, przyglądamy się przede wszystkim współczesnym antologiom literackim (XX i XXI wieku), nie rezygnując jednak z kontekstu historycznego, pozwalającego uchwycić i zrozumieć zachodzące zmiany. Artykuły zgromadzone w książce prezentują omawianą formę od strony teoretyczno- i historycznoliterackiej, a także prawnej; uwzględniają niezwykle istotne usytuowanie środowiskowe – społeczne i geograficzne antologii, jej powiązanie z określoną wspólnotą symboliczną w kraju i na emigracji; eksponują także dwa czynniki kluczowe dla kształtu wyboru – temat i osobę antologisty. Poetyka form antologijnych rozpatrywana jest także w kontekście szerszym: jako zjawisko bezpośrednio związane z kulturą cytatu, jako jedna z ciekawszych i dotąd nieprzebadanych odsłon intertekstualności.