Tożsamość Słowian zachodnich i południowych w świetle XX-wiecznych dyskusji i polemik. T. 1 Konteksty filologiczne i kulturoznawcze

Pytamy w tej książce o to, jak możliwa jest filologia dzisiaj, którą rozumiemy w tej pracy dwojako: jako sposób radzenia sobie ze spiętrzeniem słów i – co za tym idzie – jako sposób radzenia sobie z rzeczywistością. Jest naszym przekonaniem, że filologia bada słowa, budzi język, aby uwrażliwić na ukryte, uśpione w nim znaczenia, na operacje językowe wprowadzające w błąd przez narzucanie do powszechnej akceptacji „prawd” rzekomo niekwestionowalnych, bo tworzących całościowy system i podtrzymaniu takiego systemu służących. Dlatego filologia jawi się nam jako umiejętność badania języka i jako sztuka bycia-razem.

Zdejmujemy ze słów jedną warstwę po drugiej w nadziei, że pomogą nam dotrzeć do sedna, do serca, do istoty, choć droga ta nigdy się nie kończy. Są wielowarstwowe, i odkrycie tej wielowarstwowości jest zadaniem –U–.

Tom 7. część 1 czasopisma „Przekłady Literatur Słowiańskich” poświęcony jest refleksji badaczy i tłumaczy nad przekładem w zakresie literatury i kultury polskiej, słowackiej, słoweńskiej w relacji do literatur chorwackiej, polskiej, serbskiej, słowackiej i słoweńskiej oraz literatur niemieckojęzycznych pogranicza austriacko-słoweńskiego i niemiecko-rumuńskiego.

Treść zamieszczonych w nim artykułów tworzy panoramę teoretyczną i historyczną w zakresie dyscypliny, jak również konkretnych praktyk translatorskich. Spojrzenie z tych dwóch perspektyw na jednostkowe rozwiązania tłumaczy lepiej oświetla ich rolę jako pośredników (a czasem inicjatorów stylu i myślenia), decyzje, funkcje i pragmatyczność przekładu. W tym kontekście w tomie skupiono uwagę na takich problemach, jak: dominująca w praktyce i/lub w teorii norma tłumaczenia, określająca poetykę historyczną przekładu; aspekt intertekstualności przekładu, czyli jego istnienie wśród innych utworów tłumaczonych albo w kontekście serii; znajomość oryginału w kręgach artystycznych i intelektualnych kultury przyjmującej oraz wieloaspektowość przekładu artystycznego, związana z jego zapotrzebowaniem rodzimym, a także z preferencjami tłumacza, który może być „ambasadorem” obcości lub jej „legislatorem,” wzbogacając własny warsztat artystyczny i/ lub literaturę docelową.

Publikacja adresowana jest do badaczy literatur i kultur słowiańskich (w tym polskiej), studentów oraz do wszystkich zainteresowanych wiedzą o innych kulturach słowiańskich.

Dział główny „Śląskich Studiów Polonistycznych” poświęcony został badaniu relacji między filozoficzną, literacką i artystyczną nowoczesnością a materialnością języka i medium. O Benjaminowskim doświadczeniu szoku pisze Grzegorz Marcinkowski. Kacper Bartczak omawia nowoczesną poezję amerykańską w perspektywie materialności języka, Anna Kałuża – nowoczesną sztukę odkrywającą materialność medium, a Jakub Kornhauser śledzi ewolucję obiektu jako materialnego nośnika ekspresji twórczej. Katarzyna Trzeciak opisuje przeobrażenia nowohuckich materialności, a Katarzyna Szopa rewiduje poglądy na feminizm Anny Świrszczyńskiej. Dezydery Barłowski komentuje poglądy Williama Burroughsa w perspektywie genderowej. W dziale Varia znajdziemy artykuły dotyczące m.in.: wyobraźniowych i artystycznych pokrewieństw Brunona Schulza i Tomasza Różyckiego, specyficznego estetyzmu Witolda Gombrowicza oraz dyskusji nad kształtem polskich badań literackich, toczących się w związku z powstaniem Historii literatury polskiej Feliksa Bentkowskiego. Oprócz tego w numerze dział archiwalia (w nim Mowa na pogrzeb Zofii Lipskiej z Potockich w opracowaniu Agnieszki Łatajskiej), omówienia i polemiki oraz kronika.

Czasopismo naukowe „Wortfolge. Szyk słów”, wydawane przez Instytut Filologii Germańskiej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, ukazuje się raz w roku w wersji drukowanej i elektronicznej. Niemiecko-polski tytuł oznacza, że periodyk stawia sobie za cel nie tylko przedstawianie i upowszechnianie problemów literatury, języka i kultury niemieckojęzycznego obszaru językowego, lecz także pośredniczenie w wymianie myśli między humanistyką niemiecką i polską oraz komparatystyczne podejście do prezentowanych zagadnień. Czasopismo ma charakter interdyscyplinarny, ale pozostanie wierne podstawowym obszarom filologii: językoznawstwu i literaturoznawstwu. Skierowane jest przede wszystkim do przedstawicieli humanistyki uniwersyteckiej oraz wszystkich zainteresowanych literaturą, kulturą i językiem niemieckim.

Współcześnie adaptacje są kulturowo wszechobecne. Książka podejmuje temat szeroko pojętych adaptacji w odniesieniu do postaci Josepha Conrada. Podstawą większości definicji adaptacji jest to, że to utwór literacki stanowi zalążek adaptacji, natomiast Autorka udowadnia, że również biografie pisarzy stały się pełnoprawnym tekstem kultury i, podobnie do tekstów literackich, mogą być poddawane adaptacjom. Życiorys Josepha Conrada-Korzeniowskiego stanowi bogaty materiał adaptacyjny, w którym wątki sensacyjne nakładają się na awanturniczo-przygodowe, a dramatyczne (także miłosne) przeplatają z komediowymi. Nie dziwi więc, że wielu artystów sięgało do tego arsenału motywów, wybierając ulubione epizody i fabularyzując je, przetwarzało w swoich dziełach. Publikacja stanowi analizę transformacji sylwetki Conrada (i jego dzieł) przez współczesnych artystów w obrębie 5 kategorii: powieści graficznych ("Jądro ciemności. Powieść graficzna" C. Anyango i D.Z. Mairowitza, "Kongo" T. Tirabosco i Ch. Perrissina, "Joseph Conrad’s Heart of Darkness" P. Kupera oraz "Au coeur des ténèbres" S. Miquela i L. Godarta), komiksu ("Niesamowite opowieści" J. Conrada, Ł. Godlewskiego i M. Jasińskiego), literackich zawłaszczeń ("Serce ciemności" J. Dukaja, "Dżozef" J. Małeckiego, "Warunek" E. Rylskiego), sztuk teatralnych ("Conrad" I. Villqista, "Wyspiański/Conrad" T. Mana), scenariuszy filmowych i słuchowisk radiowych ("Zwycięstwo" H. Pintera). Na zakończenie przedstawiono obecność figury Conrada w kontekście współczesnego brandingu i prześledzono, jakie czynniki sprzyjają budowaniu silnej marki „Conrad” w polskiej kulturze współczesnej. Przeprowadzone analizy udowadniają, że nie tylko dzieła pisarza, ale również jego biografia jako tekst kultury są obecne w kulturze współczesnej, stanowiąc atrakcyjne i obfite źródło adaptacji.

Jest to świetna, klarownie prowadzona analiza prozy jednego z naj­ciekawszych współczesnych włoskich pisarzy. Problem badawczy - alienacja jednostki w dobie globalizacji - jest ważny z punktu widze­nia społecznego i psychologicznego. Dobrze, że został podjęty w tak interesujący, rzetelny i oryginalny sposób.
Z recenzji dr hab. Katarzyny Gadomskiej, prof. UŚ

Ta próba systemowego ujęcia konceptu wyobcowania - które de­terminuje wolność lub odizolowanie jednostki i jej relacje ze sobą oraz innymi - wymusza na badaczce wtargnięcie w obszary kultu­rowo drażliwe, niepokojące, również te przemilczane lub wyciszane. Problematyka alienacji w wybranych tekstach Alda Novego zosta­ła zbadana ze znawstwem i zaprezentowana na poziomie analizy literackiej. Autorka - swobodnie poruszając się w terminologii lite­raturoznawstwa - rzetelnie ukazała ten jakże istotny aspekt twórczości pisarza oraz jego znaczenie w najnowszej literaturze włoskiej.
Z recenzji dr hab. Anny Ledwiny, prof. UO