Turcja Geografia wschodzącej potęgi

"Bycie Środkowoeuropejczykiem to nie obywatelstwo, ale światopogląd" – pisał György Konrád. Jak Europę Środkową może widzieć czeski dziennikarz? Czeskie sny nie są ani reportażem ani powieścią – to rodzaj historycznego eseju, w którym Pavel Kosatík zmaga się z czeskimi lękami i nadziejami. Inne, nieznane dotąd w Polsce, spojrzenie na Czechy i Czechów – z ich własnej perspektywy. To także inwentarz sąsiedzkich relacji, dowód na to, że geograficzna bliskość bywa tym, co najtrwalej nas od siebie oddala. To metaforyczne przeglądanie się w lustrze jest jednocześnie próbą rewizji narosłych przez lata stereotypów i dowodem ogromnej odwagi, niezbędnej do ich odkrycia. Eseistyka Kosatíka jest świeża, miejscami także niewygodna, ale przez to – prowokująca do spojrzenia na samych siebie z dystansu. Na potrzeby polskiego wydania Czeskich snów autor dopisał dodatkowy rozdział o relacjach polsko-czeskich pt. Sen o Polsce.

"Eugeniusz Mironowicz jest wybitnym znawcą historii Białorusi XX i początków XXI wieku. Przedmiotem jego zainteresowań badawczych były najpierw współczesne dzieje Białorusinów w Polsce, zarówno międzywojennej, jak i powojennej. Niezwykle cenną pracą jest jego książka ”Wojna wszystkich ze wszystkimi. Białoruś 1941-1944”, którą uważam za najlepsze opracowanie dotyczące II wojny światowej na Białorusi.

Eugeniusz Mironowicz jest wybitnym znawcą polityki zagranicznej niepodległej Republiki Białoruś (także Ukrainy). Politykę białoruską poznał od podszewki jako działacz białoruskiej mniejszości narodowej w Polsce, był zaangażowany w kontakty z białoruską opozycją okresu uzyskania niepodległości, był także członkiem rozlicznych polsko-białoruskich komisji historycznych. Mironowicz jako historyk i politolog ma własny pogląd na historię Białorusi i bieżące wydarzenia polityczne w tym kraju. Jego pogląd różni się znacznie od dominującej w mediach, także polskich, propagandy."
prof. Oleg Łatyszonek

Książka traktuje o pobycie w areszcie białoruskiego KGB – szykanach, nieustannej kontroli, zastraszaniu, brutalności funkcjonariuszy i codziennym życiu w izolacji. Wspomnienia anarchisty pt. „Jadę do Magadanu”, zostały napisane przez Igora Oliniewicza, aktywistę osadzonego w koloni karnej. Zawierają one jego rysunki ilustrujące poszczególne wydarzenia. Dzięki temu, wszyscy będziemy mogli się przekonać, przez co skazani aktywiści musieli przejść za to, że odważyli się wystąpić przeciwko białoruskim władzom, bezlitośnie tłumiącym wszelkie przejawy społecznego niezadowolenia.

Karol I Habsburg, ostatni władca monarchii austro-węgierskiej, to postać intrygująca. Cesarz i król panujący nad państwem pozostającym w stanie wojny, a jednocześnie błogosławiony, być może wkrótce święty, Kościoła katolickiego. Połączenie to wydaje się zaskakujące, zwłaszcza w okresie nowożytnym, kiedy dawne ideały świętych władców nie znajdują już oddźwięku, zarówno wśród rządzących, jak i poddanych. Niezwykła postać chrześcijańskiego cesarza warta jest niewątpliwie uwagi w czasach, w których władza kojarzy się ze wszystkim, tylko nie ze świętością. Jego osoba przez lata nie wzbudzała takiego zainteresowania jak inni przedstawiciele dynastii, przede wszystkim Franciszek Józef i Franciszek Ferdynand. Karol nie panował tak długo jak ten pierwszy, nie wzbudzał takich kontrowersji jak drugi. Nie był ulubionym bohaterem pism plotkarskich, wydawał się zbyt dobry na bohatera opowieści dla większego grona odbiorców. Z tego niesprawiedliwego zapomnienia powrócił do powszechnej świadomości za sprawą beatyfikacji dokonanej przez Jana Pawła II w 2004 roku.

W swojej książce Elżbieta Zarych przedstawia zadziwiającą biografię Karola na szerokim, historycznym tle. Ukazuje zarówno jego życie prywatne, jak i działalność publiczną. Nie tworzy przy tym panegirycznej laurki doskonałego władcy, ale rysuje postać człowieka z krwi i kości, który popełniał błędy, ale z niezwykłą determinacją i w duchu służby realizował swoje powołanie jako polityka, męża i ojca.

Elżbieta Zarych – polonistka i komparatystka, tłumaczka literatury niemieckiej i włoskiej, redaktorka, recenzentka. Doktor nauk humanistycznych, pracownik UJ, autorka licznych książek i rozpraw poświęconych m.in. literaturze XIX i XX w., a także beletrystyki, pozycji edukacyjnych, leksykonów i słowników.

Z czym dzisiaj kojarzy się Białoruś? Niektórym z mityczną krainą nad Niemnem i kresowymi dworkami, wielu z Adamem Mickiewiczem i Świtezianką, ale większości zapewne z Aleksandrem Łukaszenką, którego nazwisko przy każdej wzmiance o Białorusi odmieniane jest przez wszystkie przypadki. Zdaje się, że na geopolitycznych zakrętach straciliśmy z oczu Białorusinów i ich codzienne życie, czasem zwykłe, niekiedy wyjątkowe, jak to bywa – pełne marzeń i rozczarowań.
W tym zbiorze reportaży polityka jest ważna, ale nie najważniejsza. Na pierwszym planie pojawiają się ludzie. Czasem charyzmatyczni, pełni pasji i wiary w idee, a czasem zrezygnowani i pogodzeni z reżimem.
Rozmawiają z nimi polscy, niemieccy i białoruscy reporterzy. Z tych opowieści wyłania się obraz kraju, który bywa niepokojący, czasem szokuje, ale bez wątpienia porusza i nie pozostawia obojętnym.
Autorki i autorzy: Katarzyna Brejwo, Rafał Grzenia, Julia Jürgens, Eva-Lena Lörzer, Jędrzej Morawiecki, Katarzyna Kwiatkowska-Moskalewicz, Aneta Prymaka-Oniszk, Kaja Puto, Alona Szabunia, Ziemowit Szczerek, Agnieszka Wójcińska. Projekt przygotowało Stowarzyszenie Reporterów „Rekolektyw”.
Wydano z finansowym wsparciem Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej. Herausgegeben mit finanzieller Unterstützung der Stiftung für deutsch-polnische Zusammenarbeit. "Grupa dziennikarzy portretuje ostatni w Europie reżim, w którym o demokracji można zapomnieć. Są oni obdarzeni przywilejem późnego urodzenia, a więc pozbawieni osobistych doświadczeń z dyktatorami. Ale za to mają oczy szeroko otwarte, co jest cechą dociekliwych reporterów. Wynajdują absurdy i paradoksy, dysydentów, antysystemowych awanturników, lecz również ludzi szczęśliwych, gdyż dyktatura to często czyste ulice i poczucie bezpieczeństwa. Pod jednym warunkiem – trzeba wyrzec się własnego zdania i zapomnieć o wolności. Dzięki ich talentowi i zmysłowi obserwacji otrzymaliśmy wnikliwą i ciekawą książkę o świecie, w którym raczej nie chcielibyśmy żyć." Paweł Smoleński

Nie ma czegoś takiego jak czeskie hygge.

Większość powszechnych w Polsce opinii o Czechach to mity, a Republika Czeska jest krajem, którego zupełnie nie znamy.

Czechy, mimo że bardzo bliskie geograficznie i kulturowo, Polakom wciąż pozostają obce. Polska czechofilia jest powierzchowna - bazuje na weekendowych wypadach na piwo do Pragi i odłamkach kultury popularnej, docierającej w postaci kreskówek o Rumcajsie i kreciku, serialu o Arabeli, Przygód dobrego wojaka Szwejka Jaroslava Haska, uwielbienia dla Karela Gotta i Heleny Vondračkovej czy piosenki o Joinie z bain. Jest tylko wyobrażeniem o doskonałości i sukcesach naszych południowych sąsiadów, opartym na nieznajomości czeskiej historii i rzeczywistości.

Tymczasem Czechy wcale nie są rajem. To obszar dotknięty przez transformację ustrojową równie mocno jak pozostałe kraje Europy Środkowej i jedno z najbardziej skorumpowanych państw regionu; kraj mocno uprzemysłowiony, przez to ogromnie zniszczony i zanieczyszczony. To mroczny świat likwidowanych kopalń Mosteckiego Zagłębia Węglowego, konfliktów etnicznych "białych" z Romami, różnej maści prawicowych ekstremistów, bezrobocia, sporów o działki pod budowę autostrad, kłótni i chamstwa polityków, braku poszanowania wartości, codziennej małostkowości, interesowności, obojętności na sprawy innych. Życie w tym kraju jest równie banalne, monotonne i doskwierające jak wszędzie indziej.

"Czechy odkryte przez Michała Zabłockiego są inne niż te, które znamy w Polsce z licznych stereotypów: są bardziej mroczne, pogubione, zaniedbane, przepełnione słowiańskim smutkiem i chaosem, lecz jednocześnie bliższe nam w sprawach ludzkich, z czego dotychczas nie zdawaliśmy sobie sprawy."

Maciej Jastrzębski

O autorze
Michał Zabłocki - blisko 13 lat pracował jako dziennikarz Polskiej Agencji Prasowej. W latach 2010 – 2012 był korespondentem PAP w Pradze i Bratysławie. Autor ponad 1500 korespondencji z Czech i ze Słowacji, relacji, artykułów oraz reportaży dla innych mediów, a także wywiadów, między innymi z byłym czeskim prezydentem Václavem Klausem oraz byłą szefową słowackiego rządu Ivetą Radičovą. Z wykształcenia slawista, bohemista i językoznawca, posługujący się biegle kilkoma językami obcymi. Stypendysta Uniwersytetu Turyńskiego oraz absolwent programu studyjnego Departamentu Stanu USA. Zafascynowany Europą Środkową, jej mieszkańcami oraz przemianami zachodzącymi w tym regionie.