Twarze Draculi i inne pre-teksty metafizyczne. Zbiór studiów, szkiców i esejów

Pierwsze monograficzne opracowanie jednego z najważniejszych staropolskich herbarzy i przypomnienie postaci jezuity księdza Kaspra Niesieckiego. W pracy scharakteryzowano bogaty warsztat naukowy Niesieckiego, historię druku „Korony polskiej”, oraz odniesiono się do treści heraldyczno-genealogicznych. Przedstawionio okoliczności ponownej, XIX-wiecznej edycji, dzięki której dzieło Niesieckiego stało się tak popularne. Praca ukazuje także recepcję herbarza, jego wykorzystywanie w wywodach legitymacyjnych szlachty polskiej, zainteresowanie dziełem ze strony historiografów oraz miłośników i kolekcjonerów książek. Publikacja uhonorowana Nagrodą im. Adama Hejmowskiego.

„Ten przesmyk stanu średniego” – już ów cytat, będący częścią tytułu, pozwala rozpoznać, że prezentowana publikacja to studium rozwoju literatury północnoamerykańskich przedmieść przełomu ostatnich stuleci. Autor koncentruje się na powieściach Johna Cheevera, Johna Updike’a i Richarda Forda, których tłem są przemiany społeczne tego okresu, zwłaszcza rozwój amerykańskich miast. Związki tej literatury z tradycją pozwalają przypisać mityzujące tendencje prozie Cheevera, „rokokowy” realizm – twórczości Updike’a, Forda zaś ukazać jako przedstawiciela postmodernistycznej wizji miejsca jako produktu gospodarki kapitalistycznej.
Problemem podjętym przez Autora jest stosunek establishmentu intelektualnego – krytyki literackiej – do suburbiów. Ukazane zostało pewne napięcie między sceptyczną oceną tej formy urbanistycznej wyjaławiającej duchowo a faktem, że większość Amerykanów – również elity – wychowała się na terenach podmiejskich.
Teoretycznoliteracki punkt odniesienia dla tych rozważań stanowią: Lionela Trillinga – teoria powieści jako gatunku m.in. o stratyfikacji społecznej, i Johna Gardnera – koncepcja „literatury moralnej” z ideą odrodzenia Dobra, Piękna i Prawdy.

Książka, którą trzymają Państwo w rękach, to wyjątkowo kompetentne i przemyślane wprowadzenie w twórczość Juliana Kornhausera. Wybitny polski poeta trafił na znakomitego krytyka, któremu nie po raz pierwszy udaje się przekonać czytelników, że warto czytać wiersze, i że można robić to w sposób niebanalny. Jestem pewien, że interpretacje Adriana Glenia to świetny punkt wyjścia do rozmowy o miejscu Kornhausera, ale także rozmowy o miejscu poezji w naszym życiu i o drodze, jaką ta ostatnia nieustannie w nas przemierza.

Jacek Gutorow

Sous la rédaction de Aneta Chmiel, textes réunis et établis par Andrzej Rabsztyn, Zuzanna Szatanik, Ewelina Szymoniak Tematem prezentowanego numeru czasopisma jest obserwowany zarówno w sferze sacrum, jak i profanum fenomen rytuału i ceremonii we współczesnych społeczeństwach różnych kultur. Dwadzieścia siedem artykułów, napisanych w języku francuskim, hiszpańskim, włoskim i angielskim, zgrupowano w czterech częściach tematycznych: Rites dans le contexte religieux, Vers les cérémonies profanes, Rites et transitions, Création littéraire et création rituelle. W analizie tytułowego zagadnienia autorzy wykorzystują wybrane teksty takich twórców, jak: Albert Camus, Juan Jose Arreola, Oriana Fallaci, Hélène Rioux, Michel Tournier, René Depestre, Tiziano Scarpa, Leïla Marouane, Joan Perucho, Laurie Halse Anderson, Pier Vittorio Tondelli. W zamykającej numer stałej części Contes rendus zamieszczono cztery recenzje publikacji z dziedziny literaturoznawstwa romanistycznego.

Druga część pracy zbiorowej poświęconej Życiu literackiemu po roku 1989, stanowiącej zapis wystąpień z ogólnopolskiej konferencji naukowej zorganizowanej przez Uniwersytet Śląski w listopadzie 2007 roku. Katowickie spotkanie otwarło cykl konferencji o wspólnej nazwie: Dwadzieścia lat literatury polskiej 1989–2009, współtworzony przez ośrodki akademickie w Szczecinie i Poznaniu. Zgromadzone w tomie artykuły cechuje wysoka różnorodność problemowa, wynikająca z bogactwa zainteresowań i fascynacji literackich prelegentów. Publikację otwiera szkic poświęcony mechanizmom rynkowym i promocyjnym, wpływającym na sposób funkcjonowania tekstów literackich. Kolejny tekst współgra z poprzednim, opisując problem recepcji tomiku poetyckiego Ryszarda Kapuścińskiego. Dalej następuje przegląd nawiązań do romantyzmu w literaturze najnowszej, podjęta zostaje również kwestia fetyszu książki we współczesnej świadomości literackiej, a także powrotu poetyki realistycznej. Przedmiotem badań są też dyskusje krytycznoliterackie dotyczące sposobów przedstawiania Polski Ludowej w prozie. Dalsze artykuły koncentrują się na twórczości prozaików: Janusza Andermana, Stefana Chwina, Andrzeja Stasiuka, Jacka Dukaja. Omówieniu podlegają także: seria Wydawnictwa Czarne – „Inna Europa, inna literatura”, fikcja autobiografii, problematyka muzyczna w prozie najnowszej oraz wyraz feminizmu w życiu społecznym i literaturze. Zwrócono uwagę na kondycję polskiego komiksu oraz prowokacyjnie zaproponowano dosłowne potraktowanie metafory życia literackiego.

Ilekroć sprzyjały temu okoliczności danego wystąpienia publicznego, rzymski mówca tymczasowo przywracał zmarłych do życia. Zakładając maskę osoby nieżyjącej, mógł zdystansować swoją wypowiedź od własnej osoby, a jednocześnie nadać jej uroczysty i podniosły ton. Ze studiów nad strategiami retorycznymi Cycerona płynie często wniosek, że sztuka perswazji jest czymś uniwersalnym – nie zmieniły się chwyty, które stosujemy, aby kogoś przekonać, tylko czasy i obyczaje. Zagadnienie podjęte w niniejszej monografii dobrze ilustruje zwłaszcza tę dziejową przepaść. Zastanawiając się nad praktyką symbolicznego przywoływania zmarłych, uświadamiamy sobie, jak dalece idącym przemianom uległa mentalność ludzi należących do cywilizacji zachodnioeuropejskiej. Rzymskie wyobrażenia na temat duchów przepełnione są zabobonnym lękiem; magia i „nekromancja” nie należą wyłącznie do świata fikcji – związane z nimi zagrożenia i korzyści wydają się całkiem realne. Wreszcie, w jakim innym miejscu i czasie równie skuteczne okazałoby się odgrywanie na mównicy roli osoby nieżyjącej, jeśli nie tam, gdzie zmarli regularnie przemierzali ulice miasta? W trakcie procesji pogrzebowych członków elity senatorskiej aktorzy zakładali bowiem maski przodków, naśladując ich sposób zachowania i mówienia. Książka ta, choć jest monografią pewnej specyficznej figury retorycznej, nigdy nie traci z pola widzenia tych czynników kulturowych, które nie były z krasomówstwem bezpośrednio związane, ale wywierały na nie przemożny wpływ.