Uczeni Bonapartego

Ta młoda kobieta w czerni, z bukietem fiołków, o głębokim spojrzeniu, którą Manet namalował w 1870, to Berthe Morisot. Jej twarz o dumnych rysach skrywa jakąś tajemnicę. Jedna z modelek? Nie: to jedyna kobieta w grupie impresjonistów. Berthe Morisot urodzona na francuskiej prowincji w 1841 r., córka prefekta, malowała i wystawiała wraz z tą grupą mężczyzn sprzeciwiających się sztuce oficjalnej, na razie głównie krytykowanych, bez publiczności. Byli wśród nich: Manet, Degas, Monet, Renoir. Żarliwa, ale tajemnicza, delikatna, ale namiętna, kochająca życie rodzinne, a jednocześnie modelka i przyjaciółka – a może, kto wie? ktoś więcej – Edourada Maneta, którego brata poślubiła: w milczeniu i cieniach Berthe Morisot kryje się zagadka.

Pascal Bruckner, Pierre Rosanvallon, Chantal Delsol, Pierre Manent, Philippe Raynaud, Georges Mink, Rémi Brague, Michel Wieviorka, Éric Fassin, Gilles Kepel, Olivier Roy, Anne-Marie Pel-letier, Olivier Mongin, Roger Chartier, Andrzej Żuławski, Dominique Wolton, Annette Wieviorka, François Godement, Yves Cohen, Alain Besançon – francuscy intelektualiści i wybitni przedstawiciele nauki, kultury i sztuki - w rozmowach z Marcinem Darmasem i Agatonem Kozińskim kreślą rozległy, skomplikowany i niepokojący obraz wyzwań stojących obecnie przed Francją, Europą i światem. Odwołując się do dziedzin, w których są ekspertami – historii, filozofii, socjologii, nauk politycznych, lingwistyki, mediów, literatury - stawiają niełatwe diagnozy dotyczące polityki Francji, kryzysu Europy i jej struktur, modelu państwa, zamachów terrorystycznych, obecności i roli religii, wolności wypowiedzi, stosunku do historii, nowych metod komunikacji, geopolityki, w tym roli Rosji czy Chin… Każda z dwudziestu fascynujących rozmów nie tylko mówi wiele o problemach współczesnego świata, ale też daje wgląd w różnorodność francuskiego życia intelektualnego oraz panujące w nim nastroje.
Część zaprezentowanych rozmów powstała w ramach cyklu "Myśl Francuska XXI wieku", zorganizowanego przez Ośrodek Kultury Francuskiej i Studiów Frankofońskich Uniwersytetu Warszawskiego, Instytut Francuski i Ambasadę Francji w Polsce.

Agaton Koziński - absolwent dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego. Redaktor dziennika „Polska The Times”, zastępca redaktora naczelnego miesięcznika „Nasza Historia”. Wcześniej pracował w redakcji zagranicznej Polskiej Agencji Prasowej (PAP) oraz dziale Świat tygodnika „Wprost”. Były redaktor naczelny „Almanachu Energetycznego” i „Monitora Unii Europejskiej”.

Marcin Darmas - socjolog kultury i dziennikarz. Adiunkt w Ośrodku Kultury Francuskiej i Studiów Frankofońskich UW. Opublikował wiele prac o literaturze Michela Houellebecqa, m.in. w „Odrze”, „Znaku” oraz „Rzeczpospolitej”. Pracę doktorską poświęcił etosowi rycerskiemu. W 2014 r. wydał Obywatela rycerza. Zarys socjologii filmu nakładem Wydawnictw Uniwersytetu Warszawskiego. Obecnie pisze książkę na temat boksu.

Głównym tematem książki jest pokazanie wzajemnego związku między dwoma istotnymi problemami historii średniowiecznego królestwa Francji: jedenastowieczną apokryficzną legendą o karolińskiej translacji Korony Cierniowej do królestwa Franków i jej recepcją w literaturze XI-XIII w., a rekonstrukcją faktycznego kapetyńskiego kultu relikwii. W przekonaniu autora oba te fenomeny kultury duchowej kapetyńskiej Francji były ze sobą wzajemnie powiązane i kształtowały między stuleciem XI a XIII religijne podstawy ideowe monarchii kapetyńskiej.

Dzień, w którym zamilkł Paryż…
Wieczorem 15 kwietnia 2019 roku świat obiegła zatrważająca informacja: w płomieniach stanęła katedra Notre Dame. Miliony osób na całym globie z przerażeniem śledziły walkę z ogniem i odetchnęły z ulgą, gdy udało się go opanować. Dlaczego pożar wywołał tak silne emocje? Co sprawiło, że katedra Marii Panny stała się fundamentem europejskiej kultury i symbolem francuskiej duszy?
Agnes Poirier, odwołując się do najważniejszych momentów w dziejach Francji, pokazuje, jak w świadomości narodu umacniała się obecność świątyni. Notre Dame – będąca świadkiem koronacji Napoleona, wyzwolenia w 1944 roku czy pogrzebu generała Charles’a de Gaulle’a – stała się symbolicznym sercem Paryża. Wzbudzająca zachwyt budowla, wraz z Quasimodem, Esmeraldą i gargulcami zdobiącymi jej fasadę, jest też od lat ikoną popkultury. Pożar zmieni oblicze 850-letniej katedry, a batalia o odbudowę dopiero się zaczyna. Agnes Poirier uzmysławia nam, że w tej walce ścierają się liberalizm i konserwatyzm, tradycja i nowoczesność, ateizm i wiara. Czy Notre Dame wyjdzie cało z tego starcia? Zobaczymy!
„Wątpię, czy jakakolwiek książka opublikowana w tym roku będzie mogła się poszczycić równie wciągającym początkiem. […] Poirier relacjonuje te i wiele innych historii z niebywałym rozmachem, a przy tym ma oko do osobliwych detali”. „The Times” „Zapierająca dech, starannie udokumentowana i bez reszty wciągająca relacja z rozgrywającego się dramatu […], elegancka, dowcipna i niezmiennie kształcąca”. „The Observer” Agnes Poirier jest urodzoną w Paryżu, wykształconą w Londynie dziennikarką, komentatorką telewizyjną, krytyczką i pisarką. Regularnie pojawia się w brytyjskich i amerykańskich mediach, takich jak „The Guardian”, „The Observer”, BBC, Sky News, CNN. Pracuje jako redaktorka brytyjska we francuskim tygodniku o tematyce politycznej „Marianne”. Dzieli czas między Paryż i Londyn. Uwielbia jeździć na rowerze i słuchać Charles'a Treneta.

Emil Cioran (1911–1995), zaliczany dziś do najbardziej oryginalnych myślicieli XX wieku, większość życia spędził we Francji, którą wybrał na swoją nową ojczyznę – po Rumunii, kraju jego młodości. Osiadł we Francji jeszcze przed II wojną światową i niewiele później postanowił też pisać wyłącznie po francusku. Niniejsza książka jest jedną z dwóch ostatnich (obok Brewiarza zwyciężonych) napisanych po rumuńsku. Opublikowana została dopiero pośmiertnie w 2011 roku w Bukareszcie, 70 lat po jej powstaniu. Młody autor napisał ją pod wpływem określonych wydarzeń: w zajętym właśnie przez Niemców Paryżu, co dało mu okazję do refleksji nad francuską, a nawet całą europejską kulturą. Z perspektywy silnie prawicowych rumuńskich korzeni ocenia racjonalistyczną, oświeceniową Francję, interpretując jej dawną wielkość, a jednocześnie widomy upadek. Te błyskotliwe rozważania, zapowiedź późniejszych, bardziej aforystycznych dzieł, próbują uchwycić metafizycznego ducha Francji, a tym samym także pewnej formacji kulturowej, dla której ennui, egzystencjalna nuda, idzie w parze z pięknym pozorem. Oczywiście do formuł w rodzaju „Francuzi wolą celnie ujętą nieprawdę od prawdy źle sformułowanej” należy podchodzić z odpowiednim dystansem, nie sposób jednak nie dostrzec, że Cioran dokonał bardzo wczesnej analizy modernizmu z antymodernistycznej perspektywy.

Paryż - dawniej cel podróży, dziś miejsce przesiadek. Punkt na mapie, z którego wyrusza się dalej. W głąb kraju zwanego przez Paryżan pogardliwie prowincją. Ale prowincjonalność można dostrzec również w samej stolicy Francji, wystarczy tylko przyjrzeć się jej nieco bliżej: przechadzając się niczym XIX-wieczny flauner po jego uliczkach, placach i mało turystycznych dzielnicach, których urok i niezwykłość przeplata się ze zwyczajnością. Do takiego spaceru zapraszają nas grafiki PIO, którego uwagę przykuwają miejsca, ludzie i sytuacje.