W głąb. Szkice o współczesnej poezji Śląska i Zagłębia

Książka to zbiór siedmiu szkiców, które w sposób bardzo zróżnicowany przedstawiają polsko-portugalskie relacje na gruncie literatury, kultury i sztuki. Jest to swoista opowieść o Portugalii wyczytanej z dzieł autorów tworzących w XIX, XX i XXI wieku i oswajanej dzięki odkrywaniu wspólnych odniesień, kontekstów oraz historii. Wybrane do analizy teksty o rozmaitym charakterze, a po części także słabo obecne w praktyce interpretacyjnej – pokazują pewien fenomen zbliżania się i przeplatania dwóch odległych kultur. Są to między innymi "Don Sébastien de Portugal" – dramat Aleksandra Przezdzieckiego, "Ines de Castro" Zygmunta Bytkowkiego czy praca o charakterze reportażowo-podróżniczym "Portugalia. Listy z podróży" Adolfa Pawińskiego, a także wiersze portugalskich poetów romantycznych dokumentujące żywe zainteresowanie sprawą polską w czasach powstania styczniowego. Ponadto osobne miejsce zajmuje w szkicach stolica Portugalii jako miasto będące przedmiotem zainteresowania wielu współczesnych badaczy i podróżników, nie tylko polskich. W książce nie brakuje także refleksji na temat jednego z najlepiej rozpoznawalnych symboli Portugalii, jakim jest fado i nierozerwalnie związane z nim saudade, czyli melancholijna tęsknota, kluczowa w definiowaniu charakteru narodowego mieszkańców krańca Europy. Zebrane i zestawione w zbiorze podróżniczo-literackie refleksje pozwalają na wydobycie osobliwej bliskości, budując duchowe porozumienie między polską i portugalską kulturą oraz szkicując na nowo literacką mapę Europy, na której Portugalia sytuuje się, inaczej niż zwykle, nieco bliżej Polski.

Książka może zainteresować zarówno filologów, ale też inne osoby zainteresowane polsko-portugalskimi relacjami w literaturze.

Tempus edax rerum – prawda ta dotyczy także tekstów, szczególnie tych – co typowe i charakterystyczne dla kultury polskiej XVII w. – zapisanych tylko w rękopisach. "Okruchy…" to zbiór studiów prezentujących odnalezione w sylwach, całkowicie dotąd nieznane lub dawno zaginione utwory (edycje tekstów w aneksach). Ich rozmaitość i osobliwość, bo są tu szlacheckie erotyki, ariańska poezja religijna, wiersze powstałe w moskiewskiej niewoli czy ekfrazy zegarów, nie tylko przykuwają uwagę, ale wzbogacają obraz dawnej literatury. Przybliżają poprzez szczegóły istotne rysy tradycji i mentalności polskiego baroku.

Powiedzieć, że ojciec nowoczesny, przynajmniej od czasów Freuda, jest problemem politycznym, który dotyczy nas wszystkich, to z pewnością nie powiedzieć nic nowego. Ojciec i jego imię, jego władza i waga. Ojciec i jego reprezentacje, jego braki i wybrakowania. Ojciec i nasze rewolty, nasze oczekiwania i pragnienia. Ojciec symboliczny, ojciec fantazmatyczny i dany ojciec – z krwi i kości. Wreszcie obecność ojca: nieredukowalna, potężna i niekwestionowalna; zarówno dla tych, które i którzy jej doświadczyli, jak i dla tych, którym była obca. Wszystko to jest znane. Warto jednak przyjrzeć się bliżej warunkom, w których te rozpoznane już problemy pojawiają się na nowo, aby lepiej odpowiedzieć na powracające widmo ojca i przewidzieć związane z jego nadejściem wydarzenia.

Publikacja jest pokłosiem kolejnego spotkania badaczy literatury dla dzieci i młodzieży z ośrodków uniwersyteckich z całej Polski, jak również z zagranicy, którzy dyskutowali nad problemem atrakcyjności pierwszych spotkań dziecka z książką dobraną tak, by uwzględniała ona potrzeby młodych odbiorców. Zawartość księgozbioru niedorosłego czytelnika, gromadzonego dzięki zgodzie rodziców, opiekunów czy nauczycieli, stanowi bowiem najlepszy sprawdzian z demokracji czytania: w jakim stopniu młody człowiek decyduje o tytułach w swojej biblioteczce czy o książkach wypożyczanych z biblioteki, a w jakim ten wybór jest podyktowany sentymentem, gustem czy w końcu przyzwyczajeniami dorosłych. Zagadnienia te doczekały się szerszego ujęcia w niniejszej publikacji. Autorzy tekstów, znawcy literatury dla dzieci i młodzieży, krytycy literaccy, dydaktycy, pedagodzy, bibliotekoznawcy i nauczyciele, podjęli próbę rozpisania na głosy pojemnego hasła ‒ "(Przed)szkolne spotkania z lekturą". Tak powstał polifoniczny charakter tomu: rezultat rozmaitych odczytań frazy zaproponowanej przez redaktorki. I tak, przedrostek „przed” sprowokował do przyjęcia perspektywy pedagogicznej, związanej z wychowaniem przedszkolnym i wczesnoszkolnym, często również pogłębionej refleksją terapeutyczną. Wokół kolejnego elementu tytułu ‒ „szkolne” ‒ oscylowały przede wszystkim wypowiedzi dydaktyków, zarówno te proponujące rozwiązania metodyczne, dotyczące konkretnych tekstów literackich, jak i te, mające ambicje stworzenia szkicu historii recepcji lektury obecnej lub już nieobecnej w obowiązującym kanonie szkolnym. Ostatni człon hasła: „spotkania” – skłonił badaczy do metodologicznego namysłu wspierającego interpretacje „tradycyjnych” i „ponowoczesnych” tekstów pisanych z myślą o młodych odbiorcach oraz do interdyscyplinarnej refleksji sytuującej czytanie na pograniczu epistemologii, ontologii i aksjologii. Tak zarysowana problematyka publikacji, będącej pokłosiem kolejnego spotkania badaczy literatury dla dzieci i młodzieży z ośrodków uniwersyteckich z całej Polski, jak również z zagranicy, z pewnością stanie się interesującą lekturą dla szerokiego grona odbiorców: teoretyków literatury, pedagogów, bibliotekarzy, nauczycieli, a także rodziców.

Książka Allotopie. Topografia światów fikcjonalnych powstała z bardzo przyziemnej potrzeby: stworzenia swego rodzaju kompendium zbierającego teorie fikcji i narracji przydatne w analizowaniu literatury fantastycznej i światotwórczej. W odróżnieniu jednak od większości typowych monografii fantasy i SF tutaj głównym celem stała się próba zrozumienia fenomenu tytułowej allotopii – czyli takiego osobliwego świata, który mimo całej swej fantastyczności dąży do ukazywania się czytelnikowi jako wręcz bardziej realny aniżeli świat rzeczywisty. Z tej jednakowoż racji, że allotopia jest raczej rodzajem fikcyjnego świata niż gatunkiem czy nawet konwencją, przywoływane w książce powieści i cykle powieściowe – m.in. Płasklandia Edwina Abbotta Abbotta, Silmarillion J.R.R. Tolkiena, Peanatema Neala Stephensona czy Inne pieśni Jacka Dukaja – ukazują konieczność interdyscyplinarnego otwarcia badań literaturoznawczych, którym przychodzi nieraz kapitulować przed złożonością obecnych w nich konstrukcji narracyjnych. Opisywany tu szczególny przypadek fantastyki światotwórczej ma w konsekwencji niewiele wspólnego z typowym zabiegiem fantastyki, porywającym czytelnika z przydomowego ogródka do „nibylandii” i dziedziny ułudy – za to o wiele więcej ze świadomym zamieszkaniem w „nigdylandii”, i to w dodatku z wszelkimi konsekwencjami wydziedziczenia z wszystkiego tego, co naturalne, prawdziwe, faktyczne, swojskie i znajome. Allotopii w odróżnieniu od klasycznej fantastyki nie wystarcza zatem proste przeciwstawienie świata zwyczajnego światu niezwyczajnemu dla prostego wydobycia dzielącej je cechy niezwyczajności. Bo choć z pewnością jest wówczas łatwiej odróżnić to, co faktyczne, od tego, co fantastyczne, to nieporównanie już trudniej doświadczyć tego, bez czego allotopia nie miałaby racji bytu – a zatem imersywnego zanurzenia w realia takiego świata, z którym można się do tego stopnia związać, by chcieć doń powracać i móc za nim tęsknić.

Sytuacja społeczno – gospodarcza, w jakiej powstała niniejsza publikacja, przejdzie do historii. Świat zdominowany przez COVID-19 stał się uzależniony od działań i relacji wirtualnego świata. Współczesny człowiek otoczony nowoczesnymi technologiami, w tym zaanektowanymi przez media, zmienia sposób funkcjonowania w społeczeństwie XXI wieku. Technologie kształtują nowe wzorce społecznych zachowań, głównie przez szybkie zmiany ludzkich relacji informacyjnych. Ogólnodostępność cyfrowa pozwoliła na sprawniejszą komunikację i systematyczne wzbogacanie zasobów informacyjnych. Korzystamy z nich intuicyjnie, nie zawsze rozumiejąc perswazyjne mechanizmy barwy ich wpływu na nasze życie.
Technologie mediowe są tym elementem technologii pokolenia cyfrowego, które zdominowały i zmodyfikowały życie współczesnego człowieka. Nowy ekosystem medialny coraz częściej staje się wirtualnym otoczeniem generującym skuteczne bodźce, na które często bezkrytycznie, reagują ludzie. Sposoby konsumpcji mediów, możliwości weryfikacji ich przekazów stały się kopalnią wiedzy o użytkownikach, kreując trendy i style życia pokoleń użytkowników.
Umiejętność pozyskiwania i analizowania informacji z różnych źródeł danych o dużej objętości (Big Data) obejmujących problematykę światowych i polskich trendów w zakresie B+R+I, przyczyniły się do przemiany w mediach tradycyjnych, tworząc nowe źródła informacji, skutecznie kształtując typy użytkowników o nowych potrzebach, motywacjach i zachowaniach.
Widoczna, niemal bezkrytyczna akceptacja nowych, cyfrowych mediów diametralnie zmieniła wszystkie tradycyjne formy dystrybucji informacji. Stworzyło to konieczność podejmowania nowatorskich, kompleksowych badań z wykorzystaniem nowoczesnej aparatury badawczej stosowanej – co niezwykle istotne – z interdyscyplinarną analityką. Zrozumienie i wyjaśnienie złożonych problemów i zjawisk, towarzyszących nowym mediom, wymaga nowatorskiej metodologii, adekwatnych narzędzi i szerokiej, interdyscyplinarnej interpretacji wyników prowadzonych badań nad mediami.
Dostrzegając zapotrzebowanie na efekty badań, nad wspomnianym mariażem wirtualnego świata z nowymi technologiami informacyjnymi, w środowisku społeczno-gospodarczym, Katedra Technologii Informacyjnych Mediów prezentuje kolejny zbiór dokonań młodych naukowców. To oni – przedstawiciele i użytkownicy cyfrowego świata, bacznie obserwując otaczającą rzeczywistość, wyłuskują z niej to co szczególnie istotne, innowacyjne i nowatorskie. Wykorzystują do tego celu najnowsze technologie i narzędzia, szczególnie analizując duże ustrukturyzowane i nieustrukturyzowane światowe zasoby informacyjne, a także własne autorskie badania.
Efekty pracy młodych badaczy prezentuje czwarty tom Antologii Tekstów Katedry Technologii Informacyjnych Mediów. Jest on prezentacją zainteresowań absolwentów kierunku Logistyka Mediów, punktem zwrotnym w relacjach biznesowych oraz informacją dla pracodawców dotyczącą wiedzy, umiejętności i możliwości badawczych osób zasilających rynek pracy związany z komunikacją i nowymi mediami. Zapewne będzie on, na podobieństwo poprzednich tomów, uzupełnieniem, inspiracją, punktem wyjścia dla dalszych badań naukowych podejmowanych przez młodych adeptów nauki.
Uzupełnienie publikacji stanowią materiały z cyklicznych konferencji organizowanych przez członków Katedry, realizowane projekty w sektorze B+R+I oraz nowo otwarte studia Zarządzanie Big Data.
We współczesnym, usieciowionym świecie, bogatym w zetabajtowe zasoby informacyjne, prezentowane badania spotykają się z niesłabnącym zainteresowaniem świata biznesu. Oczekuje on rzetelnej diagnozy zasygnalizowanych w tomie problemów wpływających na społeczną wymianę informacji.